I. Gazi Giray

I. Gazi Giray (d. 1504 - ö. 1524, Bahçesaray), 1523-1524 yılları arasında altı ay hüküm süren Kırım hanıdır.

I. Gazi Giray
Kırım hanı
Hüküm süresi	1523-1524 (6 ay)
Önce gelen	I. Mehmed Giray
Sonra gelen	I. Saadet Giray
Doğum	1504
Ölüm	1524 Bahçesaray
Hanedan	Giray Hanedanı
Babası	I. Mehmed Giray
Dini	Sünni İslam

Hayatı

I. Mehmed Giray Han'ın oğludur. 1523-1524'te, altı ay süre ile hanlık yapmıştır. 1504 yılında Kırım'da doğdu. Kırım hanlarından Mehmet Giray, 1523'te Astrahan'ı fethedip Kırım'a dönüşünde, oğlu ve veliahdı Kalgay Bahadır Giray ile birlikte Nogaylar tarafından çadırında bir baskına uğradı. Maiyetindeki ordu mensupları kendi canlarını kurtarmak için kaçmayı uygun gördüler ve kendini koruyacak hiçbir Tatar ordu mensubu bulunmadan baba ve oğul Nogaylar tarafından öldürüldü.

Kırım halkı Mehmet Giray'ın baskın sırasında Tatar ordu mensuplarının kaçıp dağılması ile Mehmed Giray Hanı yalnız bırakmaktan utanarak onun için büyük bir cenaze töreni yaptılar. Sonra daha genç oğlu olan Gazi Giray'ı Kırım Hanı ilan ettiler. Gazi Giray kalgay olarak küçük kardeşi Baba Giray'ı seçti. Fakat Mehmed Han'ı yalnız bırakıp kaçan Tatar ordusu mensupları ve akrabaları bu iki kardeşin kendilerinden intikam alabileceklerinden korkmaya başladılar. Bu nedenle birçok Tatar, Gazi Giray aleyhinde oldu. Gazi Han'ın Hanlık unvanının İstanbul'da bulunan Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman tarafından tasdik edilmesi gerekirdi. Aleyhinde olanların ileri gelenleri Şirin Kabilesi reisi olan Memiş Bey'in İstanbul'a gönderdiler. Memiş Bey İstanbul'da oraya rehine olarak gönderilmiş Mengli Giray'ın oğlu ve Gazi Giray'in amcası olan Saadet Giray'la görüştü ve onu Kırım Hanı tahtına geçmeye teşvik etti. Uzun yıllar Kefe sancak beyi olarak görev yapmış Kanuni Sultan Süleyman Kırım durumunu yakından bilmekteydi. Memiş Bey padişah huzuruna çıkıp durumu anlattıktan sonra Gazi Giray'ın babasının ölümünde bir parmağı olduğunu da açıkladı ve Kırımlıların genç Gazi Giray yerine İstanbul'da epeydir bulunan ve daha tecrübeli amcası Saadet Giray'ı Han olarak istediklerini belirtti. Bu Osmanlı padişahını inandırdı ve Saadet Giray İstanbul'da Kırım Hanı olarak ilan edildi. Kırım'da Han ilan edilmiş ama hanlığı kabul edilmemiş olan Gazi Giray'a Osmanlı devletinin 1,000 akça emeklilik maaşı bağladığı da belgelenmiştir.

Saadet Giray maiyetinde epeyce güçlü bir yeniçeri birliği ile Kırım'a geldi. Amca ve yeğeni iki taraf olarak aralarında büyük bir iç savaş çıkması korkusu yarımadaya yayıldı.

Memiş Bey ve diğer önemli kabile büyüklerinin aracılıkları ile bir çözüm sağlandı. Bu çözüme göre Saadet Giray Kırım Hanı olacak ve genç Gazi Giray da onun kalgayı olacaktı. Gazi Giray ve kardeşi Baba Giray Bahçesaray'a giderek Saadet Giray huzuruna çıktılar. Gazi Giray biat etmek için Saadet Giray önünde eğilmişken daha önce yapılan plana göre Saadet Giray'in maiyetinde bulunan biri onu arkasında bıçakladı ve ölümüne neden oldu. Kardeşi Baba Giray'da aynı şekilde öldürüldü.

Gazi Giray öldürüldüğü zaman 21 yaşındaydı ve sadece 6 ay hanlık yapmıştı.

Dış bağlantılar

• Ülkusal, Müstecip (1980) Kırım Türk - Tatarları (Dünü - Bugünü - Yarını), İstanbul:Baha Matbaası
• Howorth, Henry Höyle (1880) History of the Mongols, from the 9th to the 19th Century Part 2 Division 1), Londra:Longman Green & co. Moğollar tarihi, 9. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar (İngilizce)
• "Hansaray" websitesinde Giray Hanedanı Kırım Hanları (İngilizce)
• Fisher, Alan W., (1987) The Crimean Tatars, Stanford California: Hoover Institution Press, İSBN:0817966625 (İngilizce)

Resmî unvanlar
Önce gelen: I. Mehmed Giray	Kırım hanı 1523-1524	Sonra gelen: I. Saadet Giray