Vikipedi

III. Murad

12. Osmanlı padişahı (1574–1595)

III. Murad (Osmanlı Türkçesi: مراد ثالث Murād-i sālis), divan edebiyatındaki mahlasıyla Muradi (4 Temmuz 1546, Manisa – 16 Ocak 1595, İstanbul), 12. Osmanlı padişahı ve 91. İslam halifesi. Saltanatı sırasında Osmanlı İmparatorluğu en geniş sınırlara ulaşmasına rağmen, devletteki yozlaşma yine saltanatı sırasında başlamıştır. Saltanatı boyunca sefere gitmemiştir.

III. Murad
İslâm Halifesi
Emîrü'l-mü'minîn
İki Kutsal Caminin Hizmetkârı
Han
Paolo Veronese tarafından 16. yüzyılda yapılmış portresi
12. Osmanlı Padişahı
Hüküm süresi27 Aralık 1574 - 16 Ocak 1595 (20 yıl ve 20 gün)
Önce gelenII. Selim
Sonra gelenIII. Mehmed
91. İslâm Halifesi
Hüküm süresi27 Aralık 1574 - 16 Ocak 1595
Önce gelenII. Selim
Sonra gelenIII. Mehmed
Doğum4 Temmuz 1546
Manisa, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm16 Ocak 1595 (48 yaşında)
Topkapı Sarayı, Kostantiniyye, Osmanlı İmparatorluğu
DefinAyasofya, İstanbul
Eş(ler)i
  • Safiye Sultan
  • Şemsiruhsar Hatun
  • Mihriban Hatun
  • Şahihuban Hatun
  • Nazperver Hatun
  • Fahriye Hatun
Çocuk(lar)ıIII. Mehmed
Diğer
Tam adı
Murad bin Selim
HanedanOsmanlı Hanedanı
BabasıII. Selim
AnnesiNurbanu Sultan
Diniİslam
İmza

Şehzadeliği

değiştir
 
Konstantin Kapıdağlı tarafından çizilmiş portresi

II. Selim'in Nurbanu Sultan'dan olan en büyük oğlu ve vârisidir. Nurbanu'nun anne ve babasının kimler olduğu ise kesin olarak bilinememektedir.[1] İyi bir eğitim alan şehzade Arapça ve Farsça öğrendi. 1558 yılında babası II. Selim'in Manisa Sancakbeyliğinden Karaman Valiliğine atanması sonucu dedesi Kanuni Sultan Süleyman tarafından Alaşehir Sancakbeyliğine gönderildi. Babası II. Selim padişah olduktan sonra ise Manisa Sancakbeyliğine gönderildi. Babası II. Selim'in vefatından sonra 22 Aralık 1574'te İstanbul'a gelerek Osmanlı tahtına oturdu.

Padişahlığı

değiştir
 
ile ilgili metin bulabilirsiniz.
 
Osman Paşa ve Cafer Paşa Kazaklara karşı(1592)

Tahta çıkışı (1574)

değiştir

22 Aralık 1574 (Ramazan ayı) Çarşamba sabahı, Osmanlı mülkünü devralır almaz fetva ile ilk iş olarak 5 kardeşini boğdurmuştur.[2][3]

 
III. Murat döneminde basılan Osmanlı sikkesi, Amasya Müzesi

Lehistan'da veraset sorunu (1575)

değiştir

Osmanlı Devleti, Lehistan yönetimine hakim olmakla Avusturya'ya komşu olan iki müttefik elde etmiş olacaktı. Fransızlar'la Kanuni döneminde iyi ilişkiler kurulmuştu. Fakat Fransız tahtının boşalması ile Lehistan'da iktidar boşluğu oluştu. III. Murad'ın isteği ile Erdel Beyi Bathary, Lehistan kralı oldu. Lehistan ile yapılan anlaşmalar sonucu kuzey sınırı güvenli hale getirildi.

 
III. Murat

Osmanlıların Fas'a müdahalesi (1576-1578)

değiştir
Ana maddeler: Vadisseyl Muharebesi ve Osmanlı'nın Fas seferi

III. Murad tahta geçtiğinde Kuzey Afrika kıyılarından sadece Fas Osmanlı topraklarına katılmamıştı. 1578 yılında Ramazan Paşa komutasındaki Osmanlı kuvvetleri Fas'ı ele geçirerek bölgedeki Portekiz gücünü kırdılar.

