Empire State Building
Empire State Building (Talaffuzi: Empayr steyt bilding) —102 qavatli, Art Deko uslubida qurilgan osmonoʻpar bino. Nyu-York shahrining Manxetten Midtovn hududida joylashgan. Bino Shreve, Lamb & Harmon arxitektura firmasi tomonidan ishlab chiqilgan va 1930-yildan 1931-yilgacha qurilgan. Uning nomi Nyu York shtatining laqabi boʻlgan „Empire State“ dan olingan. Binoning tomi balandligi 380 m va umumiy antennasi bilan hisoblaganda 443.2 m balandlikda. Empire State binosi 1970-yilda Jahon Savdo Markazi qurilgunga qadar dunyodagi eng baland binosi boʻlib turgan[1]. 2001-yilda egizak binolar ikkinchisining qulashi ortidan Empire State Building 2012-yilga qadar shaharning eng baland osmonoʻpar binosi boʻlib qoldi. 2022-yil holatiga koʻra bino Nyu-York shahridagi yettinchi, Qoʻshma Shtatlardagi toʻqqizinchi eng baland osmonoʻpar bino. Dunyoda esa balandligi boʻyicha 54- oʻrinda turadi. 33 va 34-koʻchalar orasidagi Beshinchi avenyuning gʻarbiy tomonidagi Midtovn janubidagi Empire State Building qurilish kompaniyasi 1893-yilda Valdorf-Astoria mehmonxonasi sifatida ishlab chiqqan. 1929-yilda Empire State Inc bino hududini sotib oldi va u yerda osmonoʻpar bino qurish rejalarini ishlab chiqdi. Empire State Building loyihasi dunyodagi eng baland bino boʻlishi taʼminlanmaguncha oʻn besh marta oʻzgartirildi. Qurilish 1930-yil 17-martda boshlangan va bino oʻn uch yarim oy oʻtgach, 1931-yil 1-mayda ochilgan[2]. 1931-yil 1-may kuni gubernator Smit binoning ochilishiga oid lentani kesganda, Qoʻshma Shtatlar jahon moliyaviy inqirozini boshidan kechirayotgan edi. Shuning uchun bino „Boʻsh davlat binosi“ deb nomlandi (inglizcha: empty building). Barcha binolar nihoyat foydalanishga topshirilgunga qadar oʻn yil davom etdi . Bino 1950-yilgacha egalariga daromad keltirmadi. Faqat 1951-yilda Rojer Stivens va uning sheriklariga 51 million dollarga sotilgandan soʻng foyda keltira boshladi. Binoning Art Deko arxitekturasi, balandligi va kuzatuv maydonchalari uni mashhur diqqatga sazovor joyga aylantirdi. Taxminan har yili butun dunyodan million sayyohlar binoning 86 va 102-qavatdagi rasadxonalariga tashrif buyurishadi; 80-qavatdagi qoʻshimcha yopiq kuzatuv xonasi 2019-yilda ochilgan. Empire State Building — Amerika madaniy belgisi : u 250 dan ortiq koʻrgazmalarda namoyish etilgan[3]. 1933-yilda " King Kong " filmi chiqqanidan beri teledasturlar va filmlar uchun suratga olish ishlari bormoqda. Binoning oʻlchami boshqa tuzilmalarning balandligi va uzunligini tavsiflash uchun jahon standartiga aylandi. Nyu York shahrining ramzi boʻlgan bino Amerika qurilish muhandislari jamiyati tomonidan zamonaviy dunyoning yetti moʻjizasidan biri deb nomlandi. U 2007-yilda Amerika meʼmorlar institutining Amerikaning sevimli arxitekturasi roʻyxatida birinchi oʻrinni egalladi. Bundan tashqari, Empire State Building va uning birinchi qavati ichki qismi 1980-yilda Nyu York shahrining diqqatga sazovor joylarini saqlash komissiyasi tomonidan shaharning diqqatga sazovor joylari sifatida belgilangan[4]. 1986-yilda Milliy tarixiy yodgorlik sifatida Tarixiy joylarning milliy reestriga kiritilgan .
| Empire state | |
|---|---|
Empire state Building | |
 Empire State binosining yuqoridan ko'rinishi | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Maqomi | 1931-1970-yillar dunyodagi eng baland bino |
| Joylashuvi | Nyu York |
| Manzili | 350-Avenyu koʻcha, Manhetten, Nyu York, AQSh |
| Mamlakat |
 AQSh |
| Koordinatalar | 40°26′43″N 73°35′27″E / 40.4454°N 73.5907°E |
| Qurilishi boshlangan | 17-mart, 1930-yil |
| Qurilishi tugagan | 11-aprel, 1931-yil |
| Narxi | $40,948,900 ($572 million dollar 2020-yilda) |
| Egasi | Empire state koʻchmas mulk tresti |
| Balandligi | |
| Antenna / Shpil | 443.2 m |
| Tomi | 381 m |
| Eng yuqori qavati | 102-qavat |
| Rasadxona | 80-, 86- va 102-qavatlar |
| Texnik holati | |
| Qavatlar soni | 102 qavat |
| Binoning ichki maydoni | 208,879 m² |
| Liftlar soni | 73 |
| Dizayn va konstruksiya | |
| Meʼmor | Jon J. Raskob va Al Smit |
| Arxitektor firma | Shreve, Lamb va Harmon |
| Asosiy pudratchilar | Aka-uka Starrett va Eken |
| http://www.esbnyc.com/ | |
| Empire State Building | |
Qurilishi
tahrirQurilishning asosiy pudratchilari Aka-uka Starrett va Eken edi. Loyiha Jon Raskob va DuPont prezidenti Per Dyupon tomonidan moliyalashtirilgan. Qurilish ishlari 1930-yil 22-yanvarda boshlangan va minoraning oʻzi 17-mart, Avliyo Patrik kunida boshlangan. Qurilish maydonchasida 3400 ishchi, asosan yevropalik muhojirlar, shuningdek, bir necha yuzlab hind poʻlat ishlab chiqaruvchilari ishlagan. Ularning koʻpchiligi Monreal yaqinidagi Kahnavake hududidan ishlashga kelgan. Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, qurilish vaqtida 5 nafar ishchi halok boʻlgan. Binoning qurilishi oʻsha paytda Nyu Yorkdagi baland togʻ poygasiga aylanib ketdi. Uning ushbu poygadagi raqiblari 40 Uoall Street va Chrysler Building binolari. Empire State Building endigina qurila boshlagan paytda ular allaqachon qurilayotgan edi. Empire State Building ularning barchasidan oshib ketgunga qadar bir necha oy davomida qurildi. Qurilish atigi 410 kun davom etdi. Taxminan toʻrt yarim qavati bir haftaga toʻgʻri keladi. Eng katta rekordi esa 10 kunda 14 qavatga tushgan. Rasmiy ochilish 1931-yil 1-mayda, AQSh prezidenti Gerbert Guver Vashingtonda tugmani bosib bino chiroqlarini yoqib yuborganida boʻlib oʻtdi. Kelgusi yili esa 1932-yilgi prezidentlik poygasida Ruzveltning