Vikipedi

Elmas

mücevher olarak kullanılan, saydam, değerli taş
3 Kasım 2024 tarihinde kontrol edilmiş kararlı sürüm gösterilmektedir. İnceleme bekleyen 2 değişiklik bulunmaktadır.
"Pırlanta" buraya yönlendirilmektedir. Aynı adlı albüm için Pırlanta (albüm) sayfasına bakınız.

Elmas, bilinen en sert maddelerden biridir ve değerli bir taştır. Karbon elementinin bir modifikasyonu grafit, diğeri ise elmastır.

Elmas
Genel
KategoriMineral
Formül
(tekrarlayan birim)		C
Kristal yapıİzometrik (Kübik)
Kimyasal Özellikler
Molekül kütlesi12.01 u
Renkyok
Kristal biçimiSekizyüzlü
Dilinim111
Mohs sertlik ölçeği sertlik10
Çizgi rengiBeyaz
Özağırlık3.52 (+/- .01)
Yoğunluk3.5-3.53 g/cm³
Optik özelliklerIşığı kırıcı
Kırılma indisi2.4175–2.4178
Çift kırılmayok
Dağılma.044

Elmasın saf karbon olduğu ilk olarak Fransız kimyacı Lavoisier tarafından keşfedilmiştir. Lavoisier, elması yakmış ve yanma gazının sadece karbondioksit olduğunu görünce elmasın karbon olduğu hükmüne varmıştır.

Tarih

değiştir

Erken dönem

değiştir
 
Umut Elması. Derin mavi rengine elmastaki eser miktardaki bor neden olur.

Süs boncuklarını delmek için kullanılan elmasların süreci MÖ 2. binyıla kadar uzanır. Yemen'de çalışan arkeologlar, MÖ 1200'den MS 1. yüzyıla kadar, MÖ 1000'den 600'e kadar çift elmaslı sondaj yaparken, Hajar ar Rayhani bölgesinde elmas delme kanıtlarına sahip boncuklar kazdılar.[1] Çift elmas matkap tekniği, MÖ 600'den (MÖ 7. yy) önce Batı Hindistan'da mevcuttu.[2] Ayrıca Güney Tayland’dan M.Ö. 400’lere giden çift elmaslı delme tekniğine dair kanıtlar da vardır.[3][4][5] 1700'lerde Brezilya'da elmas keşfedilmeden önce, elmasların çıkarıldığı tek yer Hindistan'dı. Hindistan'daki elmaslara yapılan ilk atıflar Sanskritçe metinlerden gelir.[6] Kautilya'nın Arthashastrası Hindistan'daki elmas ticaretinden bahseder.[7] MÖ 4. yy'a tarihlenen Budist eserler, pırlantayı tanınmış ve değerli bir taş olarak tanımlar, ancak elmas kesiminin detaylarından bahsetmez.[8] 3. yüzyılın başlarında yazılan bir başka Hint tarifi, bir elmasın istenen nitelikleri olarak güç, düzenlilik, parlaklık, metalleri çizme yeteneği ve iyi kırılma özelliklerini belirtir.[9] Kalkutta, Orta Hindistan'da elmas için önemli bir ticaret merkeziydi.[10]

Modern dönem

değiştir

Elmas madenciliğinin modern çağı, 1860'larda Kimberley, Güney Afrika'daki ilk büyük ölçekli elmas madeninin açılmasıyla başladı.[11][12] Oradaki ilk elmas 1866'da Orange River[13] kıyısında bulundu ve Eureka Diamond olarak tanındı.

 
Fleetwood Rawstone'un Colesberg Kopje'deki arayıcıların "Red Cap Partisi"

1869'da, De Beers kardeşlere ait Vooruitzigt çiftliğinde Colesberg Kopje'nin yamaçlarında daha da büyük 8.350-carat (1.670 g; 58,9 oz) elmas bulundu. Bu, ünlü "Yeni Rush"ı ateşledi ve bir ay içinde, iki ila üç bin adam tarafından çılgınca çalıştırılan tepeye 800 maden arazisi ayrıldı. Arazi alçaldıkça tepecik zamanla dünyaca ünlü Kimberley Madeni haline geldi.[14] İngiliz hükûmetinin Orange Free State'e rakip arazi talepleri için tazminat ödenmesine ilişkin anlaşmasını takiben, Griqualand West 1877'de Cape Colony'ye ilhak edildi.[15]

 
Büyük Delik.