Osmanlı-Safevî Savaşı (1578-1590)

değiştir
Ana madde: 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı

Şah I. Tahmasb'ın oğlu Şah II. İsmail, Osmanlı Devleti ve Safevi Devleti arasındaki barış antlaşmalarına riâyet etmemiş ve Osmanlı'ya bağlı bazı Emirleri kendi tarafına çekmeyi başarmıştı. Osmanlı hükûmeti Van Beylerbeyine talimat vererek orada huzurun sağlanmasını istemişti. Safeviler'in Luristan valisinin Osmanlı devletine sığınması zaten gergin olan ilişkileri daha da kötüleştirdi. Bu arada Şah II. İsmail ölmüş, Safevi Hanedanlığı'nda taht kavgaları başlamıştı. Bu durumdan yararlanmak isteyen Van Beylerbeyi, Safeviler'e saldırdı. İlk Safevi savaşı on iki yıl (1577 - 1589) sürdü. Özdemiroğlu Osman Paşa komutasındaki Osmanlı birlikleri Safevi kuvvetlerini Çıldır'da yendi.[4] Bu savaştan sonra tüm Gürcistan fethedildi. 1578'de Tiflis, Osmanlı vilayeti durumuna getirildi. Aynı yıl Şirvan da Meşaleler Muharebesi ile Osmanlı topraklarına katıldı. Bu gelişmeler üzerine Safeviler barış istemek zorunda kaldı. 21 Mart 1590 tarihinde Ferhat Paşa Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre Kars, Tebriz, Tiflis, Gence ve Şehrizur Osmanlı Devleti'nde kalacaktı. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlarına ulaşmış oluyordu.

Sokullu Mehmed Paşa'nın öldürülmesi (1579)

değiştir

Kanuni Sultan Süleyman'ın son yıllarından beri azledilmeksizin kesintisiz 15 yıldır sadrazamlık görevinde bulunan Sokollu Mehmed Paşa, 11 Ekim 1579 tarihinde derviş kılığındaki biri tarafından bir ikindi divanı çıkışında kalbinden hançerlenerek ağır yaralandı. Ağır yaralarından dolayı Sokollu bir süre sonra 74 yaşında öldü. Eyüpsultan'da bulunan türbesine defnedildi. Sadrazamın katili konuşturulamadı ve ertesi gün öldürüldü.

İngiltere'yle diplomatik ilişkilerin kurulması (1583)

değiştir

III. Murad zamanında Ceneviz, Venedik ve Fransızlar'a verilen kapitülasyonlar ile ticaret gemileri Osmanlı limanlarında ticaret yapma hakkına sahiptiler. 1583'te İngiltere Kraliçesi I. Elizabeth bir elçi göndererek aynı imtiyazlardan faydalanmak istediğini belirtti. Venedik ve Ceneviz haricindeki kapitülasyonu olmayan devletlerin tüccarı, Fransız bayrağıyla Osmanlı limanlarına geliyordu. 1572'deki Bartalameos Katliamı yüzünden Katolikler'den yüz çevirmeye başlayan Osmanlı hükûmeti, Papa'nın koyduğu stratejik harp malzemesi ambargosunu kırabilmek için Protestan olan İngiltere'ye yakınlaştı.[5] Böylece Akdeniz'de İngiliz-Fransız rekabeti başlamış oldu. Bu rekabetten Osmanlı Devleti de birçok siyasi menfaat kazanmış oldu.

Kırım Hanlığı'na müdahale (1584)

değiştir
Ana madde: Kırım Seferi (1584)

Azledildikten sonra isyan eden Kırım Hanı II. Mehmed Giray'ı cezalandırmak, Kırım Hanlığı'nda Osmanlı hakimiyetini tesis etmek ve yeni Han II. İslam Giray'ı tahta çıkarmak amacıyla 1584 yılında iki askerî harekât düzenlendi. Birinci harekâtta (Ocak-Haziran) Osmanlı birliklerine Özdemiroğlu Osman Paşa komuta ederken, Kılıç Ali Paşa kumandasındaki Osmanlı Donanması Kefe'ye çıkarma yaptı.

