Tammuz
Tammuz veya Tamuz (Arapça: تمّوز, Tammūz; İbranice: תַּמּוּז; Akadca: Duʾzu, Dūzu; Sümerce: :𒌉𒍣𒉺𒇻, Dumuzi sipad[2]) daha sonra İştar olarak da adlandırılacak İnanna tanrıçasının kocası olan bir Antik Mezopotamya tanrısıdır. Sümer, Akad ve bazı Sami halkların dinlerinde yer almış tanrıdan, Tanah gibi Musevi kaynaklarında da bahsedilmiştir.
| Tammuz | |
|---|---|
 | |
| Yaşadığı yer | Cennet (yılın yarısı) Kur(diğer yarısı) |
| Kişisel bilgileri | |
| Eşi | İnanna (sonraları İştar olarak bilinir) |
| Ebeveynleri | Enki ve Duttur |
| Kardeşleri | Geştinanna (kız kardeşi), Amaşilama (bazı metinlerde kız kardeşi olduğu söylenir) |
| Karşılıkları | |
| Yunan karşılığı | Adonis |
| Doğu Sami karşılığı | Tammuz |
| Levant karşılığı | Tammuz/Adonis |
Türkçeye Arapça veya Aramiceden girmiş Temmuz ayı ismini bu tanrıdan almıştır.[3]
Etimoloji
değiştirSümer dini kökenli olan tanrıdan bu dilde Dumuzi sipad olarak bahsedilmiştir. Bu kullanım anlamsal olarak "güvenilir oğul" demektir.[4]
İnançlar
değiştir
Tammuz inanışının kökenleri Sümerlere dayanır. Çoğu zaman ahır hayvanlarının ve çobanların ya da kırsal hayatın, ekinlerin ve hasadın koruyucusu olarak görülmüştür. Sümer mitolojisinde çoban görünümlü olarak betimlenir. Sümerler, İnanna tanrıçasının bir çiftçi ile bir çoban arasında kimin kocası olacağı konusunda bir seçim yaptığına ve çoban olan Tammuz'u seçtiğine inanmıştır. Bu yüzden çoğunlukla İbrahimi dinlerde yer alan Habil ve Kabil hikâyesi ile karşılaştırılmaktadır. Buna ek olarak Tammuz'un senenin bir yarısını yer altı dünyasında "ölü bir şekilde" geçirdiğine, diğer yarısını ise İnanna ile dünyada "yeniden doğarak" geçirdiğine dair Sümer hikâyeleri vardır. Sıcak ve kurak yaz ayları Tammuz'un ölümünü simgelemişken, yağışlı ve serin dönemler yeniden doğumunu belirtmiştir.
Dumuzi Sümerlerde İnanna'nın eşiyken, Akadlar'da İnanna'nın dengi olan İştar'ın eşidir. Akadlar Gılgamış Destanı'nda Tammuz'u bir allalu kuşu olarak betimlemiştir. Antik Kenan inancındaki Adonis de ki daha sonraları Yunan panteonuna da girmiştir, buradan kök almıştır. Yunan inanışlarında Adonis adına küçük bir bahçe düzenleme geleneği de bulunmaktadır.
İbrahimi dinler
değiştirTevrat ve Zebur'u kapsayan ve İbrani Kutsal Kitabı olarak da bilinen Tanah'ta Tammuz'a birkaç atıf bulunur. Hezekiel 8:14 ve 15'te Tammuz'a ismi ile hitap edilmiştir:
14 Bundan sonra beni Rab'bin Tapınağı'nın kuzeye bakan kapısının giriş bölümüne götürdü. Orada oturup Tammuz için ağlayan kadınları gördüm. 15 Bana, “İnsanoğlu, bunu gördün mü? Bundan daha iğrenç şeyler de göreceksin” dedi.
Bu Eski Ahit'te Tammuz'a ismi ile hitap edilmiş tek yer olsa da bazı diğer kitap ve bölümlerde ismi verilmeden Tammuz'dan bahsedildiği düşünülmektedir. Yeşaya 17:10-11'de şu ifade yer alır:[5]
Çünkü, ey İsrail, seni kurtaran Tanrıyı unuttun, sığındığın Kayayı anmaz oldun. Bunun yerine, güzel fidanlar, ithal asmalar dikiyorsun. Onlar diktiğin gün filizlenip ertesi sabah tomurcuklanabilir. Ama hastalık ve dinmez acı gününde meyve vermeyecekler.
Metnin fidan dikmek kısmının Tammuz'a tapınılması sırasında oluşturulan minyatür bahçelere atıfta bulunulduğu düşünülmektedir. Yeşeya kitabında yer alan başka kısımlarda da buna benzer ifadeler kullanılmıştır.
Tammuz ve İştar'a dayanan bazı gelenek ve kutlamalar Orta Doğu'da, özellikle Harran ve Mardin'de Hristiyanlık ve İslam sonrası çağlarda bile gözlemlenmiştir.[6]
Kaynakça
değiştir- ^ Lung 2014.
- ^ "The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature". etcsl.orinst.ox.ac.uk. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2019.
- ^ Mitchell, Stephen (2005) [2004], Gilgamesh: A New English Version by Stephen Mitchell, London, England: Profile Books, Ltd., ISBN 978-0743261692 s. 169
- ^ Isaiah 17:10
- ^ Parpola, Simo (2004), Assyrian Identity in Ancient Times and Today (PDF), Helsinki, Finland, 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 13 Kasım 2019