Fidelio

Fidelio (Op. 72) 1791 yılında Ludwig Van Beethoven tarafından bestelenen ve librettosunu Joseph Sonnleithner'in yazdığı 2 perdelik opera eseri. Operanın prömiyeri 20 Kasım 1805 tarihinde Viyana'nın Theater an der Wien sahnesinde gerçekleşmiştir. Librettosuna önce Stephan von Breuning ve ardından Georg Friedrich Treitschke tarafından sonradan yapılan düzenlemelerle opera son hâlini alarak 23 Mayıs 1814 tarihinde Viyana'daki Theater am Kärntnertor'da sahnelenmiştir, günümüzde genellikle bu son hâli sahnelenmektedir. Fidelio, Ludwig Van Beethoven'ın yazdığı tek operadır. Devlet Operasında ilk kez 1942 yılında Ankara'da sahnelenmiştir.

Fidelio

Ludwig Van Beethoven, Portre
Özgün isim	Fidelio
Müzik	Ludwig Van Beethoven
Libretto	Joseph Sonnleithner, Stephen von Breuning, George Friedrich Treitschke
Gala	20 Kasım 1805
İlk gösterim yeri	Theater an der Wien, Viyana, Avusturya
Oyuncular	Marcellina: Rocco’nun kızı (Soprano) Jaquino: Rocco’nun yardımcısı (Tenor) Rocco: zindancı (Bas) Leonore: (Fidelio), Florestan’ın karısı (Soprano) Pizarro: Sevil zindanı komutanı (Bas) Florestan: İspanyol kişizade (Tenor) Don Fernando: bakan (Bas)

Roller

Rol	Ses tipi	Prömiyerde roller, 20 Kasım, 1805 (Orkestra şefi: Ludwig van Beethoven)	Prömiyerde roller, Son versiyon, 23 Mayıs, 1814 (Orkestra şefi: Michael Umlauf)
Florestan, Tutuklu İspanyol kişizade	tenor	Friedrich Christian Demmer	Giulio Radichi
Leonore, Florestan’ın karısı	soprano	Anna Milder	Anna Milder-Hauptmann
Rocco, Zindancı (gardiyan)	bas	Rothe	Carl Friedrich Weinmüller
Marzelline, Rocco’nun kızı	soprano	Louise Müller	Theresa Bondra
Jaquino, Rocco’nun yardımcısı	tenor	Caché	Früwald
Don Pizarro, Sevil zindanı komutan	bas-bariton	Sebastian Mayer	Johann Michael Vogl
Don Fernando, Kral'in hükümet üyesi	bas	Weinkopf	Ignaz Saal
İki tutuklu	tenor ve bas	bilinmiyor	bilinmiyor
Askerler, mahpuslar, kent halkı

Not: Opera'nın ikinci versiyonu prömiyeri 29 Mart 1806'da yeni Florestan rolünün Joseph August Röckel tarafından oynanması dışında, aynı kişilerle sahnelenmiştir. İkinci versiyonun ikinci ve son sahnelenmesi 10 Nisan 1806'da yapılmıştır.

Konu özeti

Mekân: Sevil'in birkaç kilometre dışında bir İspanyol hapishanesi.

Zaman: Geç 18. yüzyıl.

I. Perde

Jaquino ve Marzelline tek başlarınadır. Jaquino, Marzelline'e ne zaman kendisiyle evlenmeye razı olacağını sorar. Marzelline yanıt olarak onunla hiçbir zaman evlenmeyeceğini söyler, çünkü Fidelio'ya aşıktır. (Jetzt, Schätzchen, jetzt sind wir allein- "Şimdi sevgilim yalnızız"). Jaquino hemen oradan ayrılır. Marzelline Fidelio'nun karısı olabilme emelini açıklar. (O wär ich schön mit dir vereint - "Eğer şimdi seninle birlikte olabilseydim"). Rocco ve Jaquino girerler; Fidelio'yu aramaktadırlar. Gerçekte kılık değiştiren Leonere olan Fidelio girer; elinde yeni tamir ettiği ağır bir zincir yükü taşımaktadır. Rocco Leonere'yi gösterdiği beceri dolayısıyla över ve onun mütevazı cevabını hatalı olarak onun kızına olan gizli sevdasına yorar. Marzelline, Leonore, Rocco ve Jaquino, Marzelline'nin Fidelio'ya olan aşkı hakkında bir dörtlü şarkıya başlarlar. (Mir ist so wunderbar - "Ne güzel hislerle doluyum"). Rocco Leonore'ye hapishane müdürü Sevil'e gitmek için ayrıldığı zaman, hemen Marzelline ile evlenebileceğini söyler. Fakat, aynı zamanda eğer paraları yoksa mutsuz olacaklarını da ekler. (Hat man nicht auch Gold beineben - "Eğer bir tarafta paranız bulunmuyorsa"). Leonore para istediği kadar başka bir şey de istediğini belirtir: Rocco'nun zindanlarda kendinin yardımını neden istemediğini ve zindanlardan döndüğünde neden nefes nefese kaldığını öğrenmek istemektedir. Rocco hapishanenin kimseyi hiç götürmemek ve hiç göstermemek istemediği bir kısmını bulduğunu söyler ve bu kısımda şu anda çok güçlü düşmanları olan bir mahpusun iki yıldır kapalı tutulduğunu bildirir. Marzelline babasından Leonere'ye bu kişinin çok kötü durumunu hiç göstermemesi için yalvarır. Rocco ve Leonore cesaret hakkında bir düete başlarlar ve sonra buna Marzelline'de katılarak bir üçlü şarkı söylerler. (Güt, Sohnchen, güt - "İyi, oğlum, iyi")