1871'den 1914'e kadar, 50,000 madenci kazma ve küreklerle Büyük Deliği kazdı ve 2.722 kg (6.001 lb) elmas çıkartıldı[16] ve 1873'e kadar Kimberley Yaklaşık 40,000 nüfuslu Güney Afrika'nın en büyük ikinci şehriydi.[17]

Çeşitli küçük madencilik şirketleri, İngiliz işadamları Cecil Rhodes ve Charles Rudd tarafından De Beers Madencilik Şirketi ve ] olarak birleştirildi. Barnato Elmas Madencilik Şirketi Barney Barnato tarafından. 1888'de iki şirket birleşerek De Beers Consolidated Mines'i kurdu ve bu şirket dünya elmas piyasası üzerinde bir tekel kurmaya başladı.[18]

Bu tekel, ABD'de açılan bir antitröst davası[19] (De Beers'ın 295 milyon ABD doları tutarında bir anlaşmanın ödenmesi üzerine yanlış yaptığını kabul etmeden karara bağladığı)[20] ve De Beers ile Avrupa Komisyonu arasındaki gönüllü bir anlaşmanın ardından 2005 yılına kadar sona ermişti.[21] İkinci anlaşma, Rus madencilik şirketi Alrosa'nın temyizi üzerine bozuldu, ancak Avrupa Adalet Divanı daha sonra kararı onayladı ve Avrupa Komisyonu daha sonra De Beers aleyhinde herhangi bir işlem yapılmadan soruşturmasını tamamladı.[22]

Bugün, yıllık küresel ham elmas üretiminin yaklaşık 130 milyon carat (26 ton; 29 küçük ton),[23] olduğu tahmin edilir ve bunun %92'si Hindistan'da, çoğunlukla Surat şehrinde kesilip parlatılır.[24] Dünyadaki ham elmasların yaklaşık %85'i, kesme elmasların %50'si ve endüstriyel elmasların %40'ı dünyanın elmas merkezi olan Belçika'daki Antwerp’te ticareti yapılır.[25] Antwerp şehri aynı zamanda 1929'da ham elmaslara adanmış ilk ve en büyük elmas borsası olması için oluşturulan Antwerpsche Diamantkring'e de ev sahipliği yapar.[26] Antwerp'in elmaslarla ilişkisi, 15. yüzyılın sonlarında, bu şehirde taşları cilalamak ve şekillendirmek için yeni bir tekniğin gelişmesiyle başladı. Antwerp'in elmas kesicileri, yetenekleriyle dünyaca ünlüdür. Elmas Bölgesi'nde 380 atölyede 12,000'den fazla uzman kesici ve polisajcı çalışır, 1,500 firmaya ve 3,500 broker ve tüccara hizmet verir.

21. yüzyılda, mükemmel sentetik elmas üretme teknolojisi geliştirildi. En son teknolojilerle üretilen elmaslar, doğal olarak oluşan elmaslarla görsel olarak aynıdır. Geleneksel elmas endüstrisi, yerden çıkarılan elmaslar ile fabrikada yapılan elmaslar arasında ayrım yaratmaya çalışmak için adımlar atmış olsa da, kısmen, her iki kaynaktan elde edilen elmasların aslında görsel olarak aynı olduğu gerçeğini küçümseyerek, mücevher kalitesinde sentetik elmasların gelecekteki geniş bulunabilirliğinin elmas pazarındaki etkisini değerlendirmek için henüz çok erkendir.[27] Sentetikler şu anda mücevher için kullanılan mücevher kalitesinde elmas arzının %2'sini, ancak aşındırıcı uygulamalar için kullanılan endüstriyel kalitede arzın %98'ini temsil etmektedir.[28]

Özellikleri

değiştir

Günümüzde elmasların en bilinen kullanımı, antik çağ kadar uzanan süsleme için kullanılan değerli taşlardır. Beyaz ışığın spektral renk’lere dağılımı değerli taşların birincil gemolojik özelliğidir. Yirminci yüzyılda, gemologlar elmasları ve diğer değerli taşları bir mücevher olarak değerleri için en önemli olan özelliklere dayalı olarak derecelendirmek için yöntemler geliştirdiler. Gayrı resmi olarak "dört C" olarak (İngilizce:carat, cut, color, and clarity) bilinen dört özellik, artık elmasların temel tanımlayıcıları olarak yaygın olarak kullanılmaktadır: karat, kesim, renk ve berraklık. Bu sistem Amerika Gemoloji Enstitüsü tarafından 1953 yılında elmas özelliklerini değerlendirmek için uluslararası kabul görmüş bir standart olarak geliştirilmiştir.

