Tupolev Tu-154
Tupolev Tu-154 (Rusça: Туполев Ту-154) Rus yapımı orta menzili üç motorlu yolcu uçağıdır. Boeing 727 benzer bir tasarıma sahiptir. Rusya, Doğu Avrupa, Küba, Çekoslovakya ve daha pek çok ülkede kullanılan Rusya'nın en çok üretilen jet yolcu uçağıdır.[kaynak belirtilmeli] Üretilen yolcu uçaklarının çoğu Aeroflot'da (Rus Hava yolları) hizmet verdi. Hâlen 17 değişik havayolu şirketinde yılda 138 milyon yolcuyu taşımaktadır. Tasarımı sayesinde toprak ve buzul pistlere inebilir. Kuzey kutbu gibi aşırı soğuk ortamlardan etkilenmeden kalkış için bekleyebilir. Tu 154, 1 mach sürate ulaşabilen en hızlı yolcu uçağıdır.
| Tupolev Tu-154 | |
|---|---|
 Tupolev Tu-154 | |
| Türü | Yolcu uçağı |
| Ulusal köken |  Sovyetler Birliği |
| Üretici | Tupolev |
| İlk uçuş | 4 Aralık 1968 |
| Hizmete giriş | 9 Şubat 1972, Aeroflot |
| Hizmetten çıkış | Etkin hizmette |
| Ana kullanıcı | Aeroflot Cubana İran Air |
| Üretim aralığı | 1968- |
| Üretim sayısı | 1015 |
| Birim maliyeti | 45 Milyon $ (2008) |
Tasarımı
değiştirTu 154 Aeroflot hizmet veren eski Tu 104 uçaklarının yerini doldurmak için tasarlanmıştı. Aeroflot, Sovyet uçak tasarımcılarından 16-18 ton yük taşıma kapasiteli, 2500–4000 km menzil, operasyonel hızı 900 km veya 6 ton yük taşıma 7000 km ye kadar menzil 850 km uçuş hızına sahip yeni bir model dizaynı talep etti. Tasarlanan uçağın tam yükle 2500 metrelik pisten kalkış yapabilmesi de bir diğer şartları olmuştu.
Ana tasarım modeli
değiştir- 3 Turbojet motoru
- Yüksek güçteki Motorları taşıyabilecek sağlam iskelet yapı. Daha güçlü hücum kenarları, flap, kuyruk kanatçıklar, hava frenleri.
- İlk tasarım versiyonunda yüksek kademeli geri saptırıcılar (motor reverseleri) yapıldı. Bu durum güvenliği düşürüyordu.
- İlk tasarım versiyonunda gericevrimi olmayan 3 kanallı hidrolik sistem mevcuttu.
- Ana iniş takımları 6 tekerli ve hızı düşürmek için kendinden fren sistemine sahipti.
- İlk tasarımlarda auxiliary power unit (apu) motorlarını çalıştırabiliyordu. Ayrıca dışarıdan ekstra güç ünitesine bağlanabilme özelliği vardı.
- Uçak elektrik ihtiyacını karşılamak için birbirine paralel 2 adet ac jeneratöre sahipti.
- Güvenliği artırmak için uçuş sırasında Motorların geri takat yapması (saptırıcıların açılması) sağlandı.
- Tüm modellerde otomatik pilot ve otomatik iniş sistemi mevcuttur.
Kullanıcı Ülkeler
değiştirSivil Kullanıcılar
değiştirAğustos 2006 tarihinde tüm versiyonlarından 435 adet tu-154 yolcu taşımaya devam ediyordu. Ana kullancı hava yolları şirketleri: Iran Air Tours (12), Aeroflot-Don (10), Aeroflot (26),Air Koryo (4), Azerbaijan Airlines (10), BAL Bashkirian Airlines (6), Belavia (17), Dalavia (8), Moskovia Airlines (6), Kavminvodyavia (10), Kogalymavia (7), KrasAir (15), Kyrgyzstan Airlines (10), Alrosa Mirny Air Enterprise (6), Rossiya (25), S7 Airlines (31), Samara Airlines (8), Tajik Air (9), Ural Airlines (16), UTair Aviation (16), Uzbekistan Airways (13), Vladivostok Air (12) and Yakutia Airlines (12). 2006 ağustos ayı itibarı ile az sayıda tu154 sahibi diğer kullanıcı operatörler
Charter uçan ve az sayıda tu 154 sahibi firmalar.
