Medeni usul hukuku

Medeni usûl hukuku, özel hukuk yargılama usulünü konu alan hukuk dalıdır. Çekişmeli ve çekişmesiz yargı şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Çekişmeli yargının konusu davadır. Çekişmesiz yargı ise genel anlamda taraflar arasında uyuşmazlık konusu olmayan, kişinin daha çok malvarlığı ve şahısvarlığına etki eden işleri konu edinen bir yargılama türüdür.

Usûl, Arapça kökenli bir sözcük olup anlamı " belli bir amaca erişmek için izlenen, tutulan yol" anlamına gelir. Medeni sözcüğü ise özel hukuk anlamında kullanılmaktadır. Usul hukuku, bağımsız bir hukuk dalıdır. Usul hukuku, kişilerin haklarını, yükümlülüklerini vb. göstermez. Sadece bu haklar veya yükümlülükler saldırıya uğradığı zaman başvuru üzerine sürecin nasıl işleyeceğini düzenler. Bir davanın nasıl açılacağı, hukuki koruma tedbirlerinin nasıl isteneceği, bir mahkemeye nasıl başvurulacağını konuları usul hukuku içerisinde düzenlenir. Usul hukuku, hukuk mahkemelerinden verilen bir hükmün nasıl yerine getirileceğini usul hukuku düzenlemez. Bu durum takip hukukunun konusuna girmektedir. En temel ve önemli aracı, maddi hukuktan doğan hakların korunması, saptanması ve gerçekleştirilmesine hizmet etmektir.

Medeni usûl (yargılama) hukuku, Türk hukuk eğitimi sisteminde İcra ve İflas Hukuku ile aynı ana bilim dalında yer almaktadır. Genel olarak mahkemelerde görülen yargılama ve işlerin ne şekilde yürütüleceğini konu alan medeni usûl hukukuna esas olarak 01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) kaynaklık eder. HMK'dan önce 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu (HUMK) 1927 yılından beri birçok değişikliğe uğrayarak yürürlükte kalmıştı.

-Hukuk Muhakemeleri Usulu kanunu (HUMK) İsviçre 1927 yılında alınmış ve 2011 yılına kadar yürürlükte kalmıştır.

-Ceza Muhakemeleri Usulu kanunu (CMUK) Almanya 1929 yılında yürürlüğe girmiştir.

Medeni usul hukukunun ana başlıkları şunlardan oluşmaktadır:

• Mahkemeler teşkilâtı
• Mahkemelerin yargı yer ve zaman bakımından sınırları
• Hâkimlik statüsü
• Hâkimlerin cezaî ve hukukî sorumluluğu
• Hâkimin davaya bakmaktan yasaklılığı ve reddi
• Mahkemelerin görevi
• Mahkemelerin yetkisi
• Dava şartları
• Davanın açılması
• Dava açılmasının sonuçları
• Davada kanunî temsil, belgelenmesi ve yargılamaya etkisi
• Dava çeşitleri
• Sübjektif ve objektif dava yığılması
• Davaya müdahale, davanın ihbarı ve cumhuriyet savcısının davada yer alması
• Davaya vekâlet
• Teminat
• Süreler, eski hâle getirme ve adlî tatil
• Kazaî tebligat
• Karşı dava
• Yargılamaya hâkim olan ilkeler
• Lâyihalar teatisi (Dilekçeler teatisi)
• Ön inceleme
• İlk itirazlar
• İddia ve savunmanın genişletilmesi, değiştirilmesi yasağı ve ilgili yasakların istisnaları
• Dava da iradi taraf değişikliği yasağı ve istisnaları
• Tahkikat
• İspat ve deliller
• Senet, belge, delil başlangıcı, ikrar, yemin, tanık
• Bilirkişi incelemesi, keşif, isticvap, uzman görüşü
• Davayı sona erdiren taraf işlemleri
• Karar çeşitleri
• Soruşturmanın sona ermesi, sözlü yargılama ve hüküm
• Kesin hüküm, hükmün tashih ve tavzihi
• Basit yargılama usulüne tâbi davalarda yargılamanın aşamaları
• Yargılama giderleri, adlî yardım
• Kanun yolları, temyiz, tashihi karar, yargılamanın iadesi, istinaf
• Çekişmesiz yargı
• İhtiyatî tedbir ve delil tespiti
• Tahkim, arabuluculuk