Başarıyla sonuçlanan birinci harekâtın ardından, bu defa idam edilen Mehmed Giray'ın oğulları Saadet Giray ve Safa Giray'ın (Rusya'nın da yardımıyla) Nogayların ve Don Kazakları'nın desteğini alarak, Eylül başında Kırım Hanlığı'nın başkenti Bahçesaray'ı saldırarak II. İslam Giray'ı yaralı bir şekilde Kefe'ye sığınmaya mecbur bırakmaları üzerine, Gazi Ferhad Paşa komutasındaki birlikler Kılıç Ali Paşa kumandasındaki Osmanlı Donanmasıyla nakledilerek Kefe'ye ikinci bir çıkarma yapıldı ve isyan bastırıldı.

1584 yılındaki müdahaleden sonra, Osmanlı padişahları Kırım hanlarını doğrudan tayin etmek suretiyle Kırım Hanlığı üzerindeki Osmanlı hakimiyetini sıkılaştırdılar. Ayrıca, II. İslam Giray zamanına kadar hutbelerde yalnız Kırım hanlarının adları okunurken, onun hanlığından itibaren ise hutbelerde ilk olarak Osmanlı padişahının sonra da Kırım hanının isimlerinin okunması kabul edildi.[6]

Venedik'le gerginlik (1584)

değiştir

1584 yılında bir Yeniçeri isyanında öldürülen Trablusgarp Valisi Ramazan Paşa'nın ailesini İstanbul'a getiren gemiye Kefalonya açıklarında Venedik gemileriyle saldırı düzenlenmesi sonucunda Venedik ile uzun süredir devam eden barış sona erdi. Venedik senatosuna bir ültimatom gönderen III. Murad, Ramazan Paşa'nın ailesini ve mallarını Preveze'ye getirtmeyi başardı. Venedik'in de barışı korumak istemesi üzerine iki devlet arasındaki mesele çözüldü.

 
III. Murad'a ait tuğra

Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'yla Savaş (1593-1606)

değiştir
Ana madde: 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı

1590'da Avusturya ile yapılan 8 yıllık barış antlaşması 1593 yılında, Telli Hasan Paşa'nın başıbozukların oluşturduğu Uskokların üzerine yürümesini savaş sebebi sayan Avusturya ile bozuldu. Avusturya İmparatoru II. Rudolf ödemekte olduğu vergiyi vermediği gibi Eflak, Erdel ve Boğdan beylerini de isyana teşvik etti. Telli Hasan Paşa Hırvatistan sınırındaki Siska kalesini kuşatma altında aldı. Ancak burada yapılan savaşta Hasan Paşa ve binlerce askerle birlikte Hersek Sancakbeyi de öldü. Bunun üzerine Sinan Paşa'nın ısrarıyla 1593 yılında Avusturya'ya savaş ilan edildi.

III. Murad'ın ölümü (1595)

değiştir

Savaş devam ederken 16 Ocak 1595'te III. Murad İstanbul'da felç geçirerek öldü. Cenazesi Ayasofya Camii avlusuna defnedildi.

 
Sultan III. Murad'ın türbesi Ayasofya Camii'in avlusunda yer alan eski vaftizhane içerisindedir.

Ölümünden sonra

değiştir

1574'ten 1595'e kadar 21 sene Osmanlı Devleti'nin başında bulunmuştur. Saltanatı süresince başveziri olan Sokollu Mehmet Paşa'nın etkisinde kalmıştır. Saltanatı döneminde eşi Safiye Sultan, özellikle Sokollu Mehmet Paşa'nın 1579 yılındaki ölümünden sonra devlet yönetiminde oldukça önemli bir rol üstlenmiştir.

Saltanatı süresince Osmanlı topraklarının genişliği 19.902.000 km²'ye yükselmiştir.[7] Osmanlı Devleti en geniş toprağa bu zamanda erişmiştir. III. Murad 16 Ocak 1595'te 48 yaşında iken ölmüş, kabri Ayasofya Camii avlusundaki türbesindedir. Ayrıca Beşiktaş'taki Yahya Efendi Türbesini ve Topkapı Sarayı'ndaki Hasoda'yı yaptırmış, Fethiye Camii'ni de kiliseden camiye çevirmiştir.

