Vitoria-Gasteiz
İspanya'nın Araba/Álava ilinde belediye
Vitoria-Gasteiz (Baskca: Gasteiz; İspanyolca: Vitoria; resmi adı: Vitoria-Gasteiz, İngilizcede tarihsel olarak Vittoria olarak da yazılır),[1][2] İspanya'nın kuzeyinde otonom bölgelerinden biri olan Bask Özerk Bölgesi'nin Alava iline bağlı bulunan bir şehir ve belediye. Bask Özerk Bölgesi'nin ve Alava ilinin başkentidir. Nüfusu (2010 tahminiyle) 238,247 kişidir. Bask ülkesinde, nüfus itibarıyla, ikinci büyük şehirdir.
| Vitoria-Gasteiz Vitoria (İspanyolca) Gasteiz (Baskça) | |
|---|---|
Belediye | |
 | |
 Bayrak  Mühür | |
  Vitoria-Gasteiz Vitoria-Gasteiz'in İspanya'daki konumu | |
| Ülke |  İspanya |
| Özerk topluluk |  Bask Özerk Bölgesi |
| İl |  Álava ili |
| Comarca | Vitoria-Gasteiz |
| Kuruluş | MS. 1181 |
| İdare | |
| • "Alcalde" | Gorka Urtaran (PNV) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 276.81 km² |
| Rakım | 525 m |
| Nüfus (2010) | |
| • Toplam | 238.247 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| Zaman dilimi | UTC-01.00 (OAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC-02.00 (OAYS) |
| Posta kodu | 01001 - 01015 |
| Alan kodu | 34 (İspanya) + 96 (Alicante) |
Resmî site [1] | |
Bu şehirde yaşayanlara "Vitorianos" veya "Gasteiztarras" adı ile anılırlar; ama geleneksel ve daha alaylı olarak Baskça "fasulye yiyenler" anlamını veren "Babazorros" olarak çağrılırlar.
Coğrafi konum
değiştirVittoria-Gateiz'in coğrafi koordinatları 42°51′K, 2°41′B olur. Şehrin önemli Bask Bölgesi ve İspanya şehirlerinden uzaklıkları şunlardır: Madrid: 321 km; Bilbao: 66 km; Pamplona: 97 km; San Sebastián: 103 km; Burgos: 108 km.
Vittoria-Gateiz'in Alava ili cinde bulunan belediyeler içinde konumu su haritadan izlenebilir:
Şehirdeki önemli semtler şunlardır: Casco Viejo, Zaramaga, Zabalgana, Ensanche, El Pilar, Lovaina, Salburua, Txagorritxu, San Martín, Mendizörroza, Ariznavarra, Aranzabela, Arambizcarra, Arana, Judizmendi, Santa Lucía, Adürza, San Cristóbal, Ali-Gobeo, Sansomendi, Arriaga-Lakua, Abechuco.
Çevrenin önemi ve yeşil şehir
değiştir2012 yılında Vitoria-Gasteiz şehri "Avrupa Yeşil Başkenti" seçildi. Vitoria-Gasteiz şehrine bu şeref 21 Ekim 2010 İsveç'te bulunan "Avrupa Yeşil Başkent Konferansı" tarafından, kendilerini aday gösteren diğer Avrupa şehirleri Barselona, Malmö, Nantes, Nürnberg ve Reykjavik arasından seçilerek verilmiştir. Buna başlıca nedenler:
- Vitoria-Gasteiz etrafını çepeçevre saran 11.000 hektar alanı kapsayan bir yeşil doğa sahası ayrılmıştır. Bu yeşil saha içinde çok sayıda yürüyüş ve bisiklet yolu olmakla beraber ağaçların; yeşil bitkilerin ve küçük vahşi hayvanların doğal olarak bu bölgede yaşamaları sağlanmaktadır.
- Şehir su kullanımı diğer Avrupa şehirlerine kıyasla daha idarelidir. Diğer kentlerde su dağıtım kaybı %50'ye kadar yaklaşırken Vittoria'da bu kayıp %10'dur.
- Şehir halkın bisiklet ve otobüs ve tramvay gibi kamu taşıma vasıtalarını kullanmasını ve kendi otomobillerini kullanmamalarını, teşvik etmektedir.
Demografi
değiştirVitoria-Gasteiz belediye sınırları içinde nüfus (2010 tahmini) itibarıyla 238.247 kişi olup nüfus yoğunluğu 860.69 kişi/km² olur. Vitoria-Gasteiz belediye sınırları içinde nüfusun gelişmesi şu gösterimde izlenebilir:
1.000 kişi
- Kaynak: INE - Instituto Nacional de Estadística, İspanya
- Kaynak:Hollandaca Wikipedia "Vitoria-Gasteiz" maddesi 3 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tarihsel gelişim
değiştirŞehrin tarihsel gelişimi şu kronoloji listesiyle özetlenebilir:
- 1181: Şehrin kuruluşu
- 1199: Kastilya Kralı VII. Alfonso tarafından şehrin kuşatılması
- 1200: Şehrin VII. Alfonso'ya teslim olması ve Kastilya Krallığına ilhak edilmesi,
- 1431: Kastilya Kralı II. Juan'ın Vitoria-Gasteiz şehrine berat vermesi ve özel imtiyazlar tanıması.
