Yersinia pestis

*Yersinia pestis*
Yersinia pestis
	Y. pestis SEM görüntüsü
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem:	Bacteria
Şube:	Proteobacteria
Sınıf:	Gammaproteobacteria
Takım:	Enterobacterales
Familya:	Yersiniaceae
Cins:	Yersinia
Tür:	Y. pestis
İkili adlandırma
	Yersinia pestis (Lehmann & Neumann, 1896); van Loghem 1944

Yersinia pestis, Enterobacteriaceae ailesine mensup bir Gram negatif bakteri türüdür.^[1] Veba hastılığının üç türüne de (bubonik, pnömonik, septisemik) yol açar. Y. pestis tarih boyunca birçok pandemilere (1347-1353 arasındaki Kara Ölüm gibi) sebep olmuştur.^[2]^[3]^[4] Yersinia cinsine mensup bakteriler, Gram negatif çubuk şekilli kokobasillerden oluşmuştur ve diğer Enterobacteriaceae cinslerinde olduğu gibi, seçmeli anaerobik bir metabolizmaya sahiptir. Pireler tarafından taşınır.^[2] Organizma izole halde hareketliyken (motil), memeli konağa geçtiğinde hareketsiz (non-motil) hale geçmektedir.

Tarihçe

Y. pestis, 1894 yılında Pasteur Enstitüsü'nden bakteriyolog Alexandre Yersin tarafından, Hong Kong'daki bir veba epidemisi sırasında keşfedilmiştir.^[5] Yersin, Pasteur düşünce okulunun bir üyesiydi. Aynı dönemlerde Koch metodolojisini kullanan Japon bakteriyolog Şibasaburo Kitasato da epidemiye neden olan ajanı aramaktaydı.^[6] Fakat veba ile Yersinia pestis arasındaki ilişkiyi kuran ve bulan Yersin'dir. Bakteri orijinal olarak Pasteurella pestis olarak adlandırılmış, ismi 1967'de Yersinia pestis olarak değiştirilmiştir.

Bulaşması

Yersinia pestis ile enfekte olmuş bir pire (Xenopsylla cheopis). Bakteriler siyah bir tabaka oluşturmuş olarak görülüyorlar.

Y. pestis insanlara pireler aracılığıyla bulaşır.^[7] Vektörün ısırığıyla, hastalık yapmaya yetecek miktarda bakteri geçişi olabilir. İnsanlarda ve özellikle fare ve sincap olmak üzere kemirgenlerde hastalık yapar.

Patojenliği ve insanda bağışıklık

Y. pestis'in patojenitesi fagosite edilmesini engelleyen iki farklı antijene bağlıdır: Hastalığın oluşması için mutlaka bulunması gereken faktörler olan F1 ve V (ya da LcrV) antijenleri bakteri tarafından 37 °C sıcaklıkta üretilirler.^[8] Y.pestis kanda bulunan monositlerin içinde yaşayabilir ve antijenlerini üretebilir. Ancak nötrofillerin içinde yaşayamaz. Doğal ya da edinilmiş bağışıklık antijenlerine karşı üretilen opsonize edici antikorlar yoluyladır.

Hastalık bulaşma riski yüksek yerlerdeki yetişkinler için formaldehitle öldürülmüş bakterileri içeren bir aşı mevcuttur. Ancak sınırlı etkisi ve ileri derecedeki yangısal yanıtlar sebebiyle tercih edilmez. Antijenlere bağlı olarak genetik teknoloji yöntemleriyle üretilecek bir aşı için çalışmalar sürmekte ve umut vadetmektedir.

Genomu

Amerika Birleşik Devletleri'nde bir klinikte elde edilmiş örnekte bulunan CO92 suşunun genomu yakın zamanda çözülmüştür.^[9] Kromozomu 4.653.728 baz çifti uzunluktadır. Kuzenleri Y. pseudotuberculosis ve Y. enterocolitica gibi Y.pestis de pCD1 plazmidine sahiptir. Y. pestis'de buna ilave olarak pPCP1 ve pMT1 plazmidleri de vardır. Bu plazmidler bir araya geldiklerinde HPI denen bir patojenlik adası oluştururlar. Bu özel gen durumu Y. pestis'in meşhur bulaşıcılığını sağlayan proteinleri kodlamaktadır. Bu faktörler, pek çok fonksiyonun yanında bakterinin konağa bağlanmasını, içsel proteinlerini konağa aktarmasını, bakterinin konağı istila etmesini ve eritrositlerden almasını sağlarlar. Y. pestis'in Y. pseudotuberculosis'den geliştiği düşünülmektedir. İki türün arasında sadece bazı plazmid farkları vardır.

Duyarlıkları

Y. pestis birkaç antibiyotiğe, özellikle de streptomisin ve kloramfenikol'e ileri derecede duyarlıdır. Tetrasiklinler de bazen sinerjistik çalıştıkları streptomisinle beraber verilebilir. Ancak bu antibiyotiklerden birine, hatta ikisine birden dirençli suşlar da izole edilmiştir.

