Bahreyn
Bahreyn (Arapça: البحرين - El Bahreyn), resmi adıyla Bahreyn Krallığı (Arapça: مملكة البحرين - Memleketü'l-Bahreyn), Asya'da, Basra Körfezi'nde yer alan bir ada ülkesidir.[5] Bahreyn'in güneydoğusunda Katar, batısında Suudi Arabistan yer alır.[5] Takım adalardan oluşan ülke toplam 50 doğal ada ve 33 yapay adadan meydana gelir. Kuzeybatıdan, 25 Kasım 1986 kullanıma açılan ve 25 km. uzunluğundaki Kral Fahd Geçidi ile deniz üzerinden kara yolu ile Suudi Arabistan'a bağlanmıştır[6] Maldivler ve Singapur'dan sonra Asya'nın üçüncü en küçük ülkesidir. Başkenti ve en büyük şehri Manama'dır.
Bahreyn مملكة البحرين Memleketü'l-Bahreyn Bahreyn Krallığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Manama | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Arapça | ||||||||
| Etnik gruplar | Araplar ve diğer Asya halkları | ||||||||
| Demonim | Bahreynli | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 765 km2 (187.) | ||||||||
• Su (%) | önemsiz miktar | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2018 tahminî | 1.569.446 (149..) | ||||||||
• 2010 sayımı | 1.234.571[2] | ||||||||
• Yoğunluk | 1.831,1/km2 (4.) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||||
• Toplam | $77,62 milyar[3] (103..) | ||||||||
• Kişi başına | $50.284[3] (21..) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2023 tahminî | ||||||||
• Toplam | $37,50 milyar[3] (96..) | ||||||||
• Kişi başına | $24.294[3] (37..) | ||||||||
| İGE (2022) |  0.875[4]çok yüksek · 35. | ||||||||
| Para birimi | Bahreyn dinarı (BHD) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+03:00 | ||||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||||
| Telefon kodu | 973 | ||||||||
| İnternet alan adı | .bh | ||||||||
Bahreyn, eski Dilmun uygarlığının merkezidir. Antik çağlardan beri, 19. yüzyıla kadar dünyanın en iyisi olduğu düşünülen inci avcılığı ile ünlüdür. Bahreyn, İslam'dan etkilenen ilk bölgelerden biriydi. Bir Arap egemenliği döneminin ardından Bahreyn, 1521'den 1602'ye kadar Portekiz İmparatorluğu tarafından yönetildi. 1783'te Bani Utbah kabilesi Bahreyn'i Nasr Al-Madhkur'dan ele geçirdi ve o zamandan beri Bahreyn'in ilk hakimi Ahmed el Fetih ile Halife Hanedanı tarafından yönetilir.
1800'lerin sonlarında İngilizlerle yapılan ardışık anlaşmaların ardından Bahreyn, Britanya İmparatorluğu'nun himayesi altına girdi. 1971 yılında bağımsızlığını ilan etti. Eskiden bir emirlik olan Bahreyn'de, 2002 yılında İslami anayasal monarşi ilan edildi. 2011 yılında ülkede bölgesel Arap Baharı'ndan esinlenen protestolar yaşandı. Protestoların sebebi Bahreyn'in iktidardaki Sünni Müslüman El Halife kraliyet ailesinin siyasi muhalifler ve Şii Müslüman nüfusu da içeren grupların insan haklarını ihlal ettiği için eleştirilmesiydi.
Etimoloji
değiştirArapçada bahr deniz demektir. Bahreyn ise "iki deniz" anlamına gelir.[7]
Tarih
değiştir
Bahreyn antik zamanlardan beri insanlar için bir yerleşim yeri olmuştur. Tarihte ilk olarak Dilmun medeniyetinin bulunduğu bölgede önemli bir ticaret noktası olmuştur. Basra Körfezi'ndeki stratejik konumu sebebiyle ülke sırasıyla Asur, Babil, Yunan, Ahameniş İmparatorluğu ve Sasani İmparatorluğu kontrolüne geçmiştir.