Rocco'dan başkaları sahneden ayrılırlar. Pizarro gardiyanlarla birlikte girerken bir marş çalmaya başlar. Rocco Pizarro'ya bir sürpriz olarak bir bakanın gelip hapishaneyi teftiş edeceğine dair bir mesaj verir ve bu teftişin Pizarro'nun mahpuslara karşı çok gaddar davrandığı için yapılan şikayet nedeni ile olduğunu da ilave eder. Pizarro hapishanede bulunan Don Florestan'ın teftiş edecek bakan tarafından bulunmasını hiç istemediğini söyler; çünkü herkes Florestan'ın ölmüş olduğunu sanmaktadırlar. Bu nedenle Pizarro'nun Florestan'ı teftişten önce öldürmesi gerekmektedir. Pizarro Rocca'ya Florestan'ı öldürmesi için para teklif eder fakat Rocco bunu reddeder. (Jetzt, Alter, jetzt hat eş Eile!- "İhtiyar adam, şimdi acele etmeliyiz"). Bu sefer Pizarro Rocca'ya zindanlarda bulunan battal su kuyusunu kazıp büyütüp bir mezar haline döndürmesini emreder. Mezar hazır olunca Rocco'nun alarm çalmasını emreder; o zaman kıyafet değiştirmiş olacak Pizarro zindana inip Florestan'ı kendi eliyle öldürebilecek ve mezara koyabilecektir. Leonore, Pizarro ve Rocca'nın gizli bir plan hakkında konuştuklarını görebilmiştir ama birbirlerine ne söylediklerini duyamamıştır. Bu onu çok korkutup telaşlandırmıştır, ama kocası hakkında düşünmeye başlayıp kendini yatıştırmayı başarır. (Abscheulicher! Wo eilst du hin? ... Komm, Hoffnung, lass den letzten Stern - "Pislik! Nereye gidiyorsun? ... Gel, ümit et ve son yıldızı ortaya çıkar.").

Jaquino Marzelline'e yalvararak onunla evlenmek istediğini söyler, ama Marzelline bu evlenme teklifini reddeder. Leonore, Florestan'ı bulmak umuduyla, Rocco'dan zavallı mahkûmların bahçede dolaşıp güzel havanın tadını çıkarmaları için izin ister. Marzelline da ona yalvarır. Mahkûmlar serbest bırakılmakta iken Rocco, Pizarro'nun aklını başka taraflara çekmeyi kabul eder. Mahkûmlar, özgür olmaktan çok memnun olarak sevinçle (O welche Lust - "Oh ne sevinç") şarkısını söylemeye başlarlar. Ancak, tekrar yakalanabileceklerini hatırlayarak ve bundan korkarak hemen seslerini keserler.

Rocco tekrar gelir ve Leonore'ya Pizarro'ya karşı kazandığı başarıyı anlatır: Pizarro evliliğe izin verecektir ve Rocco zindanda nöbet gezisini yerine getirirken Leonore'nin kendine refakat etmesine izin verilecektir. (Nun sprecht, wie ging's? - "Konuş, nasıl gitti?") Rocco onlara, hemen öldürülüp bir saat içinde gömülmesi gereken bir zavallı adamın hücresine gitmeye hazırlanmalarını bildirir. Bu Leonore'yi çok sarsmıştır ve Rocco onu gitmeyip geride kalmaya ikna etmeye çalışır ama o gelmekte ısrar eder.

