oʻtmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻt-moq

Etimologiyasi

OʻT- ’bir nuqtadan boshqa bir nuqtaga qarakat-lan-’. Ishim bitdi, eshagim loydan oʻ t d i (Maqol). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli öt- tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 407; Devon, 'I, 182; DS, 391); hozirgi oʻzbek tilida ö unlisi — ning yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: öt- > ot-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I 1 Maʼlum yoʻnalishda ha-rakatda boʻlmoq (yurmoq, uchmoq, oqmoq va h.k.) ◆ It hurar, karvon oʻtar. Maqol . v ◆ Koʻ-chadan oʻtayotgan yoshu qari qoʻlini koʻksiga qoʻyib, otaxonga salom beradi, hol-ahvol soʻraydi. Gazetadan . ◆ Dala yoʻllari gʻiz-gʻiz oʻtib turgan mashinalardan gavjum, avtobuslar serqatnov. H. Gʻulom, „Binafshaatri“ . ◆ Buqush har zamon bir tomoq qoqib, koʻkda argʻimchoq solib oʻtayotgan turnalarni kuzatib qola-di. S. Ahmad, „Hukm“ .

2 Sath yoki boshqa makonda maʼlum yoʻ-nalishdagi harakatni taʼminlaydigan narsa yoʻnalgan (choʻzilgan, yotqizilgan) boʻlmoq. ◆ Yer ostidan gaz quvurlari oʻtgan. yat Tol oʻsgan yerdan koʻcha oʻtgani uchun, daraxt kesib taiiandi. Gazetadan . ◆ Darchaning orqasi anorzor, uning etagidan anhor oʻtadi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ ..demak, shu buta ostidan telefon simi oʻtgan. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

3 Maʼlum joy, sath va sh.k. oraligʻida (biror tomonga qarab) harakatlanmoq, shunday harakat bilan uni orqada qoldi-rib, undan keyingi joyda mavjud boʻlmoq. ◆ Gullar yuzida xanda, bu bogʻdan yor oʻtdimi ? S. Zunnunova . ◆ Qiz bedapoyadan oʻtib, soʻl yoqdagi daraxtlar orasida gʻoyib boʻlgach, Yoʻlchi.. yana ishga myuidu. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Ahmadjon bir chordevordan oʻtib, kichkina maydonga chiqqanida, roʻparada pulemyot tarilladi. A. Qahhor, „Oltin yulduz“ .

4 Qarama-qarshi tomonlari (boshi va oxiri, ikki cheti) boʻlgan yoʻl, ochiq joy, teshik va shu kabilarning tomonlari oraligʻida harakatlanmoq (yoʻnalmoq) va shu yoʻnalish-da bir tomonini qoldirib, ikkinchisida hozir boʻlmoq. ◆ Daryodan oʻta boshladi. Zovur-dan sakrab oʻtdi. Teshikdan narigi hovliga oʻtmoq. v ◆ Yoʻlning narigi yuziga, avtobus bekatiga oʻtmoqchi boʻldi-yu, oʻsha zahoti bu fikridan qaytdi. M. Xayrullayev, „Tilla marjon“ .

5 Yurib yoki boshqa harakat bilan (yoʻ-nalib) maʼlum joy, oʻrinda mavjud boʻlmoq; oʻrin olmoq, joylashmoq. ◆ Oldingi qa-torga oʻtmoq. Mehmonlar maxsus hozirlan-gan xonaga oʻtishdi. shya Muslimjon, qani, toʻrga oʻting. N. Safarov, „Olovli izlar“ .

6 Ish-faoliyat koʻrsatayotgan joyini oʻz-gartirib, boshqasiga koʻchmoq. ◆ Texnikumdan rabfakka oʻtibsan deb eshitdim.. yaxshi qilibsan. A. Qahhor, „Adabiyot muallimi“ . ◆ Ahmad Akmalxonning koʻp joylarda ishlab chiq-qanini eshitgandi, "ikkinchi programma" deyapti, demak, radioga oʻtibdi. F. Musa-jonov, „Himmat“ .

