Kallippos

Callippus (Grekçe: Κάλλιππος; MÖ 370 - 300), mevsimlerin uzunluklarını kesin olarak belirleyen ve sonraki tüm gök bilimciler tarafından kullanılan bir takvim oluşturan Yunan astronom ve matematikçi.

Hayatı

Callippus, Kizikos’ta (Cyzicus - günümüz Erdek ilçesi yakınlarında, Marmara Denizi kıyısındaki Misya antik kenti) doğdu. Callippus'un Eudoxus Okulu'nda öğrenci olduğunu ve Platon Akademisi'nde Knidoslu Eudoxus ile çalıştığını biliyoruz. Ayrıca Lyceum'da Aristoteles ile çalıştı, bu da Aristoteles'in ölümünden (MÖ 322) önce Atina'da aktif olduğu anlamına gelmektedir. Ayrıca astronomik gözlemlerini Hellespont kıyılarında yaptığını biliyoruz ki bu gözlemlerden de anlaşılabilir. Simplicius, Aristoteles'in De caelo hakkındaki yorumunda “Eudoxus'un öğrencisi Polemarchus'la çalışmış ve onu Atina'ya kadar takip etmiş olan Kizikoslu Callippus, Aristoteles'in yardımıyla Eudoxus'un keşiflerini düzelterek ve tamamlayarak Aristoteles ile birlikte yaşadı.” yazmaktadır.

Çalışmaları

Gezegenlerin hareketlerini gözlemledi ve hareketlerini açıklamak için Eudoxus'un bağlantılı küreler şemasını kullanmaya çalıştı. Ancak 27 kürenin gezegensel hareketleri hesaba katmak için yetersiz olduğunu buldu ve bu nedenle toplamda 34 olmak üzere yedi tane daha küre ekledi. Aristoteles'in Metafizik'teki (XII.8) açıklamasına göre, Güneş için iki, Ay ve Merkür, Venüs ve Mars için birer tane daha küre ekledi.

Callippus, mevsimlerin uzunluklarını dikkatli bir şekilde ölçtü ve onları (bahar ekinoksundan başlayarak) 94 gün, 92 gün, 89 gün ve 90 gün olarak buldu. Mevsimlerdeki bu değişim, Güneş anomalisi adı verilen Güneş'in hızında bir değişiklik anlamına gelir. Ayrıca Atinalı Meton tarafından yılın uzunluğunu ölçmek ve doğru bir ay-güneş takvimi oluşturmak için yapılan çalışmaları takip etti. Metonik döngü 6940 günde 19 tropikal yıl ve 235 sinodik aya sahiptir. Callippic döngüsü, Metonik döngü içinde yörünge başına günleri ve yörünge başına dönüşleri senkronize ederek, 4 Metonik döngüden sonra birinin farkına dikkat çeker ve 76 yıllık bir süredir. Döngüleri ve günleri ayırt etmek, döngüsel devinim hakkında bilgi verir.

Callippus gözlem döngüsüne MÖ 330'da (proleptik Jülyen takviminde 28 Haziran) yaz gün dönümünde başladı. Döngünün başlangıç konumu, yıldız konumu ve yıldızın tutulma zamanlaması, sonraki gök bilimciler tarafından sonraki tutulmalarla ilgili gözlemlerini kalibre etmek için kullanıldı. 76 yıllık Callippic döngüsü, antik bir astronomik mekanik saat ve MÖ 2. yüzyıla ait (Yunanistan açıklarındaki Akdeniz sularında keşfedilen) gözlem yardımcısı olan Antikythera mekanizmasında kullanılıyor gibi görünmektedir. Mekanizmanın Callippic döngüsü için bir kadranı vardır ve 76 yıl, bu eski cihazın kılavuzunun Yunanca metninde geçmektedir.

Ay'daki Calippus kraterine onuruna onun adı verilmiştir.

Kaynakça

• Kieffer, John S., "Callippus | Encyclopedia.com" (PDF), Dictionary of Scientific Biography (New York, 1970-1990) (3 bas.), ss. 21-22, 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 13 Ağustos 2020 
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Kallippos", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
• T. L. Heath, A History of Greek Mathematics (2 Vols.) (Oxford, 1921).
• O. Neugebauer, A history of ancient mathematical astronomy (New York, 1975).
• B. L. van der Waerden, Greek astronomical calendars. II. Callippos and his calendar, Arch. Hist. Exact Sci. 29 (2) (1984), ss. 115-124.