Onlar sahneden ayrılmakta iken, aceleyle Jaquino ile Marzelline gelirler ve Rocco'ya kaçmasını söylerler. Pizarro mahpusların açık havaya çıkarıldıklarını öğrenmiştir ve buna şiddetle öfkelenmiştir. (Ach, Vater, Vater, eilt! - Baba, baba, hemen ayrılmak hazırlan). Fakat onlar daha kımıldayamadan Pizarro girer ve hemen bir açıklama talep eder. Rocco hala Kral'ın isim gününü kutluyorlarmış gibi yapmacıktan hareket eder ve çok düşük bir sesle Pizarro'ya öfkesini yeraltındaki zindandaki mahpuslardan almasını önerir. Pizarro ona elini çabuk tutup mezarı kazmasını söyler ve sonra mahpusların tekrar hücrelere geri götürülüp kapatılmalarını emreder. Rocco, Leonore, Jacquino ve Marzelline istemesizlikle mahpusları tekrar hücrelerine götürürler. (Leb wohl, du warmes Sonnenlicht - "Sıcak güneş ışığına elveda")

II. Perde

Florestan zindanın en diplerinde olan hücresinde yalnızdır. Önce kendinin tanrısına inancı hakkında şarkı söyler sonra Leonore'nin gelip kendini kurtaracağına dair bir hayal kurar. 'Gott! Welch Dünkel hier! - "Tanrım! Burası ne kadar karanlık") (In des Lebens Fruhlingstagen - "Hayatın ilkbahar günlerinde") Sonra yere serilip uykuya dalar.

Rocco ve Leonore ona bir mezar kazmak için gelirler ve onu uyur bulurlar. Mezar kazmaya başlarlar ve Rocco Leonore'ye elini çabuk tutup işi hızlandırmasını söyler. (Wie kalt ist eş in diesem ünterirdia önrschen Gewolbe! - "Bu yeraltı hücresi ne kadar soğuk")

Florestan uyanıp kalkar ve Leonore onun hemen tanır. Florestan sonunda Pizarro'nun zindanında olduğunu öğrenir ve o zaman Leonore Florestan'a bir mesaj göndermek istediğini bildirir. Fakat Rocco bunun imkânsız olduğunu söyler. Florestan içecek bir damla su ister ve Rocco Leonore'ye tutukluya bir bardak su vermesini emreder. Florestan Leonore'nin kim olduğunu değişmiş kılığı dolayısıyla bilemez. Ama verdiği su için onun cennette bir yer kazandığını söyler. (Euch werde Lohn in beşsern Welten "Sen çok daha iyi dünyalar ile ödüllendirileceksin"). Leonore Rocco'ya Florestan'a bir ekmek kabuğu vermek için yalvarır. Rocco bunu kabul eder ve Florestan Leonore'nin verdiği ekmek kabuğunu yemeye başlar.

Rocco Pizarro'nun emirlerini yerine getirmiştir ve Pizarro'yu çağıracak alarm çanını çalar. Pizzaro gelir ve her şeyin hazır olup olmadığını sorar. Rocco hazır olduğunu bildirir ve Leonore'ye oradan ayrılmasını söyler. Leonore ayrılrmiş gii yapıp karanlıkta saklanır. Pizarro Florestan'a kendinin kim olduğunu söyler ve Florestan onun bir katil olduğunu söyleyerek yanıt verir. (Er sterbe! Doch er soll erst wissen "Onu öldüreyim! Ama önce ne olup olacağını bilmesi gerekir."). Pizarro Florestan'ı öldürmek için kamasını kaldırır. Fakat saklandığı yerden çıkan Leonore Pizarro ile kocası Florestan arasına girer ve Pizarro'ya eğer Florestan'ı öldürecekse önce onun karısını da öldürmesi gerektiğini söyler. Pizarro her ikisini de öldürme şansını eline geçirmekten büyük bir zevk duymaktadır. Fakat bu sırada Leonore elbisesine sakladığı bir tabancayı çıkarır.

Tam bu sırada bir boru sesi duyulur; hapishaneyi teftiş edecek bakanın gelmiş olduğunu ilan eder. Jaquino beraberindeki askerlerle girer ve bakanın hapishane kapısında beklediğini açıklar. Rocco askerlere Pizarro'nun yukarı çıkışında ona refakat etmeleri için emir verir. Pizarro bunun intikamını alacağını şarkıyla söylemekteyken Florestan ve Leonore hayata kaldıkları için şarkıya katılırlar ve aynı sırada Rocco durumun ne olacağını bilmediğini ifade ederek şarkıya katkı yapar. (Eş schlägt der Rache Stunde - "İntikamın çanları çalmakta"). Sonra Florestan ve Leonore bir aşk düetine başlarlar. (O namenlose Freude! - "Oh adlandırılmamış sevinç!").