7 Ish-faoliyatini yoki undagi usul va shu kabilarni oʻzgartirmoq, boshqasiga koʻchmoq. ◆ Konveyer usuliga oʻtmoq. Savdo ishiga oʻt-moq. Pudrat usulida ishlashga oʻtmoq. v ◆ "Segoh"ga oʻtdi, yana allaqanday gʻamgin, ezgin kuylarni aytdi. M. Ismoiliy, „Far-gʻona t“ . o.

8 Oʻz joyini oʻzgartirmoq, biridan bosh-qasiga koʻchmoq. ◆ Men bir turmadan ikkinchi turmaga oʻtayotibman, nega yigʻlaysan! A. Qahhor, „Tomoshabogʻ“ .

9 Egalik, tasarruf oʻrni oʻzgarmoq. ◆ Bu yerlar korxona ixtiyoriga oʻtdi. v ◆ Ularning oʻzaro pisandalariga muvofiq, yangi yerlar, chiqariladigan suvlar Teshaboyga tekinga oʻtadi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.

10 Kimda yoki nimadadir boʻlgan narsa, xususiyat va sh. k. boshqasiga ham koʻchmoq, un-da ham paydo boʻlmoq. ◆ Hokim yigirma besh soldatning kuchi oʻziga oʻtib qolgandek, kucha-na boshladi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ . ◆ Ularning biridagi shoʻxlik va zavq ikkin-chisiga tezoʻtar edi. P. Qodirov, „Qora koʻz-lar“ . ◆ Kumush toʻy oʻzbeklar uchun yangi odat boʻ-lib, Yevropa xalqlaridan oʻtgan. Gazetadan .

11 Taʼsir etmoq, taʼsiri yuzaga kelmoq. ◆ Kaltak oʻtmaydi. Oyogʻidan sovuq oʻtdi. v ◆ Bir yosh yigitning ikki ogʻiz gapi Salim Gʻafforningu yoq-bu yogʻidanoʻtibketdi. "Mushtum" .

12 Oʻz yoʻnalishida muayyan joy (nuq-ta)dan ilgari yoʻnalmoq, uzoqlashmoq. ◆ Sa-far boʻzchi Abdurahmonning toʻxtaganidan xabarsiz ikki-uch qadam nariga oʻtgan edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Enka-tinkasi chiqib ketganidan, Valijon tushadigan be-katidan oʻtib ketganini endi sezdi. Gazetadan .

13 Bir xil yoʻnalishdagi harakatda (yurish, yugurish, suzish va b.) ortda qol-dirmoq, undan oʻzmoq, oʻzib ketmoq. ◆ Marraga yaqinlashganda, barcha poygachilardan oʻtib, marra chizigʻini birinchi boʻlib kesib oʻtdi. v ◆ Goh afandi eshakdan, goh eshak afandidan oʻtib, uyga yetdilar. "Latifalar" .

14 koʻchma Biror xususiyat, belgi, xatti-harakat va shu kabilarda boshqalarini ortda qoldirmoq; ustun, yuqori boʻlmoq. ◆ Qamish-kapada bundan oʻtadigan yuzi qora yoʻq.. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Ichimizda Yuvoshdan oʻta-digan terimchi yoʻq. E. Raimov, „Ajab qish-loq“ . ◆ Qovuyushr gʻarq pishgan. Bir-birovidan oʻtaman derdi. "Mushtum" .

15 Mazmunidan ish-harakat anglashuvchi otlar, shuningdek, oʻtmoq(i)sh qoʻshimchali \a-rakat nomi bilan qoʻllanib, shu soʻz bil-dirgan ish, harakat qilishni boshlash, shunta kirishish maʼnosini bildiradi. ◆ Oxiri yigʻlashga oʻtdi. Biror natija chiq-magach, doʻq-poʻpisaga oʻtdi. Hujumga oʻtmoq.

16 Kechmoq (biror ish, voqea, hodisa jarayoni haqida). ◆ Kengash yaxshi oʻtgan edi chamasi, Gʻiyosiddinovning vaqti chogʻ edi. P. Qodirov, „Qora koʻzlar“ . ◆ Davra suhbati savol-javob tarzida oʻtdi. Gazetadan . ◆ Garchi operatsiya muvaffaqiyapʼsh oʻtgan, xirurg roppa-rosa toʻrt soat oʻlim bshgan olishgan boʻlsa-da, biroq bashoratga ha/sh erta edi. Gazetadan .

