Mansa Musa
Mansa Musa (Arapça: منسا موسى), I. Musa ya da tam adıyla Mansa Kankan Musa, 14'üncü yüzyılda onuncu mansa veya Mali İmparatorluğu'nun yükseliş dönemindeki imparatoruydu. Ülkeyi mansa olarak 1312 yılından 1337 yılına kadar yönetti. Musa, en çok 1324 yılındaki hac yolculuğunda yanında taşıdığı ve sadaka olarak dağıttığı devasa miktarda altınla ve İslam dininin ve bilimin velinimeti görevini üstlenmesiyle bilinir.
| Mansa Musa | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Mali İmparatorluğu mansası | |||||
| Hüküm süresi | 1312 – 1337 | ||||
| Önce gelen | Muhammed ibn Gao | ||||
| Sonra gelen | Maghan Musa | ||||
| Veliaht(lar) | Maghan Musa | ||||
| Doğum | 1280 civarı Mali İmparatorluğu | ||||
| Ölüm | 1337 civarı (56–57 yaşında) Mali İmparatorluğu | ||||
| Eş(ler)i | İnari Kunate | ||||
| |||||
| Hanedan | Keita Hanedanı | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Mansa Musa, tarihte yaşamış en zengin insan sayılır.[1] Bazı kaynaklara göre zenginliği 400 milyar Amerikan doları olsa da onun servetinin günümüzdeki karşılığını kestirmek güçtür.
Doğumu ve ilk yılları
değiştirMansa Musa'nın doğum tarihi bilinmemektedir. Sözlü tarihi olaylar onun Mansa I. Abubakari'nin torunu, Sundiata Keita'nın yarı-kardeşi olduğunu nakleder.[2] Musa'nın babası Faga Laye isimli bir prensti, fakat babası hiçbir zaman mansa (kralların kralı) unvanını elde edemedi.
Mansa Musa, 1312 yılında Mali krallarının en güçlüsü olarak tahta çıktı. Kendisi, halefi Sundiata Keita'nın aksine dindar bir Müslümandı. İslam etkisini yaymak için imparatorluğunda görkemli camiler inşa etti ve Mali'deki madenlerde üretilen altın ve tuzu dünyaya satabilmek için ülkesini dışa doğru genişletmeye başladı.
Hac
değiştir
Mansa Musa'nın 1324 yılında Mekke'ye yaptığı hac yolculuğu, Mali İmparatorluğunu İslam dünyasının dikkatine getirdi. Musa Mansa, 60 bin fakire dağıtılmak üzere 80 devenin taşıdığı 18 tondan fazla altın taşıdığı düşünülen[3] bir kervanın başında Sahra Çölü'nü geçerek yolculuğuna başladı. Kervana 12.000 köle eşlik ediyordu ve saf altını 500 kişi taşıyordu. Kervanın etrafında onu korumak için ordusunu da getirtmişti. Musa Mansa, taşıdığı altınları yolda karşılaştığı herkese zekat ve sadaka olarak dağıtmıştı. Hatta Mısır'da o kadar çok sadaka dağıtmıştı ki o geçtikten sonra Kahire'de altın enflasyona uğradı. Musa, enflasyonu düzeltmek için dönüş yolunda dağıttığı altınların bir kısmını kendisi satın aldıysa da altın, orada senelerce eski değerine dönemedi.
Hac dönüşünde yol üstündeki önemli ticaret merkezleri olan Kahire'de Mısır sultanı, Musa Mansa'yı büyük bir hürmetle bir hoca gibi kabul etti. Görkemli kervanı bir sansasyona sebep oluyor ve onu getiriyordu. Onun hac yolculuğunda dağıttığı altınlar sayesinde Mali, 14. yüzyılda Avrupa ve Orta Doğu'da yüksek prestij kazandı ve İbn Battuta gibi seyyah ve alimleri kendine çekmeye başladı. Mansa Musa da sonuç olarak zenginliği ve cömertliğiyle hatırlanmaya devam etti. Bu sebeple 1375 yılında üretilen bir haritada Musa Mansa, Batı Afrika'nın ortasında tahtında otururken sağ elinde bir altın külçesi tutarken gösterilmiştir.
Yine de Mansa Musa'nın bu cömertliği kendi ülkesinde savurganlık olarak görülmüştür. Mali'nin griot ya da jeli denilen halk ozanları, Mansa Musa'yı "ülkenin zenginliğini çarçur eden savurgan kral" olarak anar.