Değerli elmasların çoğu, dört C'nin her biri için tek değerlere dayalı olarak toptan satış piyasasında işlem görür; örneğin bir pırlantanın 15 carat (3.000 mg), VS2 berraklık, F renk, mükemmel kesim yuvarlak pırlanta olarak derecelendirildiğini bilmek, umulan fiyat aralığını makul şekilde belirlemek için yeterlidir. Bireysel taşlar için gerçek piyasa değeri belirlemek için her bir özelliğin içinden daha ayrıntılı bilgi kullanılır. Bireysel pırlanta satın alan tüketicilere kendileri için "doğru" olan pırlantayı seçmek için genellikle dört C'yi kullanmaları tavsiye edilir. Diğer özellikler de değerli bir pırlantanın değerini ve görünümünü etkiler. Bunlar, floresan'ın varlığı, elmasın kaynağı ve elmasın hangi gemoloji enstitüsünün değerlendirdiği gibi fiziksel özellikleri içerir. Temizlik de pırlantanın güzelliğini önemli ölçüde etkiler. Elmasları derecelendiren ve raporlar veren kâr amacı gütmeyen iki büyük gemolojik birlik vardır (birçok derecelendirme raporu için yanlış isim olan "sertifika" terimleriyle gayri resmi olarak anılır); karat ağırlığı ve kesim açıları matematiksel olarak tanımlanırken, netlik ve renk eğitimli insan gözü tarafından değerlendirilir ve bu nedenle yorumda hafif farklılıklara açıktır. Bu kurumlar aşağıda listelenmiştir.

  • Amerika Gemoloji Enstitüsü (İngilizce:Gemological Institute of America) (GIA), Amerika'da modern elmas raporları yayınlayan ilk laboratuvardı,[29] ve tutarlı, muhafazakar derecelendirmesi nedeniyle gemologlar arasında yüksek saygı görür.
  • Diamond High Council (HRD) Anvers’te bulunan Belçika elmas endüstrisinin resmi sertifikasyon laboratuvarı.[30]

Son yirmi yılda, çoğu aynı zamanda Antwerp veya New York'ta bulunan bir dizi kar amaçlı gemolojik derecelendirme laboratuvarı da kurulmuştur. Bu kuruluşlar, yukarıdaki kar amacı gütmeyen kurumlara benzer hizmetleri sağlamaya ancak daha ucuz ve daha zamanında bir şekilde hizmet eder. GIA'nınkine benzer sertifikalar üretirler.

Karat

değiştir

Elmasın tartılmasında ölçü birimi olarak karat kullanılır (1 karat 200 miligrama eşittir). Bir karat, 200 miligram‘dır (yaklaşık 0,007 onssn avoirdupois olarak tanımlanır). Bir karatın yüzde birine (0.01 karat veya 2 mg) eşit olan "nokta" birimi, genellikle bir karattan küçük elmaslar için kullanılır. Diğer her şey eşit olduğunda, karat ağırlığı arttıkça karat başına fiyat artar, çünkü daha büyük elmaslar hem daha nadirdir hem de değerli taşlar olarak kullanım için daha çok arzu edilir.

Karat İngilizce olup Arapçası Kırat'tır. Kırat keçiboynuzu çekirdeğidir. Bu çekirdeklerin ağırlıkları birbirinin aynı olması sebebiyle 1 gr'dan küçük ağırlıkların ölçüsünde kullanılmaktaydı.