17 Yuz bermoq, boʻlib oʻtmoq; kechmoq. ◆ ..oʻzimdan qandoq kamchilik oʻtganiga hay-ronman. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ ..Abdura-sul bilan qaseob oʻrtasida oʻtgan gaplar esiga tushdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

18 Keyinda qolmoq; kechmoq (vaqt ha-qida). ◆ Yillar oʻtdi, bir oz ulgʻaydik, bu kun — Vatan xizmatiga bir qadar dastyor. A. Oripov . ◆ Oltin kuzning oltin dashari oʻtib bormoqda. Gazetadan .

19 Shaxsning shu feʼl bogʻlangan soʻz anglatgan raqamdagi yoshi boshlanishi, shu yoshga qadam qoʻyishi maʼnosini bildiradi. ◆ Olti (yosh)ga oʻtdi. v ◆ Qizimizning boʻyi choʻzilib, oʻn toʻrtdan oʻn beshga oʻtib qoldi. "Mushtum" .

20 Umrning yoki maʼlum qismining shu feʼl bogʻlangan soʻz anglatgan ish, holat bilan kechishini bildiradi. ◆ Yoshim qirqqa yetdi. Na xotin, na bola-chaqa. Dunyodan toq oʻtdik hisob. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Xonumonimdan kechaman, dunyodan portfelsiz, paltosiz oʻtaman, ammo bu ishni ochmasdan qoʻymayman. A. Qahhor, „Bek“ . ◆ ..Umri mashinada oʻtgan kishini konservator deganlariga hay-ronman. "Mushtum" . ◆ Mana, umrim oʻtdi, nuqul azob ichida oʻtdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

21 Barham topmoq. ◆ Boʻronning tezda oʻtib ketishiga koʻzim yetmaydi.. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Azim boyvachcha, "Shoʻro hukumati bahor yomgʻiridek tez oʻtib ketadi", deb oʻylar edi. S. Ahmad, „Hukm“ . ◆ Shamollagansiz, xafa boʻ:gmang, oʻtib ketadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

22 Biror ish, mansab, tashkilot va shu kabilarga kirmoq, tayinlanmoq, qabul qilinmoq. ◆ Partiyaga oʻtmoq. Deputatlikka oʻtmoq. v ◆ Oqibat, Vohidov aytgan nomzod oʻtdi. P. Qodirov, „Qora koʻzlar“ . ◆ Boʻta raislikka oʻtmasa, men xijolat boʻlib qolaman. S. Ahmad, „Hukm“ .

23 Xarid qilinmoq, sotilmoq. ◆ Bumato-lar yaxshi oʻtmayapti. v ◆ Korxona xoʻjayini erta^shb doli aga: -Agar magazinlarda oʻtmay yotgan mollardan bir oz olmasalar, buyurtma bajarshshaydi, — debdi. A. Qahhor, „Sarob“ .

24 koʻm. fl. vazifasida. Yetakchi feʼldagi hara-katning davomliligi, yoʻlakay bajariluv-chi harakat ekanligi kabi grammatik va modal maʼnolarni ifodalash uchun xizmat qiladi. ◆ Sen hovliga bor, joy tayyorla. Bir yoʻla magazinga ham kirib oʻt. N. Safarov, „Olovli izlar“ .

25 Biror masalaga oid mavzu, asar va shu kabilarni oʻqish, oʻrganish, tinglash amaliyotini oʻtkazmoq; oʻqitmoq, oʻrgatmoq (oʻqimoq, oʻr-ganmoq). ◆ -Oʻqiganmisiz? — dedi uning soʻzini kesib boyvachcha. -Oʻqiganman. Navoiy, Fuzu-liyni ham oʻtganman.. — javob berdi Gulan-dom. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Hamida biologiyadan nimalar oʻqiganini, bu oʻquv yilida yana nimalar oʻtilajagini soʻzlab berdi.. A. Qahhor, „Adabiyot muallimi“ .