- 1483: Kastilya Kraliçesi İsabella tarafından şehre verilmiş hukuki imtiyazlarının tanınıp çoğaltılması.
- 1492: Diğer İspanyol şehirleri ile birlikte şehirde yüzyıllardır yaşayan Yahudilerin Vitoria'dan kovulmaları.
- 1722: Şehirde Bartolomé Riego'nun bir kitap matbaası ve yayınevi kurması. Bu günümüzde de Vitoria-Gasteiz'de çok önemli bir sanayi kolu olan tipografik sanayinin ilk örneğini teşkil etmektedir.
- 1765: Şehrin iktisadi ve sanayi alanlarında gelişmesini sağlamak için "Societad Bascongada de los Amigos del País" adlı bir kurumun kurulması.
- 1813: İspanya'nın Fransa'ya karşı Bağımsızlık Savaşında Vitoria Muharebesi'nde Fransızların mağlup edilmesi. Ludwig van Beethoven bu galibiyet anısına orkestra için Opus 91 olarak bilinen bir kompozisyon hazırlamıştır.
- 1861: Katolik Kilisesi Vitoria'yı bir piskoposluk bölgesi olarak kabul etmesi.
- 1980: Vitoria-Gasteiz'in Bask Bölgesi başkenti olarak kabul edilmesi. Şehirde Bask Bölgesi konsey, hükûmet ve bölge idaresinin ve Avrupa Birliği Parlamentosu kısımlarının kurulması.
- 2012: Vitoria-Gasteiz Avrupa Yeşil Başkenti olması.
Görülecek yerler
değiştir- Plaza Virgen Blanca Meydanı: Şehrin merkezi. Bu meydana birkaç tipik eski merkez "Casco Antigua" ile o zaman yeni "Ensanche"'yii birleştiren sokak gelir. Bu sokaklar kenarındaki eski binalarda camekanlı balkonlar bulunmaktadır. Meydanın ortasında İspanya'nın Fransa'ya karşı yaptığı Bağımsızlık Savaşı'nada 1813 "Vitoria Muharebesi" anıtı bulunur.
- Plaza España Meydanı: Bu büyük meydan mimar Antonio de Olaguibel tarafından tasarlanmıştır. Eski merkez mahallesi "Casco Antiguo" ile o zaman yeni olan "Ensanche" (Yeni Ekleme)'yi birleştirir. Bu meydanda önemli bina neoklasik mimarı stilinde zemin katında çok süslü kemerli kapalı yol bulunan "Casa Consistorial" belediye binasıdır.
- Los Arquillos Sokağı: 18. yüzyılda mimar Antonio de Olaguibel ve Díez de Guemes tarafından tasarlanmıştır. Bir tepe üzerinde bulunan eski Orta Çağ merkezindeki "Plaza del Machete" ile o zaman kurulmakta olan yeni şehirde "Plaza de Nueva" bağlamaktadır ve bir seri yükseklikleri değişen yapılar bulunmaktadır.
- Ajuria Enea Sarayı: Bask Bölgesi Başkanı (Lehendakarı) için resmi ikametgâh sarayı. 1918'de "Serafın Ajuria" adlı bir zengin tarafından aile ikametgâhı olarak günün Bask Mimarı stiline uygun olarak yaptırılmıştır.
- Casa del Cordón: Ana binanın yapımı 15. yüzyıl. Kulesinin yapımı 13. yüzyıl. Eski şehirde sivil gotik mimarı stiline güzel bir örnek olan konak.
- ARTIUM: Çağdaş Bask Güzel Sanatlar Müzesi. Açılışı 2002
- Müseo de Ciencias Naturales d'Alava / Arabako Natur Zientzien müseoa: Alava Doğal Bilimler Müzesi: Eski şehirde bulunan Orta Çağ'da yapılmış "Doña Otxanda Kulesi"'nde kuruludur.
- Museo Bibat : Bu yeni binasında Archéoloji müzesidir. Eski Museo Fournier de Naipes binasına bağlıdır.
- Müseo Fournier de Naipes: Palacio de Bendaña Sarayı'nda kuruludur. Geleneksel olarak 15. yüzyıldan beri Vitoria'da üretilmiş olan "iskambil oyun kâğıtları" müzesidir. Müzede bazıları çok eskiden kalma 6.000 kadar iskambil oyun kağıdı takımı sergilenmektedir.
