Munda Muharebesi

Munda Muharebesi
	Sezar İç Savaşı
Tarih	17 Mart MÖ 45
Bölge	Mundane, Osuna yakınları, modern güney İspanya
Sonuç	Kesin Populares zaferi
Taraflar
Populares	Optimates
Komutanlar ve liderler
Jül Sezar; Süvari komutanları:; Gaius Octavius, Marcus Agrippa	Titus Labienus, ; Publius Attius Varus, ; Gnaeus Pompeius
Güçler
8 lejyon, 8000 süvari; toplam: yaklaşık 40.000 asker	13 lejyon, süvariler ve auxilialar; toplam: yaklaşık 70.000 asker
Kayıplar
1000	30.000

Munda Muharebesi, 17 Mart MÖ 45 tarihinde Hispania'nın güneyindeki Munda ovasında yapılan muharebe. Bu muharebe Jül Sezar ve Muhafazakâr Cumhuriyetçiler arasındaki iç savaşın son çarpışmasıdır. Zaferin kazanılması ve Titus Labienus ve Gnaeus Pompeius'un öldürülmesinin ardından artık Sezar'ın Roma'ya dönerek diktatör yetkileriyle yönetimi ele almasının önünde hiçbir engel kalmamıştır.

Muharebe öncesi durum

Pharsalus ve Thapsus muharebelerinde yenilgiye uğrayan muhafazakâr cumhuriyetçiler artık Hispania'ya sıkışmış durumdaydılar. MÖ 46 yılı baharında, Sezar'ın ordusuna kayıtlı Pompeius'un eski askerlerinden oluşan ve Hispania Ulterior'da konuşlu bulunan iki lejyon, Gnaeus Pompeius'u desteklediklerini ilan ederek Sezar'ın prokonsülünü görevden uzaklaştırmışlardı. Kısa bir süre sonra bu lejyonlara MÖ 46 yılı nisan ayında yapılan Thapsus Muharebesi'nden sonra hayatta kalmayı başaran Pompeius taraftarı askerlerde katıldı. Bu birliklere Pompeius'un oğulları Gnaeus Pompeius ve Sextus ile birlikte Sezar'ın Galya seferi sırasında en güvendiği generallerinden biri olan Titus Labienus komuta ediyordu. Eyaletin mevcut kaynaklarını kullanarak, hazır olan iki kıdemli lejyona ilave olarak bir lejyon daha oluşturmuşlar ve Roma kolonileri Italica ve Corduba da dahil neredeyse tüm Hispania Ulterior eyaletini kontrolleri altına almayı başarmışlardı. Sezar'ın generalleri Quintus Fabius Maximus ve Quintus Pedius bir savaş riskini göze alamamış ve Corduba'nın 56 km doğusunda bulunan Oculbo'da kamp kurarak Sezar'dan yardım talep etmişlerdi.

Bu çağrı üzerine Sezar, Pompeius kardeşlerle ilgilenmek üzere İtalya'dan ayrılarak Hispania'ya geçti. Beraberinde iki kıdemli Lejyon olan X Equestris ve V Alaudae'ye ilave olarak iki yeni oluşturulmuş Lejyon olan III Gallica ve VI Ferratayı da getirmişti. Ancak asıl dayanağı burada konuşlu Lejyonlardı. Sezar Roma'dan Obulco'ya kadar olan 1500 km'lik mesafeyi yürüyerek bir aydan daha kısa bir sürede geçmiş ve aralık ayında Hİspanya'ya ulaşmıştı. Sezar, büyük yeğeni Octavian'ı da kendisine katılması için çağırmış ancak Octavian sağlık sorunları nedeniyle ancak savaşın sonunda ona katılabilmişti. Sezar sürpriz varış hızının da yardımı ile Ulipia kentini kurtarmış ancak Sextus Pompeius tarafından savunulan Corduba'yı alamamıştı. Labienus'un tavsiyesi ile Gnaeus Pompeius açık bir alan savaşından kaçınmış ve yaklaşan kış nedeniyle erzak tedariki sağlamak ve sığınak bulmak zorunda kalan Sezar masraflı bir kış seferi finanse etmek zorunda kalmıştır. Kısa bir kuşatmanın ardından Ategua şehri alınmış; bu durum Pompeius taraftarlarının moralini bozmuş ve bazı yerel müttefikler Sezar'dan tarafa geçmeyi düşünmeye başlamışlardır. 7 Mart'ta yapılan küçük bir çatışma da Sezar'ın adamları tarafından kazanılınca, Pompeius'un kampında bulunan pek çok Romalı kaçma planları yapmaya başlamış ve Gnaeus Pompeius geciktirme taktiklerinden vazgeçmek zorunda kalmıştır.

Çarpışma

İki ordu günümüz İspanya'sının güneyinde yer alan Munda ovasında karşı karşıya gelmiştir. Pompeius'un ordusu Munda şehir surlarına bir milden (1,6 km) daha az bir mesafede hafif meyilli bir tepe üzerinde, savunulabilir bir konumdaydı. Sezar toplam sekiz Lejyona (80 kohort), 8.000 süvariye, Pompeius ise toplam on üç Lejyona ve 6.000 hafif piyadeye ve 6.000 süvariye komuta ediyordu. Pompeius'un ordusunu tepeden aşağı indirmek için kullandığı tuzak taktiği başarısız olunca Sezar bir cephe taarruzu emri verdi.