Karat başına fiyat, artan boyutla doğrusal olarak artmaz. Bunun yerine, taşın karat ağırlıkları etrafında keskin sıçramalar vardır çünkü bir referans taşından biraz daha ağır olan elmaslara talep, sadece daha hafif olanlardan çok daha yüksektir. Örneğin, 0.99 karatlık bir pırlantanın karat başına fiyatı, talep farklılıkları nedeniyle karşılaştırılabilir 1.01 karatlık pırlantadan önemli ölçüde daha az olabilir. Haftalıkelmas fiyat listesi, Rapaport Elmas Raporu, New York, Rapaport Group CEO'su Martin Rapaport tarafından farklı elmas kesimleri, berraklıkları ve ağırlıkları için yayınlanır.[31] Günümüzde fiili (İngilizce:de facto) perakende fiyat temel çizgisi olarak kabul edilir. Kuyumcular, elmasları genellikle Rapaport fiyatı üzerinden anlaşmalı indirimlerle takas eder (örneğin, "R -%3"). Mücevher pırlantalarının toptan ticaretinde, karat genellikle satılık çok sayıda pırlantayı belirtmek için kullanılır. Örneğin, bir alıcı 100 carat (20 g), 05-carat (1.000 mg), D–F, VS2-SI1, mükemmel kesimli elmasların siparişi verebilir, bu yaklaşık özelliklerde 200 (100 carat (20 g) toplam kütlede) elmas satın alma isteğini belirtir. Bu nedenle, elmas fiyatları (özellikle toptancılar ve diğer endüstri profesyonelleri arasında) genellikle taş başına değil karat başına verilir. Toplam karat ağırlığı (t.c.w.) birden fazla değerli taş kullanıldığında, bir mücevher parçasındaki toplam elmas veya diğer değerli taş kütlesini tanımlamak için kullanılan bir ifadedir. Örneğin pırlanta tek taş küpeler genellikle t.c.w. satışa sunulduğunda, her bir pırlantanın değil, her iki küpedeki pırlantaların kütlesini gösterir. T.c.w. pırlanta kolyeler, bilezikler ve diğer benzer mücevher parçaları için de yaygın olarak kullanılmaktadır.

Berraklık

değiştir

Berraklık, "kapanımlar" (İngilizce:inclusions) denilen elmasın iç kusurlarının bir ölçüsüdür. İnklüzyonlar, yabancı bir materyalin kristalleri veya başka bir elmas kristali veya beyazımsı veya bulanık görünebilen küçük çatlaklar gibi yapısal kusurlar olabilir. Kapanımların sayısı, boyutu, rengi, göreceli konumu, yönü ve görünürlüğü, bir pırlantanın göreceli netliğini etkileyebilir. Amerika Gemoloji Enstitüsü (GIA) ve diğer kuruluşlar, bir elmasa 10x büyütme altında bakıldığında eğitimli bir profesyonel tarafından görülebilen kapanımlara dayanan netliği derecelendirmek için sistemler geliştirmiştir.

Daha yüksek berraklık dereceleri göz önüne alındığında elmaslar giderek daha nadir hale gelir. Çıkarılan tüm pırlantaların sadece %20'si, pırlantanın bir değerli taş olarak kullanılmaya uygun kabul edilmesi için yeterince yüksek bir berraklık derecesine sahiptir; diğer %80'i ise endüstriyel kullanıma ayrılmıştır. Bu ilk %20'nin önemli bir kısmı bir veya daha fazla görünür kapanım içerir. Görünür kaplamaya sahip olmayanlara "göz temizliği" (en:eye-clean) denilir ve çoğu alıcı tarafından tercih edilir, ancak görünür kalıntılar bazen bir mücevher parçasının altına gizlenebilir.

Mücevher kalitesinde pırlantalarda bulunan çoğu kapanım, pırlantanın performansını veya yapısal bütünlüğünü etkilemez. Mücevhere takıldığında, kusuru görünmez hale getirecek şekilde çatal uçlar gibi montaj donanımının arkasına belirli kalıntıları gizlemek de mümkün olabilir. Ancak, büyük bulanıklıklar elmasın ışığı iletme ve dağıtma yeteneğini etkileyebilir. Yüzeye yakın veya kırılan büyük çatlaklar, kırılma olasılığını artırabilir.

Elmaslar, büyük toplumlar tarafından kusursuzdan kusurluya kadar değişen bir ölçekte derecelendirilir.

Elmasın optik özellikleri ona güzellik ve kıymetli ziynet eşyası özelliğini vermektedir. Işığı kırma indisi çok yüksektir (2,417). Yani içeri kabul ettiği ışın yansıttığı ışına göre fazladır. Keza ışını dağıtma (yani beyaz ışını renklere ayırma) kabiliyeti de oldukça yüksektir. Radyasyonları tutma özelliklerine göre iki tiptedirler.

