Karaborsa

Karaborsa, yeraltı ekonomisi veya gölge ekonomisi, bazı yasadışılık yönlerine sahiplikle karakterize edilen gizli bir piyasa veya işlemler dizisidir. Yasadışı işlemler, üretimi ve dağıtımı kanunla yasaklanmış mal ve hizmetleri tanımlıyorsa (uyuşturucu, yasal sınırlar dışındaki fuhuş, insan ticareti gibi), işlemin kendisi yasa dışı olduğundan karaborsa ticaretini oluşturur. Aynı zamanda yasaklanmamış bir ürün de olsa, etik ve ticaret yasalarına aykırı şekilde piyasada bulunmayan bir malın gizlice, el altından çok yüksek fiyatla alınıp satılması işi de karaborsa oluşturur.^[1]^[2]

Kara piyasa faaliyetleri yasa dışı olduğundan, doğal olarak satıcılar kendileri kolluk otoritelerinden saklamak zorunda kalacaktır. Bundan dolayı kara piyasada genellikle nakit alım-satımlar tercih edilir. Bu yüksek hacimli nakit dolaşımı, kara para aklama suçunu oluşturur.^[3]

Fiyatlandırma

Hukuka aykırı olarak edinilen ve/veya hukuka aykırı olarak işlem gören mal ve hizmetler, yasal piyasa işlemlerinin fiyatının üzerinde veya altında takas edilebilir. Yasal piyasa fiyatlarından daha ucuz da olabilirler. Tedarikçi, üretim maliyetleri ve/veya vergiler için ödeme yapmak zorunda değildir. Suçlular mal çalıyor ve yasal piyasa fiyatının altında satıyor olabilirler. Bu genellikle yeraltı ekonomisinde böyledir.

Polis baskını sonrası kırılmış alkol fıçıları, 1925, Ontario, Kanada

Aynı zamanda yasal piyasa fiyatlarından daha pahalı olabilirler. Örneğin, ürünün elde edilmesi veya üretilmesi zorsa veya işlenmesi tehlikelidir, katı düzenlemelere tabidir veya yasal olarak kolayca temin edilememekteyse, doğal olarak karaborsa oluşur. Mal alışverişi, belirli kıtlık zamanlarında yaşandığı gibi, bir tür devlet yaptırımıyla yasa dışı hale getirilirse, bu yaptırımın bir sonucu olarak fiyatları yükselme eğiliminde olacaktır.

Son kullanıcı için problemler

Yeraltı piyasası daha düşük fiyatlar sunsa bile, tüketicilerin mümkün olduğunca yasal piyasaya yönelmesi gerekir: karaborsa satıcıları düzenlemeye tabi değildir ve sundukları ürün(ler) ve/veya hizmetlerde herhangi bir hata olması durumunda sorumlu tutulmaları çok zordur; bazı yargı bölgelerinde, müşteriler bir tüketici olarak bile olsa kayıt dışı ekonomiye bilerek katıldıkları takdirde cezai bir suçla suçlanabilirler; bazı yargı bölgelerinde ise (İngiltere ve Galler gibi), çalıntı mallara sahip olduğu tespit edilen tüketiciler, çalındıklarını bilmeseler bile tespit edildikleri halde malları elinden alacaktır.^[4]^[5]

Kaynakça

^ "Piyasa Sisteminde Fiyatlara Müdahale". Mahfi Eğilmez. 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ The Underground Economies:Tax Evasion and Information Distortion. Edgar L.Feige. Cambridge University Press. 1989.
^ "The Meaning and Measurement of Unobserved Economies: What do we really know about the "Shadow Economy"?". Edgar L. Feige. Journal of Tax Administration. 2016.
^ "Feature: A Baltimore Way of Life". Christina Royster-Hemby. Baltimore City Paper. 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Jury orders student to pay $675,000 for illegally downloading music". ABC. 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.

Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Piyasa Sisteminde Fiyatlara Müdahale". Mahfi Eğilmez. 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[2] The Underground Economies:Tax Evasion and Information Distortion. Edgar L.Feige. Cambridge University Press. 1989.

[3] "The Meaning and Measurement of Unobserved Economies: What do we really know about the "Shadow Economy"?". Edgar L. Feige. Journal of Tax Administration. 2016.

[4] "Feature: A Baltimore Way of Life". Christina Royster-Hemby. Baltimore City Paper. 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] "Jury orders student to pay $675,000 for illegally downloading music". ABC. 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]