- Güzel Sanatlar Müzesi: Müzede sergilenen Rönesans dönemi sonrası eserler arasında 14. yüzyıl heykeller, 16. yüzyıl Flaman stili dinsel triptik tablolar, İspanyol ressam Ribera ve öğrencilerinin eserleri ve Pablo Picasso ve Zuloaga gibi modern İspanyol ressamlarının eserleri anılabilir. Müze ayrıca Bask Bölgesi yörel güzel sanatları üzerindeki sergileri ile önemlidir.
- Museo d'Armería de Alava / Arabako Arma Museoa: Alava Silah Müzesi. Bu müzede tarih öncesi taştan kamalardan 20. yüzyıl tabancalarına kadar her türlü silah sergilenmektedir. Çok zengin bir Orta Çağ silahlar koleksiyonu vardır. Bir büyük sergi de 1813'te Fransa'ya karşı İspanyol Bağımsızlık Savaşı sırasında önemli bir muharebe olan "Vitoria Muharebesi"'ne hasredilmiştir.
- Centro Cultural Montehermoso: Montehermoso Kültür Merkezi) Bu yapı ilk olarak 16. yüzyılda yapılmış ama çok restorasyona uğramıştır. Eski binanın 1994'te Vitoria Katolik merkezi olarak kullanılması sona ermiş ve bu bina yanında bulunan bir büyük şu sarnıcı ile birleştirerek restore edilerek artistik sergiler ve müzik konserleri için kullanılabilecek salonlar haline getirilip 1997'de Montehermoso Kültürel Merkezi adıyla açılmıştır.
- Santa Maria Katedrali: Şehrin eski katedrali. 14. yüzyıl gotik mimarı stilinde yapı. Çan kulesi 17. yüzyılda yapılmıştır. Binanın dışarısı heykeller ve roliyeflerle süslüdür. Binanın içerisindeki şapellerde Gotik, Flaman ve İtalyan Rönesans dönemlerinde yapılmış heykeller bulunur. Girişten soldaki şapellerde Antony van Dyck ve Peter Paul Rubens tarafından hazırlanmış dinsel konulu tablolar vardır. Katedral binası daha önceki restorasyonlar ve yılların getirdiği yıpranma ve çarpıklıkların ortaya çıkardıkları mimarı acayiplikleri ortadan kaldırmak için büyük bir restorasyondan geçmektedir ve bu dünyanın birçok restorasyon eksperi tarafından ilgi ile takip edilmektedir.
- María Inmaculada Katedrali: 20. yüzyılda neo-gotik mimarı stilinde yapılıp takdis edilerek açılmış yeni katedral.
Kardeş şehirler
değiştirVitoria-Gasteiz'in şu kardeş şehirleri bulunmaktadır:
Resimler
değiştir
-
Vitoria-Gasteiz - Plaza España Meydanı -
Vitoria-Gasteiz - Plaza Virgen Blanca Meydanı -
Vitoria-Gasteiz - Plaza de la Virgen Blanca'da Vitoria Muharebesi için anıt -
Vitoria-Gasteiz - "Ajuria Enea" Bask Bölgesi Başkanı (Lehendakarı) için resmi ikametgâh sarayı -
Vitoria-Gasteiz - Yeni María Inmaculada Katedrali -
Vitoria-Gasteiz - merkezde Katedrale önündeki sokak -
Vitoria-Gasteiz - San Miguel Kilisesi'nin ana girişi -
Vitoria-Gasteiz - Eski şehir, arkada "Doña Otxanda Kulesi". -
Vitoria-Gasteiz - El Camınante/Eguizabal (yürüyüşçü) heykeli -
Vitoria-Gasteiz - geleneksel Çeledón Fiestaş de La Virgen Blanca etkinlikleri -
Vitoria-Gasteiz - Montehermoso Kültür Merkezi -
Vitoria-Gasteiz - Baskça: Müseo Bibat, İspanyolca Fournier de Naipes Müzesi' İskambil oyun kâğıtları müzesi -
Vitoria-Gasteiz - Artium. Çağdaş Bask güzel sanatları n=müzesi -
Vitoria-Gasteiz Tren Garı -
Vitoria-Gasteiz - modern Salburua semti
Kaynakça
değiştir- ^ Smith, Benjamin E., (Ed.) (1895). The Century Cyclopedia of Names: A Pronouncing and Etymological Dictionary of Names in Geography, Biography, Mythology, History, Ethnology, Art, Archæology, Fiction, Etc. ... New York: The Century Co. s. 1041. 11 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024.
- ^ Ripley, G.; Dana, C.A., (Ed.) (1863). The new American Cyclopædia. 16. New York: D. Appleton and Company. s. 136. 19 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2024.
Ayrıca bakınız
değiştirDış bağlantılar
değiştir- Vitoria-Gasteiz resmi sitesi 21 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.