Senegal
Senegal (Fransızca: le Sénégal), resmî adıyla Senegal Cumhuriyeti (Fransızca: République du Sénégal), Senegal Nehri'nin güneyinde, Batı Afrika'da yer alan bir ülkedir. Batıda Atlas Okyanusu 531 km, kuzeyde Moritanya 813 km, doğuda Mali 419 km, güneyde ise Gine 330 km ve Gine-Bissau 338 km sınırı bulunan Senegal'in toplam sınır uzunluğu Atlas Okyanusu dahil 3171 km'dir.[7] Yeşil Burun Adaları Senegal kıyılarının 560 km ötesindedir. Gambiya bu ülkenin 300 km içerisine kadar ilerleyen bir anklav halindedir.
Senegal | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Dakar 14°40′K 17°25′B / 14.667°K 17.417°B | ||||||||||||||
| Resmî dil(ler) | Fransızca | ||||||||||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | Wolof, Soninke, Seereer-Siin, Fula, Maninka, Diola | ||||||||||||||
| Etnik gruplar (2019)[1] | |||||||||||||||
| Demonim | Senegalli | ||||||||||||||
| Hükûmet | Üniter başkanlık cumhuriyeti | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Yasama organı | Ulusal Meclis | ||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||
• Toplam | 196.722 km2 (87.) | ||||||||||||||
• Su (%) | 2,1 | ||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||
• 2018 tahminî | 15.854.323 (72..) | ||||||||||||||
• 2016 sayımı | 14.668.522[2] (73.) | ||||||||||||||
• Yoğunluk | 68,7/km2 (134.) | ||||||||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||||||||||||
• Toplam | 58,075 milyar $[3] (102.) | ||||||||||||||
• Kişi başına | 3.463 $ [3] (152..) | ||||||||||||||
| GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||||||||||||
• Toplam | 24,409 milyar $[3][4] (104.) | ||||||||||||||
• Kişi başına | 1.455 $[3] (151.) | ||||||||||||||
| Gini (2011) | 40.3[5] orta | ||||||||||||||
| İGE (2019) |  0.512[6]düşük · 168. | ||||||||||||||
| Para birimi | Batı Afrika CFA frangı (XOF) | ||||||||||||||
| Zaman dilimi | UTC | ||||||||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||||||||
| Telefon kodu | 221 | ||||||||||||||
| İnternet alan adı | .sn | ||||||||||||||
Ülkenin başkenti Dakar'dır. Dakar, ülkenin ve Afrika kıtasının en batısında bulunan Cap-Vert yarımadasında kurulmuştur. Atlantik Okyanusu'na 531 km kıyısı bulunan Senegal'de tarihte çeşitli sömürge kolonileri kurulmuştur. Dakar'ın 300 metre açıklarında bulunan Gorée Adası 19. yüzyılda köle ticareti için kullanılmaktayken günümüzde ise bir turizm merkezi olarak tüm dünyaya köle ticaretinin dehşetini göstermek için kullanılmaktadır.
Senegal, Fransa'dan bağımsızlığını 4 Nisan 1960[8] tarihinde kazanmıştır.
Tarihçe
değiştirBölge genelinde bulunan arkeolojik bulgular, Senegal'de tarih öncesi çağlarda da yerleşim olduğunu göstermektedir. Senegal'in bilinen ilk sakinleri Takruriler'dir. 11. yüzyılda ise Müslümanlığı kabul etmişlerdir. Portekizlilerin 15. yüzyılda Senegal Nehri kıyılarında bazı kolonileri vardı ve ilk Fransız yerleşimi 1659 yılında St Louis'de yapıldı.[9] Ülkenin kuzey batısında bulunan St Louis kenti Fransız Batı Afrika Sömürge Kolonisinin başkentiydi, 1902 yılında ise başkent Dakar'a taşındı.
İngilizler çeşitli zamanlarda Senegal'e sömürge amacıyla saldırdı; fakat 1840 yılında Fransa Senegal'i işgal etti ve 1895 yılında Fransız Batı Afrika Kolonisinin bir parçası haline getirdi. Senegal 1946 yılında Fransız Batı Afrika Kolonisinin diğer parçaları ile birlikte Fransa'nın deniz aşırı topraklarından birisi oldu.
4 Nisan 1959 tarihinde Senegal ile Fransız Sudanı "Mali Federasyonu" adı altında birleştirildi. Bu oluşum 20 Haziran 1960 tarihinde Fransa'dan tamamen bağımsızlığını kazandı. Bağımsızlık sonrası 20 Ağustos 1960 tarihinde Senegal'in birlikten ayrılması ile birlik dağıldı.
Stratejik olarak önemli bir yerde olan Senegal, 4 Nisan 1960'ta Fransa ile yetki devri anlaşması imzalayarak Fransa’dan bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte Afrika siyasetinde önemli bir rol oynadı. %90'ı siyah ve Müslüman bir millet olarak İslam-Afrika dünyası arasında diplomatik ve kültürel bir köprü olmuştur.