Bu sırada bazen Leonore için uvertür No. 3 parçası çalınır.

Zindanda tutuklular ve kasaba halkı adalet günü ve saati geldiği için şarkıya başlarlar. (Selamlar bu güne.") Bakan tiranlık idaresinin sona erdiğini ilan eder. Rocco, Leonore ve Florestan birlikte gelirler ve Don Fernando'dan kendilerine yardım etmesini ister.(Wohlan, so helfet! Helft den Armen! "Öylese yardım et! Zavallılara yardım et!"). Rocco Leonore'nin kocasını kurtarmak için nasıl Fidelio kılığına bürünüp onu taklit ettiğini anlatır. Bu Marzelline'i çok sarsar. Rocco Pizarro'nun yapmayı düşündüğü katil planını anlatır. Pizarro bu nedenle hapse konulur. Leonore Florestan'ın pranga zincirlerini çıkarır. Ahali, kocasını kurtaran sadık kadın olan Leonore'yi övmek için şarkıya başlarlar. (Wer ein holdes Weib errungen - "Kimin iyi bir karısı var."]).

Ünlü müziksel parçalar

I. Perde

• Jetzt, Schätzchen, sind wir allein : İkili
• O wär'ich schon mit dir vereint: Arya
• Mir ist so wunderbar: Dörtlü
• ...man braucht auch... : Arya
• Gut, Söhnchen, gut, hab'ich immer Mut : Üçlü
• Marş
• Ha! Welch ein Augenblick »: Arya ve koro
• Jetzt, Alter, jetzt hat es Eile: İkili
• Abscheulicher! Wo eilst du hin?: Resitatif ve arya
• Final

II. Perde

• Gott! Welch Dunkel hier: Giriş ve arya
• Wie kalt ist es in diesem unterirdischen Gewölbe: İkili
• Euch werde Lohn in besser'n Welten : Üçlü
• Er sterbe! Doch er soll erst wissen : Dörtlü
• O namenlose Freude : İkili
• Final

Seçilmiş ses kayıtları

Yıl	Roller (Florestan, Leonora, Don Fernando, Don Pizarro, Rocco, Marzelline, Jacquino)	Orkestra şefi, Opera evi ve Orkestra	Marka
1944	Jan Peerce, Rose Bampton, Nicola Moscona, Herbert Janssen, Sidor Belarsky, Eleanor Steber, Joseph Laderoute	Arturo Toscanini, NBC Senfoni Orkestra ve korosu	RCA Victor Gold Seal Cat: 60273
1961	Jan Peerce, Sena Jurinac, Frederick Guthrie, Gustav Neidlinger, Dezsö Ernster, Maria Stader, Murray Dickie	Hans Knappertsbusch, Bavyera Devlet Opera Orkestra ve korosu	Audio CD: Westminster Records Cat: 471 204-2
1961	Jon Vickers, Sena Jurinac Forbes Robinson Hans Hotter Gottlob Frick, Elsie Morrison John Dobson	Otto Klemperer, Royal Opera House Covent Garden Orkestra ve Korosu	Audio CD: Testament Cat: SBT2 1328
1962	Jon Vickers, Christa Ludwig Franz Crass Walter Berry Gottlob Frick, Ingeborg Hallstein Gerhard Unger	Otto Klemperer, Philharmonia Orkestra ve korosu	Audio CD: EMI Cat: 67361
1976	Jon Vickers, Teresa Kubiak, Richard Van Allan, Donald Gramm, Mac Morgan, Magdelena Falewicz, Joseph Evans	Sarah Caldwell, Harvard Glee Club, Boston Opera Company	Audio CD: VAI Audio Cat: VAIA 1222-2
2006	John Mac Master, Christine Brewer, Daniel Borowski, Juha Uusitalo, Kristinn Sigmundsson Sally Matthews, Andrew Kennedy	Colin Davis, Londra Senfoni Orkestra ve korosu	Super Audio CD: LSO Live Cat: LSO0593

Medya

• Ludwig van Beethoven'ın Fidelio operasından "Alice Guszalewicz" tarafından seslendirilen "The Komm' o Hoffnung" aryası:

Ayrıca bakınız

• Opera
• Ludwig Van Beethoven

Dış bağlantılar

• Opera Türkiye Websitesi "Fidelio" sayfası (Erişim:8.9.2010)
• IMSLP projesinde "Fidelio" için tum partisyon notalari 30 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim:8.9.2010).
• [1]: Bonn'daki Ludwig van Beethoven Arşivi. (Almanca) (Erişim:26.3.2009).
• Opernführer Konu özeti - Libretto - Ünlü parçalar (Almanca) (Erişim:26.3.2009).