Sonraki dönemi
değiştir
Onun imparatorluğu döneminde Mali, sadece Afrika'da değil, tüm İslam dünyasında büyük bir kültür ve ticaret merkezi haline geldi. Mansa Musa iktidara geldiğinde Mali İmparatorluğu, Sahra Altı Afrika'nın altın, tuz, fildişi, kola fındığı ve köle ticaretinin merkezi olarak önemli bir zenginliğe kavuştu.
Kutsal şehirlerden Mekke ve Medine'yi ziyaretinden sonra Mansa Musa, o zamanın büyük ticaret merkezleri olan Gao ve Timbuktu'yu fethetti ve ülkesinin dört bir yanında büyük camiler, koskocaman kütüphaneler ve medreseler yaptırmaya başladı. Onun idaresi altında Timbuktu, İslam'ın altın çağı ilminin önemli bir merkezi hâline geldi ve Orta Doğu'dan bilim adamları ve İslam alimlerinin toplandığı bir yer oldu.
Mansa Musa, daima ilmin gelişmesine ve İslam'ın yayılmasını teşvik etti. Hükümdarlığının ilk yıllarında Sudanlı öğrencileri Fas Üniversitesi'nde öğrenim görmeleri için göndermiştir. Mansa Musa ayrıca mimar Ebu İshak İbrahim es-Saheli'yi Timbuktu'daki Djingareyber Camisi'ni ve kendisinin kraliyet sarayını yapması için görevlendirmiştir. Djingareyber Camii bugün hala ayakta durmaktadır. Cami dokuz sıra kare direk içermekte ve ibadet edecekler için 2.000 kişilik bir yer sağlamaktadır. Es-Saheli, bu bölgede pişmiş tuğla ve kerpici inşaat malzemesi olarak ilk defa kullandı. Djingareyber'in çamur konstrüksiyonu 660 yıllık eski bir gelenekle tesis edildi ve hala ayakta durmaktadır. Djingareyber Camii, şehrin merkez camisi haline gelmiştir. Musa'nın hükümdarlığı döneminde Timbuktu, bir ticaret merkezi olarak zenginleşti İslam ilimleri merkezi olarak gelişti. Mali İmparatorluğunun 15.yüzyılda bölge üzerinde kontrolünü kaybetmesine sonra bile Timbuktu, Sahra Altı Afrika'nın en önemli İslami merkezi olarak kalmaya devam etti.
Musa'nın ölümüyle ilgili bir kayıt yoktur. Buna rağmen genellikle 1330'lu yıllarda öldüğüne inanılır. En çok olası ölüm tarihi 1337 olarak verilir ve ölümü tabii nedenlerle olmuştur.
Popüler kültür
değiştir- Mansa Musa, Civilization IV ve Civilization VI'nın Gathering Storm eklentisinde Mali İmparatorluğu'nun lideridir. Onun lider özellikleri finansal ve ruhsaldır. Mali İmparatorluğu'nun başşehri IV'te Timbuktu, VI'da Niani'dir.[4]
- Celebritynetworth isimli internet sitesi tarafından, tarihte bugüne kadar yaşamış en zengin insan seçilmiştir.[5][6]
Kaynakça
değiştir- ^ Mohamud 2019
- ^ Niane, D.T.: "Recherches sur l'Empire du Mali au Moyen âge". Presence Africaine. Paris, 1975
- ^ Gomez 2018, s. 106
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2009.
- ^ "İşte tarihin en zengin adamı!". gazetevatan.com. 17 Ekim 2012. 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2012.
- ^ Amy Lamare (4 Eylül 2018). "The 25 Richest People Who Ever Lived – Inflation Adjusted". celebritynetworth.com. 29 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021.
- Mansa moussa10 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Al-Umarijev opis Mansa Musinog posjeta Kairu 132426 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mr. Dowling's Mansa Musa page 3 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Biblioyografya
değiştir- Bell, Nawal Morcos. ""The Age of Mansa Musa of Mali: Problems in Succession and Chronology." The International Journal of African Historical Studies Vol. 5, No. 2(1972), 221-234.
- Niane, D.T. Recherches sur l’Empire du Mali au Moyen Âge. Paris: Présence Africaine, 1975, 112 pages.
Dış bağlantılar
değiştir
- History Channel: Mansa Moussa: Pilgrimage of Gold10 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Al-Umari's description of Mansa Musa's 1324 visit to Cairo26 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sondiata and Mansa Musa on the Web web directory
- African Legends page2 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- African Events Mansa Musa page
- Mansa Musa, from Black History Pages
| Önce gelen: II. Abubakari |
Mali İmparatoru Mansa 1312–1337 |
Sonra gelen: Maghan |