Birinci tip, görünen ışını; ikinci tip ise, morötesi ve kızılötesi ışınları emenlerdir. İkinci tip elmaslar tabii halde mavi renklidirler.

Elmasın En belirgin özelliklerinden birisi sertliğidir. Mineralojide kullanılan mohs sertlik göstergesinde en yüksek sayıyla (10) gösterilir. Bu, diğer bütün mineralleri çizebilmesi demektir. Sertliğinden dolayı endüstriyel aletlerde kullanılması büyük önem kazanmıştır. Keza dayanıklılığından ve ışığı çok iyi kırmasından dolayı kıymetli bir ziynet eşyasıdır. Elmas mineralinin her cihetteki sertliği aynı değildir. Fakat X ışını ve Gama ışınları ile en sert yönüne doğru yönlendirilerek, aletlerde kesici olarak kullanılması sağlanır. Endüstriyel kullanım amaçlı yapay elmas üretilir, fakat elmasın yapay ya da doğal olduğu kolayca anlaşılır ve yapay olanının ziynet eşyası olarak bir değeri yoktur.

Elmas, ametalik özellikler gösterir. Erime noktası 3547 °C’dir. Yoğunluğu yaklaşık 3,5 gr/cm³tür. Havada 850 °C’de yanar. Havasız ortamda 1500 °C’de grafite dönüşür. Oda sıcaklığında hiçbir madde etki etmez. Florla 750 °C’de, karbon tetra florür (CF4) bileşiğini meydana getirir. Diğer halojenlerle birleşmez. Elmas izometrik bir sistemde kristallenir. Her karbon atomu kendisini çevreleyen dört karbon atomuyla düzgün dörtyüzlü meydana getirecek şekilde bağlanmıştır. Daha doğrusu iki tane kare tabanlı piramidin taban tabana gelmiş şekli görünümündedir. 12 yüzlü ve kübik kristal yapıları da vardır. Kristallerin rengi beyaz, kahverengi, siyah veya renksiz olabilir. Mineralin içinde yabancı atom mevcudiyeti de söz konusu olabilir. Fakat her 10.000 karbon atomu başına ancak bir tane yabancı atom bulunur. Hatta güzel tabiî elmasta 100.000 atom başına ancak 1 tane yabancı atom bulunur.

Elmas, mükemmel bir elektrik izolatörüdür. Keza ısı iletkenliği en yüksek olan maddedir. Bu özelliğinden dolayı zarar görmeden kesilebilir.

Elmasın 57 fasetli özel kesilmiş haline pırlanta denir. Pırlanta üzerinde 57 faset bulunur. Faset, ışığı yansıtan açılı yüzeylere verilen isimdir. Önemli özelliklerinden biri de her şeyi kesebilmesidir. Bir diğer özelliği ise fazla kırılgan olmamasıdır. Elmasın içine girebilen tek şey ışıktır.

 
İşlenmemiş elmas

Bölümleri

değiştir

Pırlanta üç bölümden oluşur. Taç, kemer ve külah.

Kemerin üstünde bulunan bölüme "Taç" denir. Taç bölümünde 33 adet faset bulunur. Taç bölümünde bulunan fasetlerin sayısı fazla olduğu için, bu bölümde daha fazla yansıma ve parlaklık gözlemlenir. Bundan dolayı taç bölümü, pırlantanın geneline göre daha beyaz görünür.

"Kemer" bölümü doğal, cilalı ya da fasetli olabilir. Kemer kalınlığı pırlantanın parlaklığını etkiler. Kalın kemerli bir pırlanta daha mat görünür, ince kemerli pırlanta ise mıhlamaya karşı dayanıksızdır. Kemer, pırlantayı sağlam tutan önemli bir bölümdür. Kemer olmasaydı, pırlanta üretimde kullanılamayacaktı.

Kemerin altında bulunan bölüme "külah" denir. Külah bölümünde 24 faset bulunur. Külah bölümü pırlantaya giren ışığın dışarı yansımasını sağlar. Külah ne kadar doğru açıyla kesilmiş ise, pırlantaya giren ışık yansıyarak yine taçtan çıkar. Böylece pırlantada optimum parlaklık sağlanmış olur.

Kimi zaman külah ucuna da faset atılabilir. Bu faset ile pırlantanın en hassas kısmı olan külah ucunda oluşabilecek hasarlar önlenmiş olur. Dünyanın en sert madeni olsa da, pırlanta belirli yönlerden gelen darbelere karşı dayanıksızdır ve çabucak kırılabilir.