Bahridan oʻtmoq Aloqani uzmoq; kechmoq. ◆ ..boshi oltindan boʻlsa ham, shu odamning bahridan oʻting. N. Safarov, „Olovli izlar“ . ◆ Haliyam boʻlsa, buning bahridan oʻt.. P. Qo-dirov, „Qora koʻzlar“ . Boshidan oʻtmoq Hayot-da kechirmoq. Kim tabib — ◆ boshidan oʻtgan tabib, deyishar edi, ilmsizlik boshingizdan oʻta turib, shu gapni gapirasiz-a ?! A. Qahhor, „Ogʻriqtishlar“ . ◆ Boshimdan oʻtgan gaplar-ni birovga aytish qayoqda, esimga tushsa, oʻzim choʻchib ketaman. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Jonidan oʻtmoq Azob beradigan darajada qattiq taʼsir qilmoq. ◆ Boyagi gaplar Umma-talining yonidan oʻtgan boʻlsa, bunisi jonidan oʻtib ketdi. Shuhrat, „Jannat qidir-ganlar“ . Kuni oʻtmoq 1) kuni kechmoq. ◆ Mehnat kuningdan ham kechib, Kuning oʻtar aroq ichib. "Mushtum"; 2) tirikchiligi yurishmoq . ◆ Uka, bor — boricha, yoʻq — holicha, ishqilib, bir kunimiz oʻtib turibdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Koʻz oʻngidan oʻtmoq Koʻz bilan koʻr-ganday gavdalanmoq, akslanmoq. ◆ Qoraqalpoq elining Amu toʻlqinlaridek sokin, joʻshqin hayot lavqalari koʻz oʻngimdan oʻtdi. X. Yod-gorov, „Hayot toʻlqinlari“ . Koʻzi oʻtmoq Koʻra olmoq, yaxshi koʻrmoq (asosan, mayda, kichik narsalar haqida). ◆ Mana, oʻqi, koʻzing oʻtsa, komissar buyrugʻini. Mirtemir . ◆ Bir vaqtlar doʻppi tikdim, koʻrpa qavidim.. endi unday ishlarga koʻzim oʻtmaydi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Koʻnglidan oʻtmoqXayolidan, aqlidan kechmoq. ◆ "Hamma gapni eshitib olgan ekan pismiq chol", degan fikr har ikka,sh yoshning ham koʻnglidan oʻtdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Soʻzi oʻtmoq Soʻzi inobatga olinmoq. ◆ Uning togʻasi amaldor, amaldor boʻlganda ham, qa-yerga uzatsa, qoʻli yetadi, nima desa, soʻzi oʻtadi. Shuhrat, „Jannat qidirganlar“ . Oʻzin-g(iz)dan oʻtar ran yoʻq Oʻzingiz hammasiga tushunasiz, hammasini bilasiz. ◆ Bu ish kecha-si boʻlgani maʼqul. Kunduzi boʻlsa, oʻzingdan oʻtar gap yoʻq, xunukroq koʻrinadi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Oʻtib tushmoq Bosh-qalaridan juda ustun boʻlmoq, boshqalarni orqada qoldirmoq. ◆ Bu ishda, ayniqsa, Ju-naidxonning sodiq sardori Matchon toʻra hammasidan oʻtib tushdi. J. Sharipov, „Xorezm“ . Qadri oʻtmoq q. qadr. ◆ Oxir vaqt bola qadri oʻtib, har bir shahardan oʻgʻil olib kelib boqib, qirqta oʻgʻil boqib oldi. "Boʻ-takoʻz" . Qatorga oʻtmoq (yoki kirmoq, koʻshil-moq) 1) safga kirmoq, qoʻshilmoq. "Qatorga kirolmagan" dehqonlarga boshqacharoq tad-bir qoʻmanadi. A. Qodiriy, Obid ketmon; 2) biror guruhga mansub kishilar qato-ridan, safidan oʻrin olmoq. Uning [Sidiq-jonning] nomi chiqmaganligiga hech kim eʼtibor qilmagan boʻlsa ham, nazarida, hamma unga: "Xafa boʻlmang, axir bir kuni qator-ga kirib qolasiz", deyayotganday boʻlar edi. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari. Qoʻlidan oʻtmoq Muayyan shaxe yoki shaxslarning si-novi, xizmati va shu kabilarda boʻlmoq, boʻlib oʻtmoq. ◆ ..ne-ne beklarning otlarini koʻrgan-man, ne-ne otlar oʻz qoʻlimdan ham oʻtgan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

oʻt-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

II 1 Kesmoq, qirqmoq. ◆ Qattiq yogʻochga bolta yaxshi oʻtmayapti. Sabziga oʻt-maydigan pichoqni yoningda olib yuribsanmi.

