Esin

Esin; ilham, etkilenme, çağrışım, içe doğma ile gelen yaratıcı düşünce, doğaüstü veya buna bağlı söz, duyum ve algı.

Etimoloji

Kelime Es kökünden türemiştir. Esmek fiili ile ilgilidir. Doğaüstü varlıkların bir esinti şeklinde hissedilebileceği inancını barındırır.

Tanım ve Anlam

İnsanlara estetetik duyguları getiren iyicil varlıkların bulunduğuna inanılan dönemlerin anlayış biçimi aslında günümüzde de sözcüğün anlamında gizlidir. Gelen ilham perisi esinti oluşturduğu için bu söz yerleşmiştir. "Tanrı Vergisi" deyimi bu kavramı biraz daha açıklar. Sanatsal yetenek ve onun sonucu olan ürünler, insanlara bahşedilmiştir. İşte bu yeteneği ve o an oluşacak olan ürüne dair fikri bir güzel ruh getirir. Sümerlere göre Es, rüzgarın söylediği söz demektir. Türk kültür ve sanat algılayışında yeteneklerin ilahi bir güç tarafından gönderildiği inanışı yaygındır. Esin kavramı da zaten zaman zaman gelen bir olgudur. “İlham geldi” tabiri bu durumu ifade eder.

İslamiyette İlham

Kalbe birtakım mana ve fikirlerin ilkâ edilmesi, Allah’ın, kulun kalbine bıraktığı şey. İlhama, sadece müttakî mü’minler, evliyalar değil; bir kısım özelliklere haiz ilim ve fikir erbabı da mazhar olabilir, umumidir. Melâike, ilhamları ve hayvanat ilhamları gibi çeşitlilik arz eder.

Vahiy ile İlhamın farkları

• İlhamdan çok yüksek olan vahyin ekseri melâike vasıtasıyla; ve ilhamın ekseri vasıtasız olmasıdır.
• Vahiy gölgesiz, sâfi ve seçkinlere özeldir. İlham ise gölgelidir, renkler karışır, umumîdir.

Ayrıca Bediüzzaman hayvanat ilhamına örnek olarak: ''Hem yeni dünyaya gelmiş bir arı yavrusu, yaşı bir gün iken, havada bir günlük mesafeye gider, havada izini kaybetmeyerek, o sevk-i kaderî ile ve o sâika ilhamıyla döner, yuvasına girer.'' demiştir.

Doğaçlama

Doğaç, kendiliğinden söyleme ve yapma demektir. Osmanlıcası İrtical sözcüğüdür. Esin (ilham) ile yakından ilgilidir. Birdenbire içine doğduğu gibi söyleme ve etme. Allah vergisi bir yeteneğin en önemli özelliklerinden biridir. Dışsal değil, içseldir. Tıpkı doğada olduğu gibi doğurgan ve içten gelen bir olguyu ifade eder. Şamanist inançların tamamında doğaçlama davranış ve dualar Tanrısal iletişimin en önemli göstergelerinden kabul edilirler. Sözcük, "Doğmak" kökünden gelir. Doğurganlığı ve dişiliği içerir. Doğunç ise "vicdan" anlamına gelir.

Ayrıca bakınız

• Bergü
• Vahiy

Kaynakça

• Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.