İslam'ın ortaya çıkmasından sonra Müslümanlığı da beraberinde getiren Arap medeniyetlerinin etkisine ve kontrolüne girmiştir.
1521'de Portekizlilerin eline geçen ada 1559'da Osmanlıların eline geçmiştir ve burada Osmanlı Devleti bir üs kurmuştur, ancak bir süre sonra tekrar ada Portekizlilerin eline geçmiştir. 1602'de Portekizliler İranlılar tarafından adadan uzaklaştırılmıştır. Bu tarihten Halife Hanedanı'nın Bahreyn'de hakimiyeti ele geçirdiği 1783 yılına kadar ada İranlılar ile Arap kabilelerinin mücadele alanı olmuştur.[1] 1957 yılında Pehlevî İranı'nın 14. eyaleti olarak ilan edilen ancak gerçekte İngiliz sömürgesiyle yönetilen ada 1971'de Birleşik Krallık hakimiyetinden çıkarak bağımsızlığına kavuşmuştur.
2011 yılında ortaya çıkan Arap Baharı sırasında nüfusu Şii çoğunluktan oluşan halk Sünni yöneticilere karşı ayaklanma başlatmış ancak bu ayaklanma bastırılmıştır.
Coğrafya
değiştirBahreyn 3 büyük adadan meydana gelir. En geniş adası Bahreyn Adasıdır, 48 km uzunluğunda ve 19,3 km genişliğindedir. Baş şehri Manama, bu ada üzerindedir. Diğer büyük adaları Muharrak ve Sitra'dır. Kıyıları nakliyat ve gemilerin yaklaşması için elverişlidir. Adalar genel olarak denizden çok yüksek değildir. En tepe noktası 137 m ile Bahreyn Adasındaki bir tepedir.
Ekonomi
değiştirBahreyn 2006 yılında Arap dünyasının en hızlı büyüyen ekonomisi oldu.[8] 2011 yılında, Wall Street Journal gazetesine bağlı Heritage Foundation isimli derneğin yayımladığı, Index of Economic Freedom (Özgür Ekonominin Listesi) 'e göre Bahreyn Orta Doğu bölgesinin en özgür, tüm dünyada ise 10. özgür ekonomi olarak kabul edilmiştir. Bankacılık sektörünün büyük gelişimi, özellikle İslami Bankacılıktaki gelişme, bölgedeki büyük ekonomik gelişmenin etkisi ile çok hızlı gelişmiş ve bu büyüme sayesinde 2008 yılında dünyanın en hızlı büyüyen finans merkezi unvanını almıştır.[8]
Ekonomide tarihsel olarak Bahreyn, petrol üretimi ve inci üretimi ile tanınmaktadır. Fakat 20. yüzyılda petrol tüketiminin artması ile Petrol tüm Arap ülkelerinde olduğu gibi, Bahreyn'de de lokomotif güç olmuştur. Petrol ticaretinin; ülke ihracatındaki oranı %60, ülke gelirlerindeki oranı %60, Gayrısafi Yurt içi Hasıla'daki (GYH) oranı %30'dur. 1985 yılından bu yana petrol fiyatlarındaki değişikliklerle Bahreyn Ekonomisi dalgalanan bir ekonomi şeklini almıştır. Örneğin 1990-1991 Körfez Savaşı sürecinde ve sonrasında olduğu gibi.
İletişim ve ulaştırma faaliyetlerinin ülkede çok hızlı gelişmesi ile ülke yabancı yatırımcılar için bir çekim merkezi oldu. öyle ki Amerika Birleşik Devletleri ile 2004 yılında serbest ticaret anlaşması imzaladı(US-Bahrain Free Trade Agreement). Söz konusu anlaşma ile iki devlet arasındaki gümrük vergileri azalacaktır.[9]
İşsizlik, özellikle gençler arasında, petrol ve su kaynaklarının azalması ile birlikte devletin en büyük sorunlarındandır. 2008'de işsizlik oranı %4 olarak tespit edilmiş olmasına rağmen,[10] kadın nüfusunun %85'i ülkede çalışmamaktadır.[11] Söz konusu %4 olarak belirlenen işsizlik oranı içerisinde kadın nüfusunun işsizliği dahil edilmemişti. 2007'de ise Bahreyn Arap bölgesindeki ilk işsizlik sigortası hakkı veren ülke olmuştur. İşsizlik sigortası yanı sıra, çalışma koşullarında da çeşitli gelişmeler sağlanmaktadır.[12]
Demografi
değiştirÜlkenin kuzeyinde çok fazla yerleşim görülürken güneyinde yaklaşık 20 kilometre kuzeyine kadar yerleşim görünmemektedir.
