Sivas Katliamı

Sivas Katliamı, Sivas Olayları, Madımak Katliamı ya da Madımak Olayı, 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivas'ta düzenlenen Pir Sultan Abdal Şenlikleri sırasında Madımak Oteli'nin radikal İslamcı bir grup tarafından yakılması ve çoğunluğu Alevi 33 yazar, ozan, düşünür ile 2 otel çalışanının yanarak ya da dumandan boğularak ölümü ile sonuçlanan olaylardır.

Sivas Katliamı
Madımak Oteli'nin 2007'deki görünümü
Bölge	Sivas, Türkiye
Tarih	2 Temmuz 1993) (1993-07-02)
Hedef	Aleviler, sosyalistler, aydınlar
Saldırı türü	Katliam, kundaklama
Ölü	37 kişi (2'si saldırgan)
Yaralı	51+
İşleyenler	Radikal İslamcılar

Katliam sırasında dışarıda toplanan saldırganlardan iki kişi ölmüştür. Büyük bir kısım, güvenlik görevlilerinin ellerinden geleni yapmadıkları görüşünü savunmaktadır. Katliamdan ağır yaralı olarak sağ çıkan Aziz Nesin, olaylardan sonra yaptığı basın açıklamasında dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'i ve Tansu Çiller/Erdal İnönü (DYP-SHP) koalisyon hükûmetini sert şekilde eleştirmiş, "Bir devlet var, diyordum ben. Bir devlet var, inanılacak devlet var. İyi-kötü, yanlış yapıyor-doğru yapıyor ama devlet var. Elbette bunu önleyecekler. Bu kadar ödün verilemez, diye düşünüyordum. Yanılmışım" demiştir.

Katliam

Pir Sultan Abdal Kültür Derneği tarafından organize edilmiş olan Pir Sultan Abdal Şenlikleri kapsamında pek çok sanatçı ve fikir insanı, dönemin Sivas Valisi Ahmet Karabilgin'in özel davetlisi olarak Sivas'a geldi. Kültür Merkezi içinde karşıt grupla çıkan taşlı-sopalı çatışma, fazla büyümeden, polis tarafından zor kullanılarak önlendi.

Aziz Nesin'in, "Bin yıllık Kur'an'a neden inanayım? Bu yüzden Müslüman değilim" sözünün gazetelerde yankılanması olayı iyice körükledi ve gerilimi tırmandırdı. Binlerce kişiden oluşan karşıt grup, Kültür Merkezinden ayrılıp yeniden Hükûmet Meydanı'na geldi. Hükûmet Konağını taşlamaya ve slogan atmaya başlayan saldırganlar, ardından Madımak Oteli civarına ulaşarak slogan atmaya devam etti. "Şeytan Aziz!", "Sivas, Aziz'e mezar olacak!" gibi sözlerden sonra sloganlar devlete ve rejime yöneldi, "Kahrolsun laiklik!", "Müslüman Türkiye!", "Yaşasın Şeriat!" sloganları atıldı.

Grup, önce Madımak Oteli önündeki araçları ateşe verdi ve oteli taşladı. Oteldekiler ise kurtarılmayı bekliyorlardı. Saldırganların Madımak Oteli'ni henüz yakmadıkları saatlerde Aziz Nesin, Ankara'daki Başbakan Yardımcısı Erdal İnönü'yü arayıp "Bizi kurtarın" dedi. İnönü buna, "Hiç merak etmeyin. Gerekli tedbiri aldık" cevabını verdi. Fakat daha sonra tutuşturulan perdeler ve otelin alt katında bulunan eşyalarla birlikte Madımak Oteli yakıldı. Saldırganlardan bazılarının, "Allah'ım bu senin ateşin! İçeriye gönder!", "Cehennem ateşi işte!", "Şeytan Aziz!" dedikleri duyuldu. Uzun süren bekleyiş sonunda oteldekiler kurtarılamadı. Otele sığınmış olan kişilerden aralarında Asım Bezirci, Nesimi Çimen, Muhlis Akarsu, Metin Altıok ve Hasret Gültekin'in de bulunduğu 35 kişi yanarak veya dumandan boğularak öldü. Aralarında Aziz Nesin'in de bulunduğu 51 kişi de olaylardan kendi olanaklarıyla, ağır yaralarla kurtuldu. İtfaiye merdiveniyle kurtarılmaya çalışılan Aziz Nesin, merdivendeki görevli tarafından darp edilip merdivenden itfaiye aracı etrafında toplanan saldırgan kalabalığa doğru itildi. Başından yaralanan Aziz Nesin'i linç girişiminden araya giren polisler kurtardı. Yaralılar, polis arabalarıyla Tıp Fakültesi Hastanesine götürüldü.