Abakan Air Enterprise, Abakan Avia, Aerocom, Aeroflot, Aeroflot-Don, Aeroflot-Nord, Aerokuznetsk, Aeronica, Aeroservice Kazakhstan, Aerotrans, Aerovolga, Air Georgia, Air Great Wall, Air Koryo, Airlines 400, Air Moldova, Air Savari, Air Transport Europe, Air Ukraine, Air Via, Air Volga, AJT, Albanian Airlines, Alak, Amur Avia, Aria Air, Ariana, Armenian Airlines, Asian Star, Atlant, Atlant-Soyuz Airlines, Atyrau Airways, Aviaenergo, Aviaprad, Aviaprima, Avial, Avioimpex, AVL Arkhangel, Azerbaijan Airlines, Baikal Airlines, Bulgaria Air, Baltic Express, Barnaul Air, Bashkirian Airlines, Belavia, BH Air, Bratsk Air, Bulgarian Air Charter, CAAC, Caspian Airlines, Chelal, Chernomoravia, China Glory, China Northwest, China Southwest, China United, China Xingjiang, Chita Avia, Continental Airways, CSA, Cubana, Daallo, Diamond Sakha, East Line, Elk Estonian, Enkor, Georgia Air Prague, Gomel UAD, Hemus Air, Imair, Interflug, Iran Air Tours, Iron Dragonfly, Kaliningradavia, Khabarovsk Aero, Kish Air, KrasAir, KMV, Kuban Airlines, Kyrgyzstan Airlines, Latpass, Libyan Arab Airlines, LOT Polish Airlines, Macedonia Airservice, Mahan Air, Malév Hungarian Airlines, Mavial Magadan Airlines, Moscow Airways, Murmansk Air, Nizhny Novgorod Air, Odessa Airlines, Omskavia, Orbi Georgian, Orenburg Airlines, Pakistan International Airlines, Perm Airlines, Polet Airlines, Pulkovo Aviation Enterprise, Russian Sky, Sakha Avia, Samara Airlines, Samarkand, Shaheen Air, Sibaviatrans, Sibir, Sichuan Airlines, Slovak Airlines, Spair, Surgut Avia, Syrianair, Taban Airlines, Tajikistan Airlines, Tarom, Tatarstan Airlines, Tavria, Tesis, Tomsk Air, Transair Georgia, Transeuropean, Turanair, Türkmenistan, Tyumen airlines, Ulyanovsk Airlines, Ural Airlines, UTair Aviation, Uzbekistan Airways, Vietnam Airlines, Vitair, Vladivostok Air, Vnukovo, Yakutia Airlines, Yamal Airlines, Yuzhnaya.
Askeri Kullanıcılar
değiştir- Uçağın Nato kod Adı Careless
Ülkeler
değiştir
Azerbaycan
Çin
Kazakistan
Kuzey Kore
Polonya- 2 Tu-154M
Rusya
Slovakya
Ukrayna
Bulgaristan
Eski Kullanıcıları
değiştir
Küba- Küba Hava Kuvvetleri (Kullanımdan çıkarıldı)
Çekoslovakya- (Kullanım ömrünü tamamladı)
- Çekya
- (yerine Airbus a320 a319 model uçaklar alınarak emekliye ayrıldı )
Doğu Almanya- (Kullanım ömrünü tamamladı)
Almanya- (1 adeti düştü diğerleri Kullanım ömrünü tamamladı)
- Sovyetler Birliği
- (Kullanım ömrünü tamamladı)
Teknik özellikleri (Tu-154B-2)
değiştir
Genel özellikler
- Mürettebat: 3 veya 4
- Kapasite: 114 ila 180 yolcu
- Uzunluk: 48,0 m (157 ft 6 in)
- Kanat açıklığı: 37,55 m (123 ft 2 in)
- Yükseklik: 11,40 m (37 ft 5 in)
- Kanat alanı: 201,5 m2 (2.169 ft2)
- Boş ağırlık: 50.700 kg (111.774 lb)
- Maksimum kalkış ağırlığı: 100.000 kg (220.462 lb)
- Güç kaynağı: 3 × Kuznetsov NK-8-2U turbofan, her biri 103 kN (23.000 lbf) itme - aslen 10.500 kgf olarak ölçüldü.