2 Ichiga botib, oʻyib kirmoq; teshmoq, sanchilmoq. ◆ Oʻq oʻtmaydi. Ahmoqqa aytgan bilan gap uqmaydi, Xarsangga qoqqan bshshn mix oʻtmaydi. Maqol .

Antonimlari

ЎТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

oʻtmoq
1 проходить, проезжать, переходить (по чему-л., сквозь, через что-л.); переезжать, переправляться (через что-л.); миновать (что-л.); ◆ oldinga oʻtmoq проходить (пробираться) вперёд; koʻprikdan oʻtdik мы перешли, проехали (переехали) через мост; ◆ daryodan oʻtmoq переправляться через реку; ◆ togʻdan oshib oʻtmoq переваливать через горы; samolyot Kuybishevdan oʻtdi самолёт миновал Куйбышев; mehmonlar uydan ayvonga oʻtdi гости перешли из комнаты на террасу; Sibirdan (или Sibir orqali) oʻtgan temir yoʻl железная дорога, проходящая через Сибирь; Sirdaryo Tojikiston, Oʻzbekiston va Qozogʻiston yerlaridan oʻtadi Сырдарья проходит (протекает) по землям Таджикистана, Узбекистана и Казахстана; avtomobil bir soatda qirq kilometr yoʻl oʻtdi автомобиль прошёл за час сорок километров (пути); mamlakatimiz yetmish yil ichida katta yoʻlni oʻtdi за семьдесят лет наша страна прошла большой путь; it hurar, karvon oʻtar посл. собака лает, караван проходит; соотв. собака лает, ветер носит;
2 проходить, переходить, переступать; пересекать; ◆ ostonadan oʻtmoq переступать (через) порог; qoʻshin chegaradan oʻtdi войска перешли (пересекли) границу;
3 проходить, влезать; проникать, просачиваться; bu ip ninaning teshigidan oʻtmaydi эта нитка не пройдёт через игольное ушко; ularning orasidan qil oʻtmaydi между ними и волосок не пройдёт (т. е. их водой не разольешь); yoriqlardan suv oʻtib ketdi через щели просочилась вода; etikdan suv oʻtib ketdi сапоги промокли; tomdan chakka oʻtayotir крыша протекает; suv oʻtmaydigan plashch непромокаемый плащ; nur oʻtmaydigan muhit физ. непроницаемая для лучей среда;
4 проходить, протекать; истекать, миновать (о сроке, времени); oradan bir oy oʻtdi между тем прошёл месяц; besh kun oʻtmay 1) до истечения пяти дней; 2) не прошло (не пройдет) и пяти дней, как...; xayol oʻtmay не прошло (не пройдёт) и мгновения, как...; вмиг; vaqt bekor oʻtyapti время проходит впустую; vaqt oʻtmasligi uchun чтобы не терять времени; oʻtgan yil 1) прошлый (прошедший, истёкший, минувший) год; 2) в прошлом (истёкшем, минувшем) году; oʻtgan kuni позавчера; shartnoma muddati oʻtdi срок договора истек; umri oʻtdi 1) он прожил жизнь; 2) перен. изжил себя; qish ham oʻtdi вот и зима прошла (миновала); 19-nchi yanvarga oʻtar kechasi в ночь на 19 января; majlis yuksak saviyada oʻtdi собрание прошло на высоком идейном уровне; bu ham oʻtar, ketar погов. пройдёт и это; oʻtgan ishga salavot погов. прошлым делам прощение; соотв. кто старое помянет, тому глаз вон;
5 переходить (от чего-л. к чему-л., из одного состояния в другое, с одной ступени на другую); проходить, входить (во что-л., напр. в какой-л. выборный орган, в институт и т. п.); продвигаться (через какие-л. инстанции); sotsializmdan kommunizmga oʻtish davri переходный период от социализма к коммунизму; ◆ uchinchi kursdan toʻrtinchiga oʻtmoq переходить с третьего курса на четвёртый; boyqa ishga oʻtish munosabati bilan в связи с переходом на другую работу; ariza koʻp instansiyalardan oʻtdi заявление прошло много инстанций; ◆ gapdan ishga oʻtmoq перейти от разговоров к делу; ◆ ikkinchi masalaga oʻtmoq переходить ко второму вопросу; ◆ xoʻjalik hisobiga oʻtmoq переходить на хозрасчёт; polk hujumga oʻtdi полк перешёл в наступление; ◆ institutga oʻtmoq пройти (т. е. быть принятым) в институт (напр. по конкурсу); ◆ partiya aʼzoligiga oʻtmoq (букв. перейти в члены партии) стать членом партии; byuro sostaviga quyidagi oʻrtoqlar oʻtdi в состав бюро вошли (прошли) следующие товарищи;