Bağımsızlığını kazandıktan sonra Senegal, Fransa'nın nüfuzu altında demokratik hayatına girdi. Léopold Sédar Senghor ilk Devlet Başkanı oldu ve 1963 yılında bir ihtilal teşebbüsü atlatıldı.[10] 1963 ile 1970 arası Başbakanlık makamı kaldırıldı. 1981 yılında gönüllü olarak emekliliğine kadar Senghor, ülkenin siyasi hayatı üzerinde çok önemli bir rol oynadı. Senghor'dan sonra Devlet Başkanı Abdou Diouf oldu. 1983 ile 1991 arası Başbakanlık makamı 2. kez kaldırıldı.
Abdou Diouf, 1981 ve 2000 yılları arasında Devlet Başkanlığı yaptı. Diouf, daha geniş alanlarda siyasi katılımı sağladı ve ekonomide devlet katılımını azaltmaya çalıştı, diğer gelişmekte olan ülkelerle ilişkilerini güçlendirdi. Zaman zaman iç siyaset üzerinde sıkıntılar yaşadı; sokakta şiddet, sınır gerginliği ve Casamance güney bölgesinde şiddetli ayrılıkçı hareketler oldu. Yine de, demokraside kararlılığını sürdürdü ve insan haklarını güçlendirdi. Diouf, Cumhurbaşkanı olarak dört dönem görev yaptı.
1999 yılında uluslararası gözlemcilerin özgür ve adil gördüğü bir seçimde muhalefet lideri Abdoulaye Wade, Diouf'u mağlup etti. Senegal, bir siyasi partiden diğerine barışçıl bir geçiş yaşadı. 30 Aralık 2004 günü Cumhurbaşkanı Abdoulaye Wade, Casamance bölgesindeki ayrılıkçı grup ile bir barış antlaşması imzalamak istediğini duyurdu ancak uygulama aşamasına bir türlü geçilemedi. 2005 yılında müzakerelere hız verildi fakat hâlen bir sonuca ulaşılamadı.
Ekonomi
değiştirSenegal'de ekili alanların önemli bir bölümü yer fıstığına ayrılmıştır. Bundan başka darı, pirinç, pamuk ve şekerkamışı yetiştirilir. Bol miktarda balık avlanır. En gelişmiş sanayileri yer fıstığı yağı işleme ve balık konserveciliğidir.
1973 yılında Senegal ve diğer Batı Afrika ülkeleri Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğunu (ECOWAS) oluşturdu. Petrol ve Senegal'in en büyük ihraç ürünü olan yer fıstığının[11] fiyatlarının yükselmesi sebebiyle 1970'li yıllarda ekonomide kötü dalgalanmalara sebep oldu, bundan dolayı Senegal turizm ve balıkçılık gibi yeni endüstrilere yönelmek zorunda kaldı.
Ülke için en önemli döviz getirici kalemler arasında turizm sektörü sayılabilir. 1970’li yıllarda başlayan süreç önemli bir döviz getirici kalem olmuştur. Dakar, Thiès ve Ziguinchor turizmde hareketliliğin yaşandığı bölgelerdir. Gelen turistlerin çoğunluğu Avrupalı, yarıdan fazlası ise Fransız’dır.
Coğrafya
değiştir
Güneydoğusu dışında, Senegal oldukça düz ve alçak bir ülkedir. İklimi çok sıcaktır. Kuzeyde sakız ağacı ve mimoza, Senegal Irmağı vadisinde de arap zamkı çıkarılan akasya ağaçları yetişir. Orta kesimi çöl gibi kumluk bir alandır. Güneyi ise tropik bitki örtüsüyle kaplıdır. Ülkede yaşayan yabancıl hayvanlar arasında en önemlileri maymun, antilop, aslan ve sırtlandır. Akarsularda timsah, suaygırı ve kaplumbağa bulunur.
Senegal'in başkenti Dakar'daki pembe göl bakteriler hariç hiçbir canlının yaşayamayacağı kadar tuzludur.
Ulaşım
değiştirHava taşımacılığında Dakar Léopold Sédar Senghor International Airport, Batı Afrika hava ulaşımında önemli bir yere sahiptir. İç hava yolları olan Air Senegal International Dakar’dan, Senegal’in diğer şehirleri yanında uluslararası alanda da gittikçe büyüyen bir şekilde Afrika’nın diğer bölgelerine ve Fransa’ya uçuşlar gerçekleştirmektedir. Diğer taraftan, birçok bölgesel havayolu Dakar’a uçuşlar gerçekleştirmektedir. Turkish Airlines, Ivorian Airlines, Royal Air Maroc, TunisAir, AirMauritanie, Air Cap Vert, Gambia International, Air Algérie, Air Gabon, Cameroon Airlines, Air Guinea Paramount, Air Burkina bunlardan en önemlileri olarak söylenebilir. Ayrıca Avrupa’dan Dakar’a Air France, SN Airlines, Alitalia, TAP ve Iberia Airlines uçuşlar gerçekleştirmektedir.
