Kir II Böyek

	Kir II Böyek; borınğı farsı Kuruš - Kuruş ; akkadça Ku(r)-raš/-ra-áš ; yunança Κῦρος ; latinça CyrusФайл:Cyrus portrait.jpg
	Kir II Böyek
Bayraq	Axämenid Däwläte patşası ; ; 559-530 b.e.q.;
aña qädär:	däwlät nigezlänä
däwamçısı:	Kambis II
	Anşan patşası; ; 559-530 b.e.q.;
	Anşan patşası; ; 559-530 b.e.q.;
aña qädär:	Kambis I
däwamçısı:	Kambis II
Dine:	Zoroastrizm
Tuu:	593 yıl b. e. q.
Tuu urını:	Anşan
Ülem:	530 yıl b. e. q.
Ülem urını:	Sırdäryä yanında
Dinastiä:	Axämenid näsele
Äti:	Kambis I

Kir II Böyek (borınğı farsı Kuruš - Kuruş) - 559-530 b.e.q yıllarda idärä itkän Axämänidlar näselennän farsı patşası. Kambis I ulı, bälki Midiä patşası qızı Mandana ulı.

Axämenid Däwlätenä nigez saluçı.

Kir 29 yıl däwamında idärä itkän.

Midiägä qarşı kütäreleş

559 b.e.q. yılda farsı utraq qäbiläläreneñ yulbaşçısı bula.

553 b.e.q. yılda Kir Midiä patşası Astiag qa qarşı baş kütärä. Näticädä 3 yıldan soñ Kir ciñä.

Kir Midiä başqalası Ekbatana nı basıp ala häm Midiä patşası tacın kiä.

Kir - Midiä patşası

550-548 b.e.q. yıllarda Parfiä häm Ärmänstan illären basıp ala.

547 b.e.q. yılda Kir yağına Kilikiä küçä.

Keçe Aziäne basıp alu

547 b.e.q. yılda Lidiägä qarşı suğış başalana. Pteriä yanındağı bäreleştän soñ Lidiä patşası Kröz başqalasına Sard şähärenä çigenä.

14 könlek qamalıştan soñ Sard şähäre basıp alına, Kröz patşası äsirlekkä elägä.

Kir Lidiä bay patşası Krözne ayağan.

546 b.e.q. yılda Lidiädä kütäreleş başlana. Kirneñ ğäskär başlığı Mazar fetnäne bastıra häm grek şähärlären basıp ala başlıy.

Mazar ülgännän soñ Kirneñ yaña ğäskär başlığı Garpag İoniä, Kariä, Likiä illären basıp ala.

Vavilonnı basıp alu

Kir buldırğan farsı imperiäse

539 b.e.q. yılda Vavilonğa qarşı yaw başlana.

Vavilonnıñ ğäskär başlığı Valtasar farsı höcümenä qarşılıqnı oyıştıra, läkin ciñelä häm şähär üzägendä üterelä.

539 b.e.q. yılda Kir Vavilon şähären tulısınça basıp ala. Vavilonnıñ soñğı patşası Nabonid Karmaniägä (Könçığış İran) sörgengä cibärelä.

Vavilon ilen basıp alınğan soñ Misır, Süriä, Fälästin, Finikiä illäre üze farsılarğa buysına.

Kir Mesopotamiägä köçläp küçerelgän xalıqlarğa Watanğa qaytarğa röxsät birä, şul isäptän yähüdlärgä (Navuhodonosor tarafınnan äsirlekkä alınğan xalıq bulğan).

Kir manifestı

Kir yähüdlärgä İerusalim şähärendä ğibädäxanäne tözergä röxsät birä.

Kir Vaviloniä soñğı patşası Nabonid qa qarşı "Kir manifestı"n bastırğan. Anda Kir Nabonidnı xurlıy, ä üzenne maqtıy.

Massagetlarğa qarşı suğışta ülem

530 b.e.q. yılda Kir Üzäk Aziädä torğan massagetlarğa qarşı suğış başlıy.

530 b.e.q. yılda Yaqsart (Sırdäryä) yılğası yanındağı suğışta Kir ğäskäre tar-mar itelä häm Kir häläk bula.

Herodot buyınça Massagetlar patşabikäse Tomiris üz ulı wafatına üç itep Kir mäyeteneñ başın qan belän tulğan sabağa (burdük) tığıp ala.

Başqa tarixçılar buyınça Kir imperiä çigendä wafat bulğandır.

Kir Pasagardä şähärendä kümelgän.

Massagetlar patşabikäse Tomiris Kirneñ başı aldında, Piter Paul Rubens

Ädäbiät

Геродот. История. Книга I, Главы 73—216
Ксенофонт. Киропедия (перевод Янчевецкого, 1882 г.)
Тураев Б.А. История древнего Востока / Под редакцией Струве В. В. и Снегирёва И. Л. — 2-е стереот. изд. — Л.: Соцэкгиз, 1935. — Т. 2. — 15 250 экз.
Белявский В. А. Вавилон легендарный и Вавилон исторический. — М.: Мысль, 1971. — 319 с. — 60 000 экз.
Дандамаев М. А. Мидия и Ахеменидская Персия // История древнего мира / Под редакцией И. М. Дьяконова, В. Д. Нероновой, И. С. Свенцицкой. — Изд. 3-е, испр. и доп. — М.: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1989. — Т. 2. Расцвет древних обществ. — 572 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-02-016781-9
Дандамаев М. А. Политическая история Ахеменидской державы. — М.: Наука, 1985. — 319 с. — 10 000, экз.
Древний Восток и античность. // Правители Мира. Хронологическо-генеалогические таблицы по всемирной истории в 4 тт. / Автор-составитель В.В. Эрлихман. — Т. 1.
О чём повествует Курош в своей хартии (недоступная ссылка с 14-05-2013 (343 дня) — история)