Senato (Roma)

Roma Senatosu (Latince: Senatus), MÖ 509'da kurulan Roma Cumhuriyeti ve onun devamı Roma İmparatorluğu'nun başlıca yönetim meclisidir. Batı Roma İmparatorluğu 5. yüzyılda sona erdiyse de Roma Senatosu 6. yüzyılın sonlarına kadar toplanmaya devam etmiştir. Senatus kelimesi Latincede yaşlı anlamına gelen senexden gelir. Etimolojik olarak Senato "Yaşlılar Meclisi" demektir.

Tarihi

Roma Senatosu 'ndaki oturma düzeninin temsili: Cicero Catilina'yı suçluyor, bir 19. yy freskinden.

Roma Forumu'nda bulunan Curia Julia, Roma Senatosu 'nun merkezi.

İnanışa göre Senato, efsaneye göre Roma'nın kurucusu olan Romulus tarafından Patres (Babanın çoğulu) denilen 100 aile reisinden oluşan bir danışma kurulu olarak kurulmuştu. Daha sonra cumhuriyetin kuruluşu sırasında (efsaneye göre) Lucius Junius Brutus senatörlerin sayısını üç yüze çıkardı. Bunlara aynı zamanda Conscripti (Askere alınmış) deniyordu zira Brutus tarafından askere alınmışlardı. Bu noktadan sonra senato üyelerine Patres et Conscripti, zamanla da Patres Conscripti (Asker Babalar) denmeye başlandı.

Roma halkı iki sınıfa ayrılıyordu. Senato ve halk (Senatus Populusque Romanus'un kısaltması olan SPQR'da da görüldüğü gibi). Halk senato üyesi olmayan Roma vatandaşlarından oluşuyordu. Yerel güç comitia centuriata, comitia tributa ve concilium plebis (pleb konseyi) aracılığıyla Roma halkının elinde toplanmıştı. İki komis, konsey gibi yasa çıkarırdı ancak konsey ayrıca magistraları (memurlar) da seçerdi. Senatonun yasama gücü yoktu. Yalnızca Pleb Konseyi'ne önerilerde bulunurdu.

Yine de senatonun Roma siyasetinde hatırı sayılır bir siyasi gücü (auctoritas) vardı. Elçileri gönderen ve kabul eden resmî yapı senatoydu ve eyalet valileri de dahil olmak üzer kamu arazilerinin idaresi için memurları tayin ederdi. Savaşları senato yönetirdi ve devlet tahvillerini de tahsis ederdi. Şehrin baş magistralarını, konsüllerini ve acil durumlarda diktatörü senato tayin ederdi. Cumhuriyetin son dönemlerinde senato sıkıyönetim ilan eden ve konsülleri "cumhuriyete hiçbir zarar gelmeyecek şekilde sorunlarla ilgilenmek" üzere güçlendiren senatus consultum ultimum adı verilen kavramı geri getirerek diktatörlük kurmaktan vazgeçmiştir.

Concilium Plebis'in aksine Senato, Comitia Centuriata ve Comitia Tributa gibi belirli dinî kısıtlamalar altında faaliyet gösteriyordu. Yalnızca kutsal tapınaklarda toplanabiliyordu. Çoğu zaman bu mekân Curia Hostilia olurdu. Ancak yeni yıl törenleri Jupiter Optimus Maximus tapınağında ve savaş toplantıları Bellona tapınağında yapılırdı. Oturumlar toplu dua, kurbanlı sunumu ve kuş falına bakıldıktan sonra başlardı. Senato yalnızca gündoğumuyle günbatımı arasında toplanabilirdi ve diğer meclisler oturum halindeyken toplanamazdı.

Üyelik

Cumhuriyetin orta ve geç dönemlerinde Senatonun yaklaşık 300 üyesi vardı. Geleneksel olarak çoğunluğun oyunu alan tüm magistralar - questorlar, aedileler (curuliler ve plebler), praetorlar ve konsüller - yaşam boyu Senato üyesi oluyorlardı. Ancak sulh hâkimlerinin senatoya dahil olması tarih içinde çeşitlilik göstermiştir. Magistra olarak seçilmemiş olan senatörlere senatores pedarii denirdi ve konuşmalarına izin verilmezdi. Sayıları Sulla döneminde çarpıcı biçimde artmıştır ve MÖ 78-49 yılları arasında pedariinin neredeyse yarısı (yüzde 49,5) novi homines (yeni adamlar) idi. Bunlar daha evvel ailesinden üst düzey magistralık yapmamış kimselerdi. Pedariinin dışında novi hominesin sayıları daha düşüktü. Sulh hâkimlerinin (tribunus) yaklaşık yüzde 33, aedilelerin yaklaşık yüzde 29, praetorların yüzde 22 ve konsüllerin yalnızca yüzde 1'i gerçek novi hominesden oluşuyordu.