Olaylar sonucunda 33 konuk, 2 otel görevlisi ve 2 saldırgan öldü. Akşam saatlerinde valilikçe ilan edilen 2 günlük sokağa çıkma yasağı ile birlikte güvenlik güçleri şehirde tam bir hâkimiyet sağlayabildi.

Bir iddiaya göre Sivas Katliamı, Özel Harp Dairesi tarafından planlanmıştı.

Hayatını kaybedenler

Şenlik katılımcıları

• Muhlis Akarsu - 45 yaşında, sanatçı
• Muhibe Akarsu - 44 yaşında, Muhlis Akarsu'nun eşi
• Gülender Akça - 25 yaşında
• Metin Altıok - 53 yaşında, şair, yazar, felsefeci
• Mehmet Atay - 25 yaşında, gazeteci, fotoğraf sanatçısı
• Sehergül Ateş - 30 yaşında
• Behçet Sefa Aysan - 44 yaşında, şair
• Erdal Ayrancı - 35 yaşında
• Asım Bezirci - 66 yaşında, araştırmacı, yazar
• Belkıs Çakır - 18 yaşında
• Serpil Canik - 19 yaşında
• Muammer Çiçek - 26 yaşında, aktör
• Nesimi Çimen - 62 yaşında, şair, sanatçı
• Carina Cuanna Thuijs - 23 yaşında, Hollandalı akademisyen
• Serkan Doğan - 19 yaşında
• Hasret Gültekin - 22 yaşında şair, sanatçı
• Murat Gündüz - 22 yaşında
• Gülsüm Karababa - 22 yaşında
• Uğur Kaynar - 37 yaşında, şair
• Asaf Koçak - 35 yaşında, karikatürist
• Koray Kaya - 12 yaşında
• Menekşe Kaya - 15 yaşında
• Handan Metin - 20 yaşında
• Sait Metin - 23 yaşında
• Huriye Özkan - 22 yaşında
• Yeşim Özkan - 20 yaşında
• Ahmet Özyurt - 21 yaşında
• Nurcan Şahin - 18 yaşında
• Özlem Şahin - 17 yaşında
• Asuman Sivri - 16 yaşında
• Yasemin Sivri - 19 yaşında
• Edibe Sulari - 40 yaşında, sanatçı
• İnci Türk - 22 yaşında, Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi öğrencisi

Otel çalışanları

• Ahmet Öztürk - 21 yaşında
• Kenan Yılmaz - 21 yaşında

Saldırganlar

• Ahmet Turan Kılıç
• Hakan Türkgil
• Ahmet Alan

Sonrası

İlgili açıklamalar

Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, "Olay münferittir. Ağır tahrik var. Bu tahrik sonucu halk galeyana gelmiş... Güvenlik kuvvetleri ellerinden geleni yapmışlardır... Karşılıklı gruplar arasında çatışma yoktur. Bir otelin yakılmasından dolayı can kaybı vardır." ifadelerini kullandı.

Dönemin Başbakanı Tansu Çiller, "Çok şükür, otel dışındaki halkımız bir zarar görmemiştir." ifadelerini kullandı.

Faciadan ağır yaralı kurtulan Aziz Nesin dönemin Başbakan Yardımcısı Erdal İnönü'nün, linç girişiminden haberdar olduktan sonra “bazı yetkilileri” aradığını ve Madımak Oteli'ndekilere telefonla "en kısa zamanda takviye güç gönderileceği, kimsenin kılına dahi zarar gelmeden kurtarılacakları" ifadelerini kullandığını söylemiştir. Başka bir kaynağa göre Dönemin Başbakan Yardımcısı Erdal İnönü, "Ne yapayım, yetkim yoktu." ifadelerini kullandığı iddia edilmiştir.

Dönemin İçişleri Bakanı Mehmet Gazioğlu, "Aziz Nesin'in halkın inançlarına karşı bilinen tahrikleriyle halk galeyana gelerek tepki göstermiştir." ifadelerini kullandı.

Refah Partisinin lideri Necmettin Erbakan, "Olaylar, Sivas'a girmiş bir ekibin halkı tahrik etmesinin sonucudur." ifadelerini kullandı.

Yargılama

Olaydan bir gün sonra 33 kişi gözaltına alındı. Daha sonra gözaltına alınanların sayısı 190'a çıktı. Gözaltına alınan 190 kişiden 124'ü hakkında "laik anayasal düzeni değiştirip din devleti kurmaya kalkışma" suçlamasıyla dava açıldı, geri kalanlar serbest bırakıldı. Kamuoyunda "Sivas Davası" olarak bilinen davanın ilk duruşması, Ankara 1 No.'lu Devlet Güvenlik Mahkemesinde 21 Ekim 1993 günü yapıldı. 26 Aralık 1994'te karara bağlanan dava sonucunda 22 sanık hakkında on beşer yıl, 3 sanık hakkında onar yıl, 54 sanık hakkında üçer yıl, 6 sanık hakkında ikişer yıl hapis cezası, 37 sanık hakkında da beraat kararı verildi.

