Henry Moseley
Henry Moseley (23 Kasım 1887 - 10 Ağustos 1915), İngiliz fizikçidir. Atom numarasını ve Moseley Kanunları'nı keşfederek günümüzde kullanılan modern periyodik tablonun oluşumuna katkı sağlamıştır.
Henry Moseley | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Henry Gwyn Jeffreys Moseley 23 Kasım 1887 Weymouth, Dorset, İngiltere |
| Ölüm | 10 Ağustos 1915 (27 yaşında) Gelibolu, Osmanlı İmparatorluğu |
| Milliyet |  İngiltere |
| Vatandaşlık |  Birleşik Krallık |
| Ödüller | Matteucci Madalyası (1919) |
| Kariyeri | |
| Dalı | Fizik, kimya |
| Etkilendikleri | Ernest Rutherford |
| Etkiledikleri | Niels Bohr |
Modern periyodik cetvelin temelini oluşturan atom numarasını keşfeden Henry Moseley, elementlerin özelliklerinin ağırlıklarıyla bir ilişkisinin olmayıp sadece atom numarası ile ilişkili olduğunu kanıtlamıştır. Bu sonuca, bazı elementlerin yaydığı X-ışını spektrumunu inceleyerek atom numarası ve spektrum frekansı arasında bir bağlantı kurarak varmıştır. Moseley Kanunu, Bohr Atom Modeli'nin çoğaltması için tasarlanan hidrojen atomu spektrumunun dışında, Niels Bohr'un teorisini destekleyen ilk deneysel kanıt olarak sunulmuş ve bu kanun sonrasında atom fiziği, nükleer fizik ve kuantum fiziği geliştirilmiştir.
Geliştirdiği kanun sayesinde Ernest Rutherford'un ve Antonius van den Broek'in atomunun çekirdeğinde periyodik tablodaki atomik sayısına eşit olan bir dizi pozitif nükleer yük bulunduğunu öneren modeli ön plana çıkmıştır.[1][2] Bu model günümüzde de kabul edilmektedir.
1914 yılında, I. Dünya Savaşı'nın başlaması sonrası Moseley, Oxford'daki araştırmalarını bırakıp Kraliyet Mühendisi olarak Britanya Ordusu'na katıldı. 1915'te, Osmanlı İmparatorluğu ile yapılacak olan Gelibolu Savaşı'nda görevlendirildi. Cephede telekomünikasyondan sorumlu olan Moseley, 10 Ağustos 1915'te Türk keskin nişancı Korkunç Abdül tarafından kafasından vurularak öldürüldü. Hayatta olması hâlinde, 1916 Nobel Fizik Ödülü'nü kazanabileceğine kesin gözüyle bakılıyordu.[3][4]
Bilimsel çalışmaları
değiştir
Moseley 1913 yılında, kristallerin içerisinde kırınım yöntemiyle bulunan çeşitli kimyasal elementlerin (çoğunlukla metaller) X-ışını spektrumunu gözlemlemiş ve ölçmüştür. Moseley, üretilen X ışınlarının dalga boyları ile X ışını tüplerinde hedef olarak kullanılan metallerin atom sayıları arasında sistematik bir matematiksel ilişki keşfetti. Bu keşif zamanla Moseley kanunlarını oluşturdu.
Moseley'in X-ışını spektroskopisindeki deneyleri, doğrudan fiziklerinden kobalt ve nikelin farklı atom sayılarına (27 ve 28) sahip olduklarını ve Moseley'in atom sayılarının objektif ölçümleri ile Periyodik Tabloya doğru yerleştirildiklerini gösterdi. Bu nedenle Moseley'in keşfi, atomik elementlerin sayısının sadece kimyaya ve kimyagerlerin sezgisine dayalı belirlenen rastgele sayılar olmadığını kanıtlamış ve X-ışını spektrumu fiziği sayesinde bu elementlere verilen sayıların sağlam bir deneysel temeli olduğunu göstermiştir.
Atomun Anlaşılmasına Katkı
değiştirMoseley ve yasalarından önce, atom numaraları yarı rastgele bir sıra numarası olarak düşünülüyordu, atom ağırlığı ile belirsizce artıyor, ancak kesin olarak tanımlamıyordu. Moseley'in keşfi, atom numaralarının keyfi bir şekilde atanmadığını, aksine bir fiziksel temele sahip olduklarını gösterdi.
Kaynakça
değiştir- ^ Rutherford, E. (1911). "The scattering of α and β particles by matter and the structure of the atom". Philosophical Magazine. 6th series. 21 (125): 669-688. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Broek, A. van den (1913). "Die Radioelemente, das periodische System und die Konstitution der Atome" [Radio-elements, the periodic system, and the constitution of atoms]. Physikalische Zeitschrift (Almanca). 14: 32-41. 5 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.
- ^ Rutherford, Ernest. "Moseley, Henry Gwyn Jeffreys". Oxford Ulusal Biyografi Sözlüğü (çevrimiçi bas.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/35125. Birleşik Krallık Halk Kütüphanesi abonelik veya üyeliği gereklidir
- ^ Asimov, Isaac (1982). "1121. MOSELEY, Henry Gwyn-Jeffreys". Asimov's Biographical Encyclopedia of Science and Technology (PDF) (2. revised bas.). New York etc.: Doubleday. ss. 713-714. 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Aralık 2020.