Savaş her iki taraf için de bir avantaj sağlamayarak bir süre sonra generallerin komuta pozisyonlarını kaybederek ordu saflarının içine karıştığı bir hal aldı. Sezar bile savaşın ardından bu durum için, "pek çok kez zafer için savaştım ama Munda'da hayatım için savaştım" diyecekti. Sezar en güvendiği Lejyonu olan X Equestrisin ağır bir çatışmaya karıştığı sağ kanadın komutasını almıştı. Sezar'ın etkisi ile onuncu lejyon Pompeius'un güçlerini geri doğru itmeye başladı. Tehlikenin farkına varan Gnaeus Pompeius, sağ kanadında yer alan bir lejyonu ihtiyat olarak tehlikede olan sol kanada kaydırdı. Bu manevra yüzünden Pompeius'ın sağ kanadında zafiyet baş gösterince Sezar'ın süvarileri savaşın kaderini değiştirecek bir saldırıya kalktılar. Sezar'ın müttefiklerinden Mauretanya kralı Bogud'a bağlı süvariler ise Pompeius'un kampının gerisine saldırmaya başlamışlardı. Pompeius'un süvarilerinin komutanı olan Titus Labienus bu manevrayı fark edince, engellemek için hemen harekete geçti. Ne var ki Pompeius'un lejyonları bu durumu yanlış değerlendirdiler. Hem Lejyon X hem de sağ kanattaki süvarilen ağır baskısı altında olan Labienus'un geri çekilmeye başladığını sandılar. Pompeius'un lejyonları artık hatlarını bozmuş ve düzensiz biçimde kaçmaya başlamıştı. Bazıları Munda'nın duvarlarından içeri girmeyi başardıysa da çoğu kaçış yolunda öldürüldü. Savaşın sonunda savaş meydanında Pompeius'un 30.000 askerinin cesedi vardı ancak Sezar'ın da kaybı neredeyse bu kadardı. Pompeius'un on üç Lejyonun da sancağı, komple bir dağılma işreti olarak, ele geçirildi. Gnaeus ve Sextus Pompeius savaş alanında kaçmayı başardı ancak Titus Labienus savaş sırasında öldü ve Sezar tarafından bir cenaze töreni ile onurlandırıldı.

Munda'nın tam yerinin neresi olduğuna dair tartışmalar sürmektedir. Bazı İspanyol tarihçilere göre Munda, savaşın yapılmış olabileceği Ronda'nın Latince adıdır (Rafeal Atienzas Huertas, 1857). Diğer uzmanlar Munda savaşının Seville eyaletinde, Ronda'nın 50 km kuzeyinde bulunan Osuna'da yapıldığını iddia eder (Pliny). Maalesef Munda savaşının tam olarak nerede yapıldığına dair kesin arkeolojik deliller ele geçirilememiştir. Munda savaşının ardından Gnaeus idam edilmiş, Sextus ise Augustus tarafından yakalanıp idam edildiği MÖ 35 yılına kadar hayatta kalmayı başarmıştır.

Savaşın ardından

Sezar legatesi Quintus Fabius Maximus'u Munda kuşatmasının başında bırakarak eyaleti tam olarak kontrol altına alabilmek için ayrıldı. Corduba ele geçirildi ve silahlı erkekler idam edilerek şehir ağır bir tazminat ödemeye mahkûm edildi. Munda bir süre daha direndi ancak kuşatmayı yarma denemesi başarısız olunca düştü ve 14.000 kişi esir alındı. Sezar'a sadık bir denizci olan Gaius Didius pek çok Pompeius taraftarı gemiyi batırdı. Gnaeus Pompeius kaçmaya çalışırken yakalandı ve idam edildi.

Sextus Pompeius hayatta kaldığı halde artık Sezar'ın baskın gücünün karşısına çıkabilecek bir muhazakar cumhuriyetçi güç kalmamıştı. Roma'ya dönüşünün ardından ömür boyu diktatör seçilen Sezar, zaferinin keyfini uzun süre süremedi ve 15 Mart MÖ 44 tarihinde, Brutus ve Cassius liderliğindeki yeni nesil muhafazakâr cumhuriyetçiler tarafından öldürüldü. Bu andan itibaren artık Roma'nın Cumhuriyetçi sistemini onarmak imkânsızdı.

Kaynakça

Appian, Roma İç Savaşları28 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20200528143127/http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Appian/Civil_Wars/2%2A.html#103 |tarih=28 Mayıs 2020 }}. Kitap 2: 103–105
Cassio, Dio. Roma Tarihi24 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. {{|url=https://web.archive.org/web/20190924211545/http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Cassius_Dio/43*.html#28 |tarih=24 Eylül 2019 }}. Kitap 47: 28–42
Caesar, Julius, Commentarius De Bello Hispaniensi6 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1–42.
Plutarch, Roma Cumhuriyetinin düşüşü: Sezar, 56