Dakar-Bamako (Mali) arasında trenle seyahat etmek mümkün olmakla beraber eski teknoloji ve bozuk raylardan dolayı gecikmelere sıklıkla rastlanmakta ve trenler çok kalabalık olmaktadır.
Nüfus
değiştir
| Yaş Grubu | 0-14 | 15-64 | 65 Üstü | Toplam |
|---|---|---|---|---|
| Kadın [12] | 3.369.258 | 4.477.256 | 283.178 | 8.129.692 |
| Erkek [12] | 3.456.834 | 4.061.602 | 206.231 | 7.724.668 |
| Toplam [12] | 6.826.163 | 8.538.801 | 489.396 | 15.854.360 |
Senegal'in nüfus olarak büyüme oranı yüzde 2,94 olmakla beraber, doğum oranı yılda 1000 kişi başına 37,94 doğum, 1.000 kişi başına 8,57 ölüm olarak tahmin edilmiştir. Senegal nüfusunun %45'i 15-64 yaşları arasında, %52'si 14 yaşından küçük ve sadece %3'ü 65 yaşın üzerinde olarak tahmin edilmektedir. Dünya Bankasının 2000 yılında yayınladığı raporda her yıl 125.000 Senegallinin işgücüne katılması beklenmekle birlikte bunların çok azının iş bulabildiği gösterilmiştir, bundan dolayı işsizlik ülkenin kalkınma çabalarına önemli bir engel oluşturmaktadır. Bu nedenle Senegal hükûmetinin nüfus kontrol politikaları Senegalli kadınların doğum oranı sınırlamak için tasarlanmış ve benimsemiştir.
Demografi
değiştirBirçok Afrika ülkesinde olduğu gibi, Senegal halkının etnik kökeni de çeşitlilik göstermektedir. Senegal nüfusunu oluşturan birçok etnik grup vardır, bunların %43,3'ü Wolof-Serer, %23,8 Pular, %14,7 Jola, %3 Mandinka, %1,1 Soninke ve %1 Avrupalı ve Lübnanlıdır. Birkaç küçük etnik grup da nüfusun kalan %9,4'ünü oluşturur. Ülkenin %92'si Müslüman, %2'si ise Hristiyan'dır, yerli dinler ise geri kalan %6'yı oluşturmaktadır. Ülkenin resmî dili Fransızcadır fakat birçok kişi Wolof, Pulaar, Jola veya Mandinka gibi yerli dilleri de konuşmaktadır.
İdari bölgeler
değiştir
Senegal 14,[13] bölgeye bölünmüştür, her bir bölge ''Conseil Régional'' tarafından yönetilir. Ülke 45 departman (Départements)’a ve 103 Arondisman (Arrondissements)’a bölünmüştür ve idari görevlilerin kim olacağına Collectivités Locales karar verir.[14]
Söz konusu bölgelerin aynı isimlerle başlayan merkez bölgeleri vardır;
|
|
Başlıca şehirler
değiştir
Dakar, Senegal’in en büyük şehridir ve iki milyonun üzerinde sakini vardır. İkinci en büyük şehri ise kırsal alan olarak yönetilmekte olan Touba’dır ve nüfusu yarım milyonu bulmaktadır.
| Şehir | Nüfus (2005) |
|---|---|
| Dakar (Guédiawaye, and Pikine) | 2.145.193 |
| Touba | 475.755 |
| Thiès | 240.152 |
| Kaolack | 181.035 |
| M'Bour | 170.875 |
| Saint-Louis | 165.038 |
| Rufisque | 154.975 |
| Ziguinchor | 153.456 |
Notlar
değiştir- ^ Fransız Sudanı ile Mali Federasyonu olarak.
- ^ Sudan Cumhuriyeti olarak, Mali Federasyonu olarak Senegal ile.
Kaynakça
değiştir- ^ "Senegal", The World Factbook (İngilizce), Central Intelligence Agency, 23 Ağustos 2022, 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 31 Ağustos 2022
- ^ "Senegal". Central Intelligence Agency. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2018.
- ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. International Monetary Fund. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2019.
- ^ "GDP by Country 2018". 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Gini Index". World Bank. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2011.
- ^ "Human Development Report 2019" (İngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2010.
- ^ a b c https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators 30 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."
- ^ Statoids page on Senegal 19 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (noting that three new regions were split off on September 10, 2008).
- ^ List of current local elected officials 19 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from Union des Associations d’ Elus Locaux (UAEL) du Sénégal. See also the law creating current local government structures: (Fransızca)Code des collectivités locales 11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Loi n° 96-06 du 22 mars 1996.
Dış bağlantılar
değiştir- https://web.archive.org/web/20080516093351/http://www.gouv.sn/ Senegal Hükûmeti resmî İnternet Sitesi (Fransızca)
- http://www.un.org/Depts/Cartographic/map/profile/senegal.pdf 27 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BM Senegal Haritası (pdf formatında):