6 обгонять, перегонять; опережать; Goh Afandi eshakdan, goh eshak Afandidan oʻtib, uyga yetdilar («Афанди») То Афанди перегонял осла, то осёл перегонял Афанди, и так они добрались до дому; bu ishda undan oʻtadigan odam yoʻq в этом деле никто не опередит его (никто не сравнится с ним);
7 проходить, выдержать (испытание и т. п.); проходить, закончиться успешно; сойти; fikrim oʻtdi моя идея прошла; planim oʻtdi мой план сошёл (принят, одобрен); Oʻz qishlogʻida, oʻz tenglari orasida har nomaʼqulchilikni qilsa oʻtaveradi (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Что бы он ни натворил в своём кишлаке, среди своих сверстников, всё ему легко сходит; nomeringiz oʻtmaydi разг. ваш номер не пройдёт; ◆ sinovdan oʻtmoq проходить испытание; ◆ imtihondan oʻtmoq выдержать экзамен; ◆ prezidium tasdiqidan oʻtmoq проходить утверждение президиума;
8 переходить (к кому-чему-л., на чью-л. сторону); примкнуть (к какой-л. группе); отходить (к кому-чему-л.), достаться (кому-л.); передаваться (от одного к другому); ◆ qoʻldan qoʻlga oʻtmoq переходить из рук в руки; hokimiyat proletariat qoʻliga oʻtdi власть перешла в руки пролетариата; sotsializm lageriga oʻtgan mamlakatlar страны, перешедшие в лагерь социализма; baʼzi kasalliklar nasldan naslga oʻtadi некоторые болезни передаются по наследству;
9 (только в отриц. ф.) быть не любимым, не употребляться (кем-л. - о пище); undan goʻsht oʻtmaydi он не ест (не употребляет) мяса, он терпеть не может мяса; sensiz mendan ovqat oʻtmaydi без тебя я есть не могу; bemordan ovqat oʻtmay qoldi больной перестал есть (принимать пищу);
10 иметь сбыт, быть ходким, идти; tez oʻtadigan mol ходкий товар; oʻtmaydigan mol неходкий, залежалый товар;
11 быть, жить, прожить, пройти жизненный путь (будучи кем-л.); otangiz temirchi oʻtganmi? погов. ваш отец кузнецом, что ли, был? (говорится человеку, который без конца говорит об одном и том же); uning ota-bobosi ham ishchi oʻtgan и предки его были рабочими; ◆ dunyodan bearmon oʻtmoq прожить жизнь, не имея неисполненных желаний; yoshi oʻtgan odam человек преклонного возраста; Bir zamonda, - dedi dadam, - Aflotun degan bir hakim oʻtgan ekan (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») В старину, - сказал мой отец, - жил мудрец по имени Платон;
12 произойти, случиться (о несчастье или о каком-л. событии); иметь место; быть испытываемым, пережитым, перенесённым (о трудностях, несчастьях, болезни и т. п.); Bu oilada nima sir oʻtsa, barchasi menga ayon (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») Что бы ни случилось (ни произошло) в этой семье, мне всё известно; birovdan oʻtganni birov bilmaydi что испытывает (переживает) один, не замечает (не знает) другой; mendan oʻtdi я допустил ошибку; bizdan xatolik oʻtdi мы допустили ошибку; mendan oʻtgan boʻlsa, kechirasiz если что-то такое произошло по моей вине, прошу извинить; Men bu gal bir yalqovning boshidan oʻtganlarni yozmoqchi boʻlib qoldim (Ѓ. Ѓулом, «Т. мурда») На этот раз я решил описать приключения одного лодыря; tabib tabib emas, boshidan oʻtga tabib погов. см. tabib;
