Hattice
Hattice veya Hatti dili, M.Ö. 3. ve 2. binyılda Küçük Asya'da Hattiler tarafından konuşulmuş, Hint-Avrupa kökenli olmayan eklemeli bir dildir.[1][2]
| Hattice | |
|---|---|
 | |
| Bölge | Anadolu |
| Etnisite | Hattiler |
| Dönem | M.Ö. 3. ve 2. binyıl |
| Dil ailesi | İzole dil
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | xht |
Anadolu'un kaydedilmiş en eski dili olan Hatticenin merkezi, Hitit işgallerinden önce Hattuşa'dan (Hattus) kuzeye doğru Nerik'e kadar bir alanı kaplıyordu. Hattice kaydedilmiş diğer şehirler arasında Tuhumiyara ve Tissaruliya bulunmaktadır. Hititçe konuşan halkların, güneydeki Kaniş'ten gelerek M.Ö. 18. yüzyılda Hattus'u fethi sonucunda Hattiler asimile olmuş veya bu yeni halk yerlerine geçmiştir. Buna rağmen bölge adı olarak Hatti ismini Hitit devrinde de korumuştur.
Yerli Hattice konuşuru halk, kendi dillerinde yazılı eser bırakmamış olduğundan ötürü, akademisyenler komşuları ve ardılları olan Hititlerin ürettiği dolaylı eserleri inceleyerek Hattice hakkında bilgi edinirler. Bazı Hattice kelimeler, M.Ö. 14. ve 13. yüzyıllardan kalma Hitit rahiplerinin dini tabletlerinde bulunabilir. Bu metinlerdeki Hattice kısımlar özel olarak belirtilmiştir.[3]
Hattice kelimelerin kökleri dağlar, nehirler, şehirler ve tanrıların adlarında da bulunabilir. Ayrıca bâzı mitolojik metinlerde bu kelimeleri içerir. Bunlardan en önemlisi, Hattice ve Hititçe yazılmış "Gökten Düşen Ay Tanrısı" efsanesidir.
Muhafazakâr görüş, Hatticenin komşu Hint-Avrupa ve Sâmî dillerinden farklı bir yalıtık dil olduğudur. Ancak yer adlarına ve şahsî isimlere dayanılarak Kaşkaların konuştuğu diğer bir sınıflandırılmamış dil olan Kaşka dili ile de ilgili olabilir. Hattice ile hem Kuzeybatı Kafkas (Abhazca gibi) hem de Güney Kafkas (Kartvel) dilleri arasındaki birtakım benzerlikler; bazı bilim insanlarının Orta Anadolu'dan Kafkasya'ya bir dil bloğu bulunma ihtimali hakkında faraziyeler sunmalarına yol açmıştır.[kaynak belirtilmeli]
Söz varlığı
değiştirBilinen bâzı Hattice kelimeler şunlardır:[kaynak belirtilmeli]
| Hattice | Türkçe |
|---|---|
| alef | dil |
| ashaf | tanrı |
| fa-zari | insanlık, nüfus |
| fel | ev |
| findu | şarap |
| findu-qqaram | şarap kepçesi |
| fur | kara |
| Furun-Katte | Toprağın Kralı, Hatti savaş tanrısı |
| Furu-Semu | Hatti güneş tanrıçası |
| Hanfasuit | Hatti tahta tanrıçası |
| hilamar | tapınak |
| Kasku | Hatti ay tanrısı |
| katte | kral |
| -nifas | oturmak |
| pinu | çocuk |
| zari | ölümlü |
| -zi | koymak |
Kaynakça
değiştir- ^ Kevin James, A Mystery in Clay: Codes, Languages, and a Journey Through Time to the Last Ice Age, p. 148, AuthorHouse, 2009: "They called themselves Hattie, and spoke a non-Indo-European language called Hattic."
- ^ The New Encyclopædia Britannica, Vol. 22, p. 593: "The non-Indo-European Hattic is an agglutinative language ..."
- ^ Akurgal, Ekrem – The Hattian and Hittite Civilizations (p. 4 and p. 5)
Dış bağlantılar
değiştir- Igor Diakonov'un ayrıntılı açıklaması 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
- A. S. Kassian'dan Hattice dilbilgisi (Rusça)