Kavuşum günü
Kavuşum günü (veya kavuşum dönüş periyodu veya güneş günü) bir gök cisminin yörüngesinde dolandığı yıldıza göre bir kez dönmesi için geçen süredir ve güneş zamanının temelini oluşturur. Kavuşum günü, uzak yıldızlara göre tam bir dönüş olan[1] ve yıldız zamanının temelini oluşturan yıldız gününden farklıdır.
Kütleçekimsel olarak kilitli bir gezegen söz konusu olduğunda, aynı yüzü her zaman ana yıldızına bakar ve kavuşum günü sonsuzdur. Bununla birlikte yıldız günü, yörünge periyoduna eşittir.
Dünya
değiştirDünya'nın kavuşum günü, Güneş'in ardışık günlerde aynı meridyen (boylam çizgisi) üzerinden geçmesi için geçen süredir. Yıldız günü ise, belirli bir uzak yıldızın ardışık günlerde bir meridyen üzerinden geçmesi için geçen süredir.[2] Örneğin Kuzey yarımküre'de kavuşum günü, Güneş'in bir gün tam olarak gerçek güneyden (öğlen vakti ulaştığı en yüksek konum) ertesi gün tekrar tam güneyde (veya Güney yarımküre'de tam kuzey) olması için geçen süre olarak ölçülebilir.
Dünya için kavuşum günü sabit değildir ve yıl boyunca Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesinin dış merkezliği ve Dünya'nın eksen eğikliği nedeniyle değişir.[3] En uzun ve en kısa kavuşum günlerinin süreleri arasında yaklaşık 51 saniye fark vardır.[4] Bununla birlikte ortalama uzunluk 24 saattir (milisaniye mertebesinde dalgalanmalarla) ve güneş zamanının temelini oluşturur. Ortalama ve görünür güneş zamanı arasındaki farka zaman denklemi denir ve bu da Dünya'nın günsekizinde görülebilir.[5] Kavuşum gününün uzunluğundaki değişiklik nedeniyle, en uzun ve en kısa gün ışığı süresine sahip günler ekvator yakınlarındaki gündönümleriyle aynı zamana denk gelmez.
Yıl boyunca Dünya'dan bakıldığında Güneş, görünüşte sabit yıldızlardan oluşan küresel bir arka planda, ekliptik olarak bilinen ve Dünya'nın yörüngesi ile aynı düzlemde bulunan hayali bir yol boyunca yavaşça kayıyormuş gibi görünür.[6] Dünya'dan bakıldığında Güneş, yıldızlara göre her gün biraz daha doğuya kaymış gibi görünür. Bu harekete "ileri-yönlü hareket" denir ve her kavuşum gününde yaklaşık 1°'lik bir kaymaya denk gelir. Bir yılda (365,25 gün) ise bu kayma toplamda 360° olur, yani Güneş gökyüzünde tam bir tur atmış olur.
Bazı uzay araçlarının yörüngeleri (Güneş senkronize yörüngeler gibi), kavuşum gününün bir kesri kadar yörünge periyoduna sahiptir. Bu yörüngeler düğüm noktalarının devinimi ile birleştiğinde, Dünya yüzeyindeki bir yerin üzerinden sürekli olarak aynı ortalama güneş zamanında geçmesini sağlar.[7]
Ay
değiştirDünya ile kütleçekimsel olarak kilitli olması nedeniyle Ay'ın kavuşum günü (yani ay günü veya kavuşum dönüş periyodu), Dünya ve Güneş ile olan kavuşum periyoduna (Ay'ın evrelerinin periyodu, ay takviminin ayı olan kavuşum ayı) eşittir.
Venüs
değiştirVenüs'ün yavaş ters-yön dönüş hızı nedeniyle, 117 Dünya günü olan kavuşum dönüş periyodu, yıldız dönüş periyodunun (yıldız günü) ve hatta yörünge periyodunun yaklaşık yarısı kadardır.[8]
Merkür
değiştirMerkür'ün yavaş dönüş hızı ve Güneş etrafındaki hızlı yörüngesi nedeniyle, 176 Dünya günü olan kavuşum dönüş periyodu, yıldız dönüş periyodundan (yıldız günü) üç kat ve yörünge periyodundan ise iki kat daha uzundur.[9]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Gerard, T. Hooft; Stefan, Vandoren (12 Mayıs 2014). Time in Powers of Ten: Natural Phenomena and Their Timescales. ISBN 9789814494939. 2 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2022.
- ^ "Sidereal vs. Synodic Motions". Astronomy Education at the University of Nebraska-Lincoln. The University of Nebraska-Lincoln. 11 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
- ^ David W. Hughes; B.D. Yallop; C.Y. Hohenkerk (15 Haziran 1989). "The Equation of Time". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Royal Astronomical Society. 238 (4): 1529-35. Bibcode:1989MNRAS.238.1529H. doi:10.1093/mnras/238.4.1529
. ISSN 0035-8711.
- ^ J. M. A. Danby; Jean Meeus (1997). Mathematical Astronomy Morsels. Willmann-Bell. ISBN 978-0-943396-51-4.
- ^ "Equation Of Time". In-The-Sky.org. Dominic Ford. 13 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2020.
- ^ "The Plane of the Ecliptic". NASA. 12 Temmuz 2016. 23 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "SATELLITES AND ORBITS" (PDF). 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "How long is a day on Venus?". TE AWAMUTU SPACE CENTRE. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
- ^ "ESO". ESO. 4 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.