Avusturyalı tarihçi Hammer, III. Murad'ın saltanatı boyunca 11 defa sadrazam, 7 defa şeyhülislam değiştirdiğini, düşüncelerinde bir istikrar bulunmadığını, zevke, tasavvufa ve şiire eğilimli bir insan olduğunu, etrafında remilciler, müneccimler dolaştığını bildirmekte ve bu yönüyle eleştirmektedir.[8]

Edebî ve ilmî kişiliği

değiştir
 
III. Murad Türbesi.

Farsça, Arapça ve Türkçe divanları bulunan III. Murad şiirlerinde "Muradî", bazen de "Murad" mahlaslarını kullanmıştır ve ayrıca Fütuhat-ı Siyam adlı tasavvuf konulu bir eser yazmıştır.[9] Hat sanatı alanında da mahir olan III. Murad'ın Ayasofya Camii'nde asılı olan ayet levhasıyla kelime-i şehadet levhasının bulunduğunu Müstakimzade bildirmektedir ve ayrıca İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde ve Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi'nde hat sanatı eserleri vardır.[10]

Ayrıca döneminde Osmanlı'nın ilk rasathanesi olan "İstanbul Rasadhanesi" kurulmuştur.[11][sayfa belirt] İddiaya göre rasathanenin tamamlanmasının üzerinden birkaç ay geçtikten sonra beliren bir kuyruklu yıldız nedeniyle Sultan III. Murad, Takiyüddin'den kehanette bulunmasını talep etmiş, o da bu yıldızın bir mutluluk ve saadet devrinin habercisi olduğu tahmininde bulunmuştu. Ancak bunun tam aksine o devirde ortaya çıkan bir salgın hastalığın getirdiği felaket nedeniyle rasathanenin muhaliflerinin sayısında bir hayli artış olmuştu.[12] Takiyüddin gözlemlerine bir iki yıl daha devam edebilmişti.[13] Bazı kaynaklar ise bilime muhalif bir tarikatın yıkım kararının alınmasında etkili olduğunu belirtmektedir.[14] İlber Ortaylı'ya göre İstanbul'daki bir depremden sonra halk ayaklanmış ve depremin rasathane yüzünden olduğunu söylemişlerdir. Sarayın önünde büyük gösteriler olmuş, bunun üzerine III. Murat, denizden top atışı ile rasathaneyi yıktırmak zorunda kalmıştır.[kaynak belirtilmeli] Kimi araştırmacılar[kim?] rasathanenin yıkılmasının gerçek sebebinin bir siyasal çekişme olduğu iddia edilmiştir. Rasathanenin kurulmasına önayak olan Hoca Sadettin Efendi’nin Şeyhülislam Kadızade Ahmet Şemsettin Efendi ile farklı siyasi gruplarda yer alması ve bu gruplar arasındaki çekişmenin yıkıma sebep olduğu sanılmaktadır.[15]

Özel hayatı

değiştir
 
Sultan Murad Han

Safiye Sultan adında bir eşi vardı.

Safiye Sultan ile kaynanası Nurbanu Sultan arasındaki çekişip didişmeler; o dönemlerde çeşitli saray oyunlarıyla, sadrazamların durmadan değişmesine neden olmuştur.

Nurbanu Sultan, Safiye Sultan'ı öldüresiyle kıskandığı için, oğlu III. Murad'a yıllar boyu, onu unutturacak bir sevgili arayıp durmuştu. Söylentilere göre, bu yüzden tutsak pazarında cariye fiyatları iki yüz - üç yüz altından, iki bin - üç bin altına çıkmıştır.[16]

Eşleri
  • Safiye Valide Sultan
  • Şemşiruhsar Hatun - Medine'de vakfı vardır. Erkek çocuğu olmadığı ve devlet işlerine karışmadığı için sarayda kalmasına izin verilmiştir. 1613'ten önce ölmüştür. Rukiye Sultan'ın annesidir.[17]
  • Mihriban Hatun
  • Şahihuban Hatun - Vakıfları vardır. Bahçekapı'da kendi adıyla anılan türbesinde yatıyor.
  • Nazperver Hatun
  • Fahriye Hatun
Erkek çocukları
  • III. Mehmed[18]
  • Şehzade Osman[18] (1573-1587)
  • Şehzade Mustafa[18] (1578-1595)
  • Şehzade Bayezid[18] (1579-1595)
  • Şehzade Abdullah[18] (1580-1595), Ayasofya'da medfundur.[19]
  • Şehzade Selim[18] (1581-1595)
  • Şehzade Süleyman (1585-1585)
  • Şehzade Cihangir[18] (1585-1595)
  • Şehzade Abdurrahman[18] (1585-1595)
  • Şehzade Yahya (İddia) (1585-1649)
  • Şehzade Hasan[18] (1586-1591)
  • Şehzade Ahmed[18] (1586-1595)
  • Şehzade Yakub[18] (1587-1595)
  • Şehzade Alemşah[18]
  • Şehzade Yusuf[18]
  • Şehzade Hüseyin[18]
  • Şehzade Korkud[18]
  • Şehzade Ali[18]
  • Şehzade İshak[18]
  • Şehzade Ömer[18]
  • Şehzade Alaeddin[18]
  • Şehzade Davud[18]

