Şebüsterî

Şebüsterî (1288, Şebister – ö. 1320, a.y.),^[1] İranlı^[2]^[3]^[4] mutasavvıf ve şair.

Hayatı

Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte 1288 veya 1320 tarihlerinde Tebriz yakınlarındaki Şebister'de doğduğu bilinmektedir.

İlk eğitimi doğduğu şehir Tebriz'de aldı. Şebüsteri'nin en önemli üstadlarından biri hayatı hakkında pek bilgi bulunmayan sufi Şeyh Eminüddin-i Tebrizi, manevi hocası ve mürşidi ise Bahaeddin Yakub-ı Tebrîzî'dir.

Şebüsteri'nin Bağdat, Endülüs, Şam, Mısır, Hicaz'ı dolaştığı Kafkaslar'a kadar gittiği ve oradaki şeyh ve alimlerle görüştüğü bilinmektedir. Vefat tarihi olarak 1319-20 veya 1321 olduğu söylenir. Bu durumda vefat ettiğinde yaşı 35 veya 37'dir.

Tasavvufi Yönü

Fıkıhta Şafii, itikadda Eşari olan Şebüsteri ağırlıklı olarak tasavvuf, kelam ve felsefe konuları üzerinde durmuştur. Eserlerini Moğol işgali döneminde kaleme aldı. Şiirde Ebu Said Ebu'l Hayr, Feridüddin Attar ve Mevlana Celaleddin Rumi'den etkilenmiştir. Muhyiddin İbn Arabi'nin Vahdet-i Vücud öğretisinden ve onun sembolik terminolojisinden etkilendi. Şebüsteri İbn-i Arabi'nin düşünce ve terminolojisini Farsça şiire dahil eden sufilerden biri kabul edilir.

Şebüsteri'nin en ünlü eseri Gülşen-i Râz adındaki mistik metindir. 1311 yılında Mesnevi tarzında yazılan şiir, Emir Hüseyin Herevi'nin sufi metafiziği hakkında sorduğu suallere Şebüsteri'nin verdiği cevaplardan oluşur. Eser, tasavvufun özelde de vahdet-i vücud doktrininin ve sufi terminolojisinin en özlü izahlarından biridir.

Emir Hüseyin'in sorduğu bazı sorular şunlardır:

Ben kimim? Bana benden haber ver; kendinden kendine git derler; bunun manası nedir?
Vahdet sırrına kim vakıf olur, arif olan neyi bilir, anlar?
Yolcu nasıl kişidir? Yola giden kimdir? Kime tam ve kamil kişi diyeyim?

Eserin otuzun üzerinde şerh, haşiye, nazire ve çevirisi yapılmıştır. Almanca, İngilizce, Türkçe, Urduca gibi dillere çevirileri vardır. Ünlü tasavvuf araştırmacısı A.J.Arberry, eserin sufilerin "Summa Theologica"sı olduğunu söylemiştir. Eser ayrıca François Bernier'in 1688'de yazdığı Lettre sur le Quietisme des Indes adlı eserde tasavvufu açıklamakta kullandığı temel bir referans kitabı olmuştu.

Gülşen-i Raz'ın Türkçeye Çeviri ve Şerhleri

Tercüme-i Gülşen-i Râz, XV. yüzyıl sufilerinden Şeyh Elvân-ı Şirâzî (ö.1426)tarafından çevirilmiştir.
Türcüme-i Gülşen-i Râz, Şeyhülislam Dâsıtânî çevirisidir.
Câm-ı Dilnüvâz Terceme-i Şerh-i Gülşen-i Râz, Cemaleddin-i Hulvi'nin (ö.1654) Muhammed Lâhîcî'nin şerhinin özetleyerek hazırladığı tercüme ve şerh (yorum)dir.
Şerh ve Tercüme-i Gülşen-i Râz, Töre Ahmed Nazmî tarafından hazırlanmıştır.
Rûşen-i Dilnuvâz, Haririzâde Mehmed Kemaleddin (ö.1882) tarafından yapılmıştır.
Hüseyin Bey, Gülşen-i Râz Şerhi
Gülşen-i Râz Şerhi, Abdülbaki Gölpınarlı tarafından 1972'de basımı yapılmıştır.
Gülşen-i Râz, Sadık Yalsızuçanlar, 1999
Gülşen-i Râz, Yahya Mustaoğlu, 2007
Câm-ı dil-nüvâz, Gülşen-i Raz Şerhi, Cemaleddin Mahmud Hulvi, Haz.: Sait Okumuş, İnsan Yayınları, İstanbul 2012 (Orijinal metin ve çevrimyazı birlikte).

Batı Dillerine Çevirileri

Mahmûd Schebisteri's Rosenflor des Geheimnisses: mit Zwey Ansichten: des Dorfes Schebister und der Grabstatte von Tebris, tr.Joseph von Hammer-Purgstall, 1838
Mahmud Shabistari, The Secret Rose Garden, tr. Florence Lederer
Gulshan-i Raz-The Mystic Rose Garden of Sa'd u'd-Din Mahmûd Shabistari the Persian Text, with an English Translation and Notes, tr.Edward Henry Whinfield, 1880
Mystical Garden of Roses of Mahmoud Shabistari, tr. Edward Armstrong Johnson, 1887

Eserleri

Gülşen-i Raz
Saadet-nâme
Hakku'l-Yakîn fi Marifeti Rabbi'l-Âlemin
Mir'âtu'l-Muhakkikîn
Şâhid-nâme

Kaynakça

^ "TDV İslam Ansiklopedisi, c: 38; sayfa: 400, madde yazarı: Adnan Karaismailoğlu". 16 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2015.
^ Leonard Lewisohn, C. Shackle, "ʻAṭṭār and the Persian Sufi tradition: the art of spiritual flight", I.B. Tauris, 2006. pg 40
^ Jon Robertson, "Fire and light: an off-road search for the spirit of God", Celestial Arts, 2006. pg 206: "The great thirteenth-century Persian Sufi poet Mahmud Shabistari"
^ Gai Eaton, "Islam and the destiny of man", SUNY Press, 1985. pg 53: "According to the Persian poet Mahmud Shabistari: "The Absolute is so nakedly apparent to man's sight that it is not visible"

Dış bağlantılar

The Secret Rose Garden5 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
The Mystic Rose Garden

[1] "TDV İslam Ansiklopedisi, c: 38; sayfa: 400, madde yazarı: Adnan Karaismailoğlu". 16 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2015.

[2] Leonard Lewisohn, C. Shackle, "ʻAṭṭār and the Persian Sufi tradition: the art of spiritual flight", I.B. Tauris, 2006. pg 40

[3] Jon Robertson, "Fire and light: an off-road search for the spirit of God", Celestial Arts, 2006. pg 206: "The great thirteenth-century Persian Sufi poet Mahmud Shabistari"

[4] Gai Eaton, "Islam and the destiny of man", SUNY Press, 1985. pg 53: "According to the Persian poet Mahmud Shabistari: "The Absolute is so nakedly apparent to man's sight that it is not visible"

[1]

[2]

[3]

[4]