Müdahil avukatlar, Devlet Güvenlik Mahkemesinin kararını "taraflı, hukuka ve adalete aykırı" olarak niteleyerek ayrıntılı bir savunmayla temyize gittiler. Yargıtay 9. Ceza Dairesi, katliamın "Cumhuriyete, laikliğe ve demokrasiye yönelik olduğunu" belirterek Devlet Güvenlik Mahkemesinin kararını esastan bozdu. Ankara 1 No.'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi, Yargıtayın bozma kararına uyarak yargılamayı yeniden başlattı.

28 Kasım 1997'de açıklanan kararda, 33 sanık Türk Ceza Yasası'nın 146/1 maddesine göre idama ve 14 sanık da 15 yıla kadar değişen hapis cezasına mahkûm edildi. Yargıtay 9. Ceza Dairesi, 24 Aralık 1998'de hapis cezalarını onadı, 33 idam cezasını ise usul noksanlıkları nedeniyle bozdu. Şubat 1999 tarihinde usul eksikliklerinin giderilmesi için başlayan yargılama sonucunda 16 Haziran 2000'de 33 sanık Devlet Güvenlik Mahkemesince yeniden idam cezasına çarptırıldı. 2002 yılında idam cezasının yürürlükten kaldırılmasıyla idam cezası hükümlülerinin cezaları ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çevrildi.

Sanıkların avukatlığını üstlenenler arasında olan Refahyol iktidarının Adalet Bakanı Şevket Kazan, bakanlığı sırasında onları hapishanede ziyaret etti. Geniş avukat listesinde çok sayıda Refah Partisi üyesi ve yöneticisi olması eleştiri konusu oldu. Bu avukatlar ilerleyen yıllarda AK Parti ve Saadet Partisine katıldılar ve içlerinden üst yönetim görevlerine yükselenler oldu. 26 kişilik bu listede biri bakan olmak üzere 4 AK Parti milletvekili de bulunmaktadır.

Geçen bu zaman zarfı içerisinde sanık sayısı tahliyelerle 33'e düştü. Olayın kilit ismi olarak nitelendirilen, dönemin Sivas Belediye Meclisi üyesi Cafer Erçakmak ve Yargıtayın 1997'deki bozma kararından sonra firar eden 8 sanık ise hâlen yakalanamamıştır. Davanın firari olan 5 sanık ile ilgili kısmı 13 Mart 2012 tarihinde zaman aşımından düşürülmüştür.

Sivas Davası, İstiklal Mahkemeleri sonrasında tek bir davada bu kadar çok idam cezasının verildiği ilk davadır.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ikinci kez af yetkisini kullanarak katliamın bir asli faili olan Hayrettin Gül'ün ömür boyu hapis cezasını kaldırdı.

Kültürel etkisi

Şiirler, şarkılar ve türküler

• Fethi Aslan, Sivas'da Temmuz Ateşi
• Edip Akbayram, Türküler Yanmaz, Yanmam mı Gerek
• Cengiz Özdemir, Madımak
• Ozan Emekçi, Sivas Ağıdı
• Sunay Akın, Kova Kaleci
• Grup Yorum, Sivas (Gün Tutuşur)
• Mahzuni Şerif, Sivas Dramı
• Demirhan Baylan, Bildiğin Şeyler (Yangın)
• Soner Canözer, Güneşin Ozanları
• Radical Noise, Çığlık
• Akın Eldes, Madımak
• Fevzi Kurtuluş, Hasret
• Moğollar, Issızlığın Ortasında
• Antisilence, Died On 2nd Of July
• Aşık Gülabi, Sivas Madımakta Canlar
• Metin - Kemal Kahraman, Renklerde Yaşamak
• Ferhat Tunç, Kızılırmak Boylarında Bir Şehir
• Serhad Raşa, Ey Felek
• Grup Kızılırmak, Sivas
• Şahverdi, Madımak Oteli
• Fazıl Say, Metin Altıok Ağıtı
• Fazıl Say, SES
• Selda Bağcan, Canımı Yakanlar Baktı Dumana
• Aziz Nesin, Sivas Acısı
• Çetin Gencero, Madımak
• Yusuf Kemal Metin, Sivas Yanığı Otuzyedi Temmuz Aydın
• Mazlum Çimen, Gittin Gideli
• İhsan Güvercin, Kızılırmak Boylarında Bir Şehir
• Catacombed, SVS
• Sezen Aksu, Dua
• Güler Duman, Hasret
• Almora, Güneşin Ozanları
• Serdar Koç, Temmuz Ayazı
• Duman, Köpekler
• Zülfü Livaneli, Ataol Behramoğlu Yangın Yeri
• Haydar Ergülen, Kül-kardeşlerim
• Radical Noise, Çığlık
• Can Aksel Akın, Senfoni No:1 - Aziz Nesin'e İthafen
• Şükrü Erbaş, Kimse Temizim Demesin
• Yeis Sensura ft. Sehabe, Gene Ne Var
• LEWO, Hani Nerdeler
• Şanışer ft. Sehabe, Aşılmaz Yollar
• Orhan Gencebay, Gelin Birlik Olalım
• Ahmet Kaya - Kim Susturabilir
• Fazıl Say & Serenad Bağcan - Ses (Sivas Acısı)
• Grup Derkan - "Sevgi götürdüm Sivas'a"
• Gülbahar Kültür - Don't Forget 02.07.1993