Performans
- Maksimum sürat: 950 km/sa (590 mph, 510 kn)
- Menzil: 2.500 km (1.600 mi, 1.300 nmi) Maksimum kalkış ağırlığı ile
- Azami irtifa: 12.100 m (39.700 ft)
- İtme/ağırlık: 0,32
Yaptığı Başlıca Kazalar
değiştir-3 Temmuz 2001 tarihinde Rus Tupolev Tu-154 tipi uçak Sibirya'nın Irkutsk kenti yakınlarında 136 yolcusu ve 9 kişilik mürettebatı ile düştü. Kazadan kurtulan olmadı.
-Ekim 2001 tarihinde İsrail'den havalanan Rus Tupolev Tu-154 tipi uçak, tatbikat sırasında fırlatılan Ukrayna füzesinin isabet etmesi sonucu Karadeniz'e düştü, 78 kişiden kurtulan olmadı.
-12 Şubat 2002 tarihinde İran Havayolları'na ait Tupolev Tu-154 tipi uçak, İran'ın batısındaki dağlık kesime düştü. 119 yolcu ve mürettebattan kurtulan olmadı.
-1 Temmuz 2002 tarihinde Rus çocuklarını tatil için İspanya'ya götüren Başkır Havayollarına ait Tupolev Tu-154 yolcu uçağı, Almanya'nın güneybatısında Constance Gölü yakınlarında bir Alman Boeing 757 kargo uçağıyla çarpıştı, 52'si çocuk 71 kişi öldü. Kazadan kurtulan olmadı.
-Şubat 2006 tarihinde İran Airtour'a ait Rus yapımı Tupolev Tu-154 tipi yolcu uçağı Tahran'da iniş yaptığı sırada düştü. Uçakta bulunan 148 kişiden 29'u hayatını kaybetti.
-10 Nisan 2010 tarihinde Polonya Devlet Başkanı Kaczynkski ile eşi Maria’nın yanı sıra Genelkurmay Başkanı Franciszek Gagor, Merkez Bankası Başkanı Slawir Skrzypek, Dışişleri Bakan Yardımcısı Andrej Kremer ve birçok milletvekilini,1940 yılında gerçekleşen 22 bin Polonyalı'nın kurban gittiği katyn katliamının 70.yıldönümü için Rusya'ya götürmek için havalanan Tupolev Tu-154 tipi yolcu uçağı Rusya’nın Smolensk havalimanına yaklaşırken yoğun sis nedeniyle ormana çakıldı. Uçakta bulunan 96 kişi hayatını kaybetti. Kazada kurtulan olmadı.
-25 Aralık 2016 tarihinde Soçi'den kalkan Rus ordusuna ait Tu-154 Karadeniz açıklarında düştü.[1][2]
Teknik özellikleri (Tu-154M)
değiştirGenel özellikler
- Mürettebat: 3 veya 4
- Kapasite: 114 ila 180 yolcu
- Uzunluk: 48,0 m (157 ft 6 in)
- Kanat açıklığı: 37,55 m (123 ft 2 in)
- Yükseklik: 11,40 m (37 ft 5 in)
- Kanat alanı: 201,5 m2 (2.169 ft2)
- Boş ağırlık: 55.300 kg (121.916 lb)
- Maksimum kalkış ağırlığı: 104.000 kg (229.281 lb)
- Güç kaynağı: 3 × Soloviev D-30KU-154 turbofan, her biri 103 kN (23.000 lbf) itme - aslen 10.500 kgf olarak ölçüldü.
Performans
- Maksimum sürat: 950 km/sa (590 mph, 510 kn)
- Menzil: 3.900 km (2.400 mi, 2.100 nmi) maksimum kalkış ağırlığı ile
- Azami irtifa: 12.100 m (39.700 ft)
- İtme/ağırlık: 0,30
Kaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016.