Not: Erkek çocuklarının sayısının 25 olduğu söylenmektedir.[kaynak belirtilmeli] Diğerlerinin adları bilinmemektedir.

Kız çocuklar

Saltanatında meydana gelen bazı önemli olaylar

değiştir

Kaynakça

değiştir
Özel
  1. ^ "III. Murat kimdir?". www.biyografi.info. 23 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Mufassal Osmanlı Tarihi, Cilt: III, Tan Matbaası, s. 1288.
  3. ^ "Osmanlı, taht sahibini seçme işini iyi yapamadı". Milliyet. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Hanedan.org'dan bazı bölümler alınmıştır". 31 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2008. 
  5. ^ "Osmanlı'nın Hayaleti" sf. 149, Yeditepe Yayınevi. (2005).
  6. ^ "Osmanlı Tarihi", Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Türk Tarih Kurumu (2011), c.3, b.2, s. 3-5
  7. ^ "Türk Tarih Kurumu Osmanlı Padişahları III.Murad". 25 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2016. 
  8. ^ "Kuruluşunun 700 yılında Osmanlı" c.1 sf. 138, NESA Yayıncılık. (2007).
  9. ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Sultanları, 12. baskı, sayfa: 199
  10. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  11. ^ a b Bayatli, Altay (1 Ocak 2022). "Osmanlı ve Kutup Stratejisinin Haritacılık Tarihi ve Coğrafi Keşifler Perspektifinden İncelenmesi / Examining of The Ottoman and Polar Strategy from The Perspective of The History of Cartopital and Geographical Discoveries". dergipark.org.tr/tr/pub/ksydergi/issue/68232/1050932. 3 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022. 
  12. ^ Paul Lunde; Zayn Bilkadi. "Arabs and Astronomy". aramcoworld.com. Aram World Cilt 37 No:1, Ocak/Şubat 1986. 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2016. 
  13. ^ Roberts, John Morris, The History of the World, ss 264-74, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-521043-9
  14. ^ Islamic Technology: An Illustrated History by Ahmad Y. al-Hassan and Donald Hill, Cambridge University Press, 1986, p.282
  15. ^ Urang, Akgül (1997). "Osmanlının Uzaya Bakan Gözü Takiyüddin ve İstanbul Rasathanesi". Bilim ve Teknik, 351. ss. 34-40. 
  16. ^ "Milliyet.com.tr'den bazı bölümler alınmıştır". 13 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2008. 
  17. ^ Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Kadın Sultanları, 4. baskı, sayfa: 213
  18. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x "Osmanlı Padişahları". Türk Tarih Kurumu. 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2024. 
  19. ^ Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani 1. 1.Baskı. İstanbul:Kültür Bakanlığı ve Türkiye Ekonomik Ve Toplumsal Tarih Vakfı ortak yayınları. Nisan 1996. s.15 ISBN 975-333-038-3 (takım) ISBN 975-333-038-1 (1.cilt)
  20. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  21. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  22. ^ Yavuz Unat, "Takîyüddîn el-Râsıd’ın Gözlemleriyle İstanbul Semalarında Zaman", P-Sanat, Kültür, Antika Dergisi, Zaman ve Sanat, Sayı 28, Kış 2003, s. 80–97
Genel
III. Murad
Doğumu: 4 Temmuz 1546 Ölümü: 15 Ocak 1595
Resmî unvanlar
Önce gelen
II. Selim 		 
Osmanlı Sultanı
12 Aralık 1574 - 15 Ocak 1595 		Sonra gelen
III. Mehmed
Sünni İslam unvanları
Önce gelen
II. Selim 		İslam Halifesi
12 Aralık 1574 - 15 Ocak 1595 		Sonra gelen
III. Mehmed
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=III._Murad&oldid=34430331" sayfasından alınmıştır
  NODES
ELIZA 2
mac 2
os 74