Mareşal (Türkiye)
Mareşal, Türk Kara Kuvvetleri ve Türk Hava Kuvvetlerinde en yüksek askerî rütbe. Türk Deniz Kuvvetlerindeki karşılığı büyükamiraldir. Bu rütbe en yüksek askerî rütbe olmakla beraber diğer rütbelerden önemli bir farkı kıdem ve bekleme ile kazanılamamasıdır. Mareşal unvanı, savaşta üstün yararlılıkları görülen ve en az orgeneral ya da oramiral rütbesine sahip subaylara Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından ilgili kanuna dayanarak verilir.[1] NATO kodu OF-10'dur.
| TSK rütbeleri | |
|---|---|
Kara Deniz Hava
| |
| Genel Komutanlar | |
| Askerî Kurul | |
| General ve Amiral | |
| Büyükamiral | |
| Oramiral | |
| Koramiral | |
| Tümamiral | |
| Tuğamiral | |
| Üstsubay | |
| Subay | |
| Astsubay | |
| Uzman Erbaş | |
| Sözleşmeli Erbaş | |
| Erbaş | |
| Sözleşmeli Er | |
| Er | |
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bu rütbeyi kazanan iki komutan bulunmaktadır. Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra Fevzi Paşa ve İsmet Paşa'nın önerisi ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin kararı ile 19 Eylül 1921 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk'e mareşal rütbesi verildi.[2][3] 31 Ağustos 1922'de Fevzi Çakmak'a Dumlupınar Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz'daki başarılarından dolayı Mustafa Kemal'in teklifiyle Büyük Millet Meclisi tarafından mareşallik rütbesi tevcih edildi.[4][5]
Köken bilimi
değiştirMareşal sözcüğü Türkçeye Fransızca maréchal kelimesinden geçmiştir. Maréchal (nalbant, komutan) sözcüğü, Latince kökenli mariscalcus sözcüğünden gelir. Latince Mariscalcus kelimesi, Cermence (Eski Almanca) at ve uşak kelimelerinden unsurlar taşır.[6]
Tarihçe
değiştirOsmanlı Devleti
değiştirTürkiye Cumhuriyeti
değiştirMüşîr, 1923-1935 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti'ndeki en yüksek askerî rütbedir. 10 Haziran 1935 tarihinde kabul edilen “2771 sayılı Ordu Dâhili Hizmet Kanunu” ile Türkçe karşılığı mareşal olmuştur.[7]
Türk Silahlı Kuvvetleri'nde savaşta olağanüstü yararlılıkları görülen en az orgeneral (denizci ise oramiral) rütbesine sahip hayattaki ya da ölmüş olan orgenerallere, TBMM tarafından kanunla verilen bir askerî rütbedir. Bu rütbe yukarıda belirtilen şartlar haricinde süre beklemeyle kazanılamamaktadır.[1]
Günümüze kadar iki asker müşir (mareşal) rütbesine terfi ettirildi:
| № | Fotoğrafı | Komutan (Doğum–Ölüm) |
Savaş | Görevi | Terfi Tarihi |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) |
Sakarya Meydan Muharebesi | TBMM Orduları Başkomutanlığı | 19 Eylül 1921[8] |
| 2 | 
|
Fevzi Çakmak (1876-1950) |
Başkomutanlık Meydan Muharebesi | TBMM Genelkurmay Başkanlığı | 31 Ağustos 1922[9] |
Rütbeler
değiştirTürkiye
değiştir-
1947'den beri kullanımda olan Mareşal rütbe işareti (Türk Kara Kuvvetleri) -
1935-1947 arası kullanılan Mareşal rütbe işareti (Türk Kara Kuvvetleri) -
1933-1935 arası kullanılan Müşir rütbe işareti (Türk Kara Kuvvetleri) -
1924-1933 arası kullanılan Müşir rütbe işareti (Türk Kara Kuvvetleri)
Osmanlı Devleti
değiştir-
1909-1922 arası kullanılan Müşir rütbe işareti -
1876-1909 arası kullanılan Müşir rütbe işareti -
1856-1876 arası kullanılan Müşir rütbe işareti
Kaynakça
değiştir- ^ a b "T.S.K. Personel Kanunu'nun 29.maddesi" (PDF). 26 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ağustos 2015.
- ^ "T.C.CUMHURBAŞKANLIĞI : Atatürk'e Mareşal rütbesi ile Gazi unvanı verilmesinin yıldönümü ve Gaziler ve Şehitler Günü hk." Türkiye Cumhurbaşkanlığı. 19 Eylül 2000. 16 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024.
- ^ "Atatürk'e Gazilik Unvanı ve Mareşallik Rütbesinin Verilmesi". Atatürk Ansiklopedisi. 13 Nisan 2021. 30 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024.
- ^ "Mareşal Fevzi Çakmak". Beykoz Belediyesi. 9 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024.
- ^ Dumas, Alexandre (1 Eylül 2023). Demir Maskeli Adam (İngilizce). Caretta Çocuk. s. 109. ISBN 978-975-2463-51-6. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024.
- ^ "Marshal." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ 2771 sayılı Ordu Dâhili Hizmet Kanunu https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc015/kanuntbmmc015/kanuntbmmc01502771.pdf 16 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | erişimtarihi = 16 Haziran 2022 |
- ^ "İstanbul Valiliği Atatürk Kronolojisi". 31 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2015.
- ^ Baycan, Nusret. "Fevzi Çakmak". Atatürk Araştırma Merkezi. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2015.