Notlar

^ Collins FM (1996). Pasteurella, Yersinia, and Francisella. In: Barron's Medical Microbiology (Barron S et al, eds.), 4th ed., Univ of Texas Medical Branch. (via NCBI Bookshelf) ISBN 0-9631172-1-1.

Kaynakça

Özel

^ Van Loghem JJ. (1944). "The classification of plague-bacillus". Antonie van Leeuwenhoek Journal of Microbiology and Serology. 10: 15-16.
^ ^a ^b Ryan KJ, Ray CG, (Ed.) (2004). Sherris Medical Microbiology (4. bas.). McGraw Hill. ss. 484-488. ISBN 0-8385-8529-9.
^ "Emergency and Disaster Information Service". rsoe-edis.org. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.
^ CDC https://www.cdc.gov/plague/ 31 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Bockemühl, J. (1994). "[100 years after the discovery of the plague-causing agent--importance and veneration of Alexandre Yersin in Vietnam today]". Immunitat Und Infektion. 22 (2): 72-75. PMID 7959865. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
^ Howard-Jones, Norman (1973). "Was Shibasaburo Kitasato the Co-Discoverer of the Plague Bacillus?". Perspectives in Biology and Medicine. 16 (2): 292-307. doi:10.1353/pbm.1973.0034. ISSN 1529-8795. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
^ "Molecular and physiological insights into plague transmission, virulence and etiology". Microbes and Infection (İngilizce). 8 (1): 273-284. 1 Ocak 2006. doi:10.1016/j.micinf.2005.06.006. ISSN 1286-4579. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
^ Lathem, W. W.; Price, P. A.; Miller, V. L.; Goldman, W. E. (26 Ocak 2007). "A Plasminogen-Activating Protease Specifically Controls the Development of Primary Pneumonic Plague". Science (İngilizce). 315 (5811): 509-513. doi:10.1126/science.1137195. ISSN 0036-8075.
^ Parkhill, J.; Wren, B. W.; Thomson, N. R.; Titball, R. W.; Holden, M. T. G.; Prentice, M. B.; Sebaihia, M.; James, K. D.; Churcher, C.; Mungall, K. L.; Baker, S. (2001). "Genome sequence of Yersinia pestis, the causative agent of plague". Nature (İngilizce). 413 (6855): 523-527. doi:10.1038/35097083. ISSN 0028-0836. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.

Genel

Dorland's Illustrated Medical Dictionary, 29. baskı, s. 1994, H.I.E/Saunders, ISBN 0-8089-2186-X
Davidson's Principles and Practice of Medicine, 18. baskı, s. 128-129, Churchill Livingstone, ISBN 0-443-06000-2

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Yersinia pestis ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

NCBI taxonomy browser15 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
CDC'de veba cdc.gov
www.cidrap.umn.edu14 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yersinia pestis29 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Virtual Museum of Bacteria.

[1] Van Loghem JJ. (1944). "The classification of plague-bacillus". Antonie van Leeuwenhoek Journal of Microbiology and Serology. 10: 15-16.

[Sherris-2] Ryan KJ, Ray CG, (Ed.) (2004). Sherris Medical Microbiology (4. bas.). McGraw Hill. ss. 484-488. ISBN 0-8385-8529-9.

[hisz.rsoe.hu-3] "Emergency and Disaster Information Service". rsoe-edis.org. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2024.

[4] CDC https://www.cdc.gov/plague/ 31 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[5] Bockemühl, J. (1994). "[100 years after the discovery of the plague-causing agent--importance and veneration of Alexandre Yersin in Vietnam today]". Immunitat Und Infektion. 22 (2): 72-75. PMID 7959865. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.

[6] Howard-Jones, Norman (1973). "Was Shibasaburo Kitasato the Co-Discoverer of the Plague Bacillus?". Perspectives in Biology and Medicine. 16 (2): 292-307. doi:10.1353/pbm.1973.0034. ISSN 1529-8795. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.

[7] "Molecular and physiological insights into plague transmission, virulence and etiology". Microbes and Infection (İngilizce). 8 (1): 273-284. 1 Ocak 2006. doi:10.1016/j.micinf.2005.06.006. ISSN 1286-4579. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.

[8] Lathem, W. W.; Price, P. A.; Miller, V. L.; Goldman, W. E. (26 Ocak 2007). "A Plasminogen-Activating Protease Specifically Controls the Development of Primary Pneumonic Plague". Science (İngilizce). 315 (5811): 509-513. doi:10.1126/science.1137195. ISSN 0036-8075.

[9] Parkhill, J.; Wren, B. W.; Thomson, N. R.; Titball, R. W.; Holden, M. T. G.; Prentice, M. B.; Sebaihia, M.; James, K. D.; Churcher, C.; Mungall, K. L.; Baker, S. (2001). "Genome sequence of Yersinia pestis, the causative agent of plague". Nature (İngilizce). 413 (6855): 523-527. doi:10.1038/35097083. ISSN 0028-0836. 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]