13 брать, пробивать; повлиять, подействовать, пронять; yogʻoch juda qattiq ekan, arra oʻtmayapti дерево, оказывается, очень твёрдое, пила не берёт; tish oʻtmaydi 1) не укусишь, не разжуёшь; 2) перен. не по зубам, не под силу (кому-л.); недоступно пониманию; pichogʻim oʻtmaydi у меня нож тупой; unga hech gap oʻtmaydi его ничем не проймёшь; sendan kaltak ham oʻtmaydi тебя и палкой не проймёшь; ahmoqqa aytgan bilan gap oʻtmaydi, xarsangga qoqqan bilan mix oʻtmaydi посл. дурака словом не проймёшь, камня гвоздём не пробьёшь; soʻz suyakdan oʻtar, tayoq etdan oʻtar посл. слово проймёт до костей, а палка - до мяса (т. е. слово сильнее палки); Mulla Nasriddin! Hokimga sizning gapingiz oʻtadi («Афанди») Мулла Насреддин! На повелителя повлияют ваши слова;
14 перен. извинять, прощать; отказаться; gunohini (или gunohidan) ◆ oʻtmoq прощать грех, прощать вину; Podshoim, bir qoshiq qonimdan oʻtsangiz, aytaman («Эртаклар») Государь мой, если вы откажетесь от ложки моей крови (т. е. если вы меня оставите в живых), скажу;
15 входит в состав ряда устойчивых словосочетаний; ◆ bahridan oʻtmoq отказываться, отрекаться; ichi oʻtadi 1) у него понос; 2) перен. он трусит; ◆ koʻz oldidan oʻtmoq проходить перед взором, перед глазами; ◆ roʻyxatdan oʻtmoq пройти регистрацию, зарегистрироваться; ◆ xayoldan oʻtmoq проходить перед мысленным взором; промелькнуть в мыслях;
16 с дееп-р. на -(i)b другого глагола выступает в роли вспомогательного глагола, образуя сложные глаголы с разными значениями:◆ aytib oʻtmoq 1) упомянуть; 2) сказать, высказать, перечислить; yuqorida aytib oʻtilganlar вышеуказанное, вышеперечисленное; ◆ boʻlib oʻtmoq состояться; совершаться, иметь место, случаться, произойти; ◆ yorib oʻtmoq прорвать; ◆ yogʻib oʻtmoq пройти (о дожде, снеге и т. д.); ◆ kechib oʻtmoq перейти вброд; ◆ kirib oʻtmoq заходить; навещать, посещать (попутно, мимоходом); ◆ koʻrib oʻtmoq рассматривать, просматривать; ◆ esiga solib oʻtmoq напоминать; toʻxtalib (или toʻxtab) ◆ oʻtmoq останавливаться (напр. на каком-либо вопросе); ◆ uchib oʻtmoq 1) перелететь (через что-л.); 2) пролететь (какое-л. расстояние); ◆ uqdirib oʻtmoq указать, подчеркнуть; ◆ koʻz yumib oʻtmoq закрывать глаза (на что-л.); ◆ qayd etib oʻtmoq отметить; ◆ qochib oʻtmoq перебежать (напр. на чью-л. сторону); * dunyodan (или olamdan) ◆ oʻtmoq умереть, скончаться, покинуть свет; ◆ oldidan oʻtmoq (букв. пройти перед кем-чем-л., пройти мимо кого-чего-л.) поставить (кого-л.) в известность (чтобы заручиться согласием или узнать мнение); mendan unga yuz soʻm oʻtdi он мне задолжал сто рублей; uning yuzidan oʻtolmadim я не мог действовать за его спиной, я не мог не считаться с ним; oʻtmaydigan pul деньги, которые не имеют хождения; oʻtib tushmoq (букв. перелететь и опуститься; перелезть) превосходить; bunisi oʻtib tushdi это ещё хлеще; undan oʻtar kishi yoʻq ирон. разве кто-нибудь сравнится с ним?, никто его не перещеголяет (в чем-л.).