Tiyatro oyunu

Genco Erkal'ın yazıp yönettiği "Sivas '93" adlı belgesel tiyatro oyunu, 11 Ocak 2008'de yoğun güvenlik altında Muammer Karaca Tiyatrosu'nda sahnelendi. Belgelerden yararlanarak yazılan oyunun anlatıcıları arasında Genco Erkal'la beraber Meral Çetinkaya, Yiğit Tuncay, Nilgün Karababa, Murat Tüzün, Çağatay Mıdıkhan ve Şirvan Akan yer aldı. Oyunun müziğini Fazıl Say besteledi.

Sinema filmi

Ulaş Bahadır'ın yazıp yönettiği "Madımak: Carina'nın Günlüğü (Sivas 93)" adlı sinema filmi, 25 Eylül 2015 Pazar günü vizyona girdi. Katliamın yaşandığı sırada otelde konaklayan 23 yaşındaki Hollandalı Carina Cuanna Thuijs, Leiden Üniversitesi tezi için Türkiye'ye gelmiş ve Hollanda'da da olduğu gibi günlük tutmaya devam etmiştir. Carina Cuanna Thuijs'in günlüğünde anlatılanlara göre yazılan filmin oyuncuları ise Erdal Tosun, Selin Yiğit, Perihan Erener, Melek Şahin, Serkan Genç, Ulaş Bahadır, Barış Ordu, Can Varlı, Cihan Özdeniz, Denise Ankel, Füsun Demirel, Rıza Akın, Hakan Erekli, Muhlis Asan, Umut Kurt, Meray Ülgen ve Mustafa Alabora'dır.

Televizyon programı

2014 yılında, katliamın yıl dönümünde, Gülen Cemaati ile ilişkili olan Samanyolu TV'de "Mutfak Keyfi İftar Menüsü" adlı programda Madımak Mıklası tarifi verilmesi tepkilere yol açmıştır.

İnkâr edilmesi

Yeni Akit gazetesi, yayın hayatı boyunca Sivas Katliamı sanıklarını aklama amaçlı çeşitli haberler yayımlamıştır ve asıl mazlumların sanıklar olduğu intibasını uyandırmaya çalışmıştır. Bu tip haberlerin en çok tepki çekenlerinden biri ise ölenlerin aslında kurşun yaralarıyla öldükleri iddiası ve yayımlanan fotoğraflar olmuştur. Söz konusu fotoğrafları ilk defa yayımlamış kişi olan fotoğrafçı Mehmet Özer, sosyal medyada, Yeni Akit gazetesinin "yalan söylediğini, gerçekleri çarpıttığını" ifade etmiştir ve de kurşun yarası olduğu söylenen görüntünün aslında saç örgüsü olduğunu açıklamıştır.

Madımak Oteli'nin kamulaştırılması

17 Haziran 2010 tarihinde Madımak Oteli’nin kamulaştırılması sürecinin başladığı Sivas Valisi Ali Kolat tarafından duyuruldu. Otel sahipleri ile Sivas İl Özel İdare Sekreterliğinin kamulaştırma bedeli üzerine uzlaşmaya varamaması nedeniyle son kararı Sivas Asliye Hukuk Mahkemesi belirledi. Sivas 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 23 Kasım 2010'da aldığı kararla Madımak Oteli'nin bilirkişi raporu doğrultusunda 5 milyon 601 bin lira bedel ile kamulaştırılmasına karar verildi.

Binanın lobi kısmından saldırgan 2 kişinin ismi çıkartıldı. Katledilen 35 kişinin adları alfabetik sırada yer almaktadır.

Dış bağlantılar

• 'Sivas aydınlansın' davasına AİHM'den kabul, Radikal
• Sivas Katliamı televizyon görüntüleri derlemesi, YouTube 21 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sivas '93 Tiyatro Oyunu, Dostlar Tiyatrosu 27 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sivas Katliamı'nın ardından kim ne dedi? 8 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.