| Tarihî nüfus | ||
|---|---|---|
| Yıl | Nüfus | %± Artış |
| 1950 | 116.000 | — |
| 1960 | 162.000 | 3,40% |
| 1970 | 212.000 | 2,73% |
| 1980 | 358.000 | 5,38% |
| 1990 | 493.000 | 3,25% |
| 2000 | 638.000 | 2,61% |
| 2010 | 1.262.000 | 7,06% |
| 2020 | 1.885.000 | 4,09% |
| Kaynaklar:[13] | ||
Nüfusun yarısına yakını Bahreyn'in yerlilerine ilaveten Filistin, Umman ve Suudi kökenli Araplardan oluşurken, kalan kısım İran, Hindistan, Pakistan, Filipinler, Endonezya hatta ABD ve İngiltere kökenli vatandaşlardan meydana gelmektedir. 2000 sonrası ülkede Sünni nüfusun oranının arttırılması için sistematik olarak bazı Sünni göçmenlere vatandaşlık verilmektedir.[14] Şii Farslar da (Acem olarak isimlendirilirler) ülkeye eski zamanlarda göç etmiş bir gruptur.
Bunun bir etkisi de erkek/kadın oranında görülmektedir. Bahreyn'de her 100 kadına 154 erkek düşer, 25-54 arasında bu oran 192'ye kadar çıkar. Bu oranlar Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden sonra erkeklerin aleyhine olan dünyanın en yüksek üçüncü cinsiyet oranlarıdır.[15]
İdarî yapılanma
değiştir
Bahreyn idari olarak 5 ile (Arapça: محافظة / muhafaza) ayrılır;
Kaynakça
değiştir- ^ a b Mustafa L. Bilge, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 4, s. 494
- ^ "Bahraini Census 2010 – تعداد السكــان العام للبحريــن 2010". 20 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2012.
- ^ a b c d "Uluslararası Para Fonu 2023 GYSİH Tahminleri". Dünya Ekonomi Tahmini. Uluslararası Para Fonu. 10 Ekim 2023.
- ^ "Human Development Report 2023/2024" (PDF) (İngilizce). Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı. 13 Mart 2024. 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ a b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
- ^ "Kral Fahd Geçidi Tarihi". 23 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2011.
- ^ "Baḥrayn". Encyclopedia of Islam. I. Leiden: E.J. Brill. 1960. s. 941.
- ^ a b "Arap İşdunyası İnternet Haber". 2 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2011.
- ^ Bahrain Timeline 18 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC
- ^ "Bahreyn Yerel Medya". 9 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2011.
- ^ [1] 9 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Arap Medyası İngilizce / Khaleej Times Online - 85pc unemployed in Bahrain are females 2008
- ^ Minister lashes out at parties opposed to unemployment benefit scheme 18 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Arap Medyası Gulf News, 22 Temmuz 2007
- ^ "World Population Prospects: The 2010 Revision". 7 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
- ^ Yusuf Bahadır Keskin (3 Eylül 2021). İsmail Numan Telci (Ed.). Ulusal ve Bölgesel Dinamikler Işığında Bahreyn Dış Politikası. Körfez Dış Politikası Bağımlılık, Müdahalecilik, Tarafsızlık. Ankara: Ortadoğu Yayınları. ss. 159-182.
- ^ "Sex ratio". The World Factbook. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017.
Dış bağlantılar
değiştir- CIA World Factbook26 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.