Çap, pırlantanın kemerinin bir uçtan diğer uca kadar olan ölçüsüdür.

Derinlik, pırlantanın tabladan külah ucuna kadar olan yüksekliğidir.[32]

Biçimleri

değiştir

Pırlanta'nın birçok kesim biçimi vardır. Yuvarlak, prenses, markiz, baget, oval, asshcer, cushion, damla ve kalp en yaygın kesim biçimleridir.

Bulunuşu

değiştir

Elmas orijinal olarak yalnız Kimberlit Bacaları'nda bulunur. Diğer tip elmas oluşumları, muhtemelen Kimberlit'ten aşınmayla veya tortuların başkalaşım geçirmelerinden meydana gelmiştir. Kimberlit kayasında bazen elmas bulunmayabilir. Bulunma nisbeti ancak ortalama kırk milyonda birdir. Kimberlit, yüksek nispette magnezyum ve demir bulunduran volkanik kaya kalıntısıdır. Bu kayalarda birçok başka mineral de bulunur. Kalsit, olivin, ilmenit, mika vb.. Kimberlit yer kabuğunun derin tabakalarında kanallar şeklinde bulunur. Elmasın bazı yer kabuğu hareketleriyle yukarıya çıktığı kabul edilmektedir. Kısmen de bazı bölgelerde nehir kumlarına karışmıştır. Elmasın en çok bulunduğu yerler olarak, Avustralya, Güney Afrika (Kimberley’de), Güney Amerika, Endonezya ve Hindistan sayılabilir.

Üretimi

değiştir
 
Sarı elmas 2x2 cm.

Elmasın kazanılması, diğer minerallerin işlenmesi gibidir. Yalnız kristaller o kadar bol değildir. Çok dağınık olup, tespitleri bile güçtür. Yeryüzüne yakın cevherler olduğu gibi, 300 metre derinlerde olan cevherler de vardır. Cevher kayaları, borular daldırılarak kırılır. Çıkarılan balçıklı, kumlu cevher iki ameliyeden geçirilir. Cevher önce yoğun bir sıvıda yüzdürülür. Çok ağır olan mineraller dibe çöker. Daha sonra kumlu-çamurlu karışım bir nevi elekte aşağı-yukarı titreşim verilerek, elmasın dibe çöktürülmesi sağlanır.

Ayrı bir sistemle hem kesilmiş, hem de parlatılmış hale getirilebilen yegane mineral, elmastır. Birçok elmas kristali kendiliğinden pırlanta olacak şekildedir. Fakat bir kısmı da kesilmek zorundadır. Kesilmesi dikkat ve titizlik ister. Elmasların kıymeti dört faktörle ilgilidir: Kesilme, renk, büyüklük (karat) ve berraklıktır. Çatlak olup olmaması da çok önemlidir. Çünkü, çatlaklık, ışık girişini zorlaştırmaktadır. Sarı ve kahverengi elmaslar pek istenmez. Pembe, menekşe rengi ve yeşil elmaslar çok makbuldur. Kesilme şekli belki de en mühim faktördür ve parça büyüklüğü ile kıymeti artar. De Beers, dünyanın en büyük üreticisi İngiliz bir firmadır.

Değer biçimi

değiştir
 
Pırlanta kesiminin sıralaması

Değer biçimi genelde yüzüklerdeki elmas ve pırlantalar için tamamen bir ön değerdir. Gerçekte o değere tekabül etmezler. Azlık hissi ile satışı kızıştırma tekniğidir. Pırlanta ve elmasların sertifikalı değer biçilmesi durumunda çoğunluk geri satarken bu fiyatları satıcı firmanın veremediği görülmektedir. Yani yatırım aracı olarak çok tehlikeli bir üründür. Bu noktada yeterli bilinçlendirme dünya çapında yapılmamaktadır.

Sertifikaları

değiştir

Dünyaca itibar ve ün sahibi olan pırlanta sertifikaları:

  • HRD (Hoge Raad voor Diamant) - Pırlanta Üst Kurulu
  • IGI - Uluslararası Gemoloji Enstitüsü
  • GIA - Amerika Gemoloji Enstitüsü
  • AGSL - Amerikan Mücevher Sosyetesi Laboratuvarları

Ürünün çıkartılması

değiştir

Özellikle Sierra Leone başta olmak üzere Afrika ülkelerinde ve geri kalmış birkaç ülkede ülkenin fakir insanları çok zor sağlık şartlarında çalıştırılarak çıkartılmaktadır. Daha da kötüsü bu ülkelerde iç savaş hüküm sürmektedir, bu iç savaşların büyük elmas şirketleri tarafından desteklendiği bilinmektedir. Bu ülkelerde zor şartlarda çalışmayı veya asker olup savaşmayı kabul etmeyenlerin elleri kesilmekte olup, bu ülkelerde nüfusa göre sakat olma oranı bir hayli yüksektir. Son yıllarda bu yaşanan insanlık dramına karşı elmas için yeni bir sınıflandırma tanımı ortaya çıkmıştır. Bu sınıflandırmaya göre 2 çeşit elmas vardır, bunlar savaş (conflict) ve savaş-dışı (conflict-free) elmaslardır. Savaş (conflict) elmasları adından da anlaşılabileceği gibi elmas şirketlerinin desteğiyle ülkede iç savaş çıkartılarak ve ülkenin insanları çok zor sağlık koşullarında zorla çalıştırılarak elde edilmektedir. Savaş-dışı (Conflict-free) adı verilen elmaslar ise çıkarılırken çalıştırılan insanlar sağlıklı koşullarda ve ücretli olarak çalıştırılmakta, aynı zamanda ülkede herhangi bir çatışma veya iç savaşa neden olunmamaktadır.

Kullanılışı

değiştir

Elmas ziynet eşyası olarak ve yüzük taşı olarak çok yaygın bir şekilde kullanılır. Elmasın güzelliği eskilerin de çok dikkatini çekmiş ve hatta hastalık ve zehirlenmeyi önlediği sanılmıştır. Elmasın esas kıymeti kesme tekniğinin gelişmesinden sonra (17. yüzyılın sonlarına doğru) başlamıştır. Elmasın kesilmesi yine elmasla yapılmaktadır. Ziynet eşyalarından başka endüstriyel aletlerde de elmas kıymetini devam ettirmektedir. Endüstride kullanılan miktarı % 75-80 kadardır. Fakat kıymet olarak % 25-30 civarındadır. Endüstride cam kesici, taş yontucu, delici ve perdahlayıcı aletlerde kullanılır

Sanayi elması

değiştir

Rengi ve biçimi açısından kıymetli taş olarak kabul edilemeyen ve sanâyide çeşitli maksatlarla kullanılan elmaslardır. Başlıca üç çeşit tabiî sanâyi elması vardır. Bunlar, ballas, bort ve karbonado isimlerini alır. Ballas, çok sert ve tok bir elmas çeşididir. Bort çeşidi, umûmiyetle bozuk renkli veya biçimsiz elmasları ihtivâ eder. Küçük olanları elmas matkap takımlarında kullanılır. Siyah renkli karbonado ise, torna tezgâhlarında, cam kesme âletlerinde, pikap iğnelerinde vb. kullanılır.

Sentetik elmas

değiştir
 
Sahte elmas - Zirkon

Elmasın karbon olduğu anlaşılınca, kömürün, grafitin elmasa dönüştürülebileceği düşünülerek, bu hususta birçok çalışmalar yapıldı. Nitekim bugün, grafitin elmasa dönüştürülmesi mümkündür. Termodinamik hesaplamalar grafitin elmasa dönüştürülmesi için en az 10.000 atmosfer basınç gerektiğini göstermiştir. Bununla beraber ilk defa H.Tracy Hall tarafından 1955 yılında 100.000 atmosfer basınç altında 2500 °C sıcaklıkta ve krom katalizör kullanılarak sentetik elmas elde edilmiştir. Ancak parçalar genellikle küçük ve siyah renkli olup, nâdiren mücevher evsafında olabilmektedir. 1962’de yapılan bir çalışmada 200.000 atmosfer basınç ve 5000 °C sıcaklıkta katalizörsüz olarak grafit elmasa dönüştürülmüştür.

Sentetik elmasın üretimi için gerekli olan yüksek sıcaklık ve basınç şartları patlayıcılardan faydalanılarak elde edilir. Sentetik elmas üreticilerinden Du Pont Company bu tekniği uygular.

Ayrıca bakınız

değiştir
  1. Elmas Nasıl Bir Taştır ?23 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Frenez, Dennys; Kenoyer, Jonathan Mark. "Stone Beads in Oman during the 3rd to 2nd Millennia BCE. New Approaches to the Study of Trade and Technology". BEADS (İngilizce). 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  2. ^ Kenoyer, Vidale, J.M, Massimo (May 1992). "A new look at stone drills of the Indus Valley Tradition" (PDF). MRS Proceedings. 267: 495-518. doi:10.1557/PROC-267-495. ISSN 0272-9172. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  3. ^ Gwinnett, A. John; Gorelick, Leonard (1991). "Bead Manufacture at Hajar Ar-Rayhani, Yemen". The Biblical Archaeologist. 54 (4): 187-196. doi:10.2307/3210280. ISSN 0006-0895. JSTOR 3210280. 
  4. ^ Gwinnett, A. John; Gorelick, L. (1993). "Beads, Scarabs, and Amulets: Methods of Manufacture in Ancient Egypt". Journal of the American Research Center in Egypt. 30: 125-132. doi:10.2307/40000232. ISSN 0065-9991. JSTOR 40000232. 
  5. ^ "The elaboration of political models in maritime Southeast Asia and of pan-regional culture: Contribution from Khao Sek stone ornament craft system study". ResearchGate (İngilizce). 15 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 
  6. ^ "Diamond 28 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," Microsoft Encarta Online Encyclopedia. 2007. Microsoft Corporation. 2009-11-01.
  7. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; lee1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  8. ^ Dickinson 2001, pp. 1–2
  9. ^ Dickinson 2001, p. 3
  10. ^ Went et al. 2003, p. 535
  11. ^ "History Of Diamonds". 15 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ Went et al. 2003, p. 539
  13. ^ Martin Meredith (2007). Diamonds, Gold, and War: The British, the Boers, and the Making of South Africa. New York: Public affairs. s. 16. ISBN 978-1-58648-473-6. 
  14. ^ Roberts, Brian. 1976. Kimberley, turbulent city. Cape Town: David Philip pp 45-49
  15. ^ Select Constitutional Documents Illustrating South African History 1795-1910. Routledge and Sons. 1918. s. 66. 
  16. ^ Hannatjie van der Merwe (20 Mayıs 2005). "Big Hole loses claim to fame". News24. 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2008. 
  17. ^ Martin Meredith, Diamonds, Gold, and War: The British, the Boers, and the Making of South Africa, (New York, Public Affairs, 2007):34
  18. ^ John Hays Hammond (1974). The Autobiography of John Hays Hammond. Ayer Publishing. s. 205. ISBN 0-405-05913-2. 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  19. ^ Lawsuit settlement places new restrictions on De Beers' behavior | JCK 8 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Jckonline.com. Retrieved on 2015-10-22.
  20. ^ De Beers Diamonds Antitrust Litigation
  21. ^ Mische, Harald and Višnar, Blaž (2010) The European Court of Justice confirms approach in De Beers commitment decision 25 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Competition Policy Newsletter. europa.eu
  22. ^ Media Briefing Note: Judgment in Case C 441/07 P Commission v Alrosa Company Ltd - News 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Hogan Lovells. Retrieved on 2015-10-22.
  23. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Resource Investor isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  24. ^ Adiga, Aravind. (2004-04-12) Uncommon Brilliance. Time.com. Retrieved on 2015-10-22.
  25. ^ diamond center of the world 29 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Antwerp-tourist-guide.com (2014-09-30). Retrieved on 2015-10-22.
  26. ^ "The history of the Antwerp Diamond Center". Antwerp World Diamond Center. 16 Ağustos 2012. 22 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ "Synthetic diamonds still a rough cut". CNET (İngilizce). 8 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2017. 
  28. ^ "How High Quality Synthetic Diamonds Will Impact the Market". Kitco. 12 Temmuz 2013. 2 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2013. 
  29. ^ "GIA History". 2 Haziran 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2007. 
  30. ^ Antwerp World Diamond Center 22 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Hrd.be. Retrieved on 2015-10-22.
  31. ^ "Rapaport Diamond Report". March 2007. 18 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2007. 
  32. ^ "IDL International Diamond Laboratory". 21 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2020. 

Galeri

değiştir

  Wikimedia Commons'ta Diamond ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Elmas&oldid=34166795" sayfasından alınmıştır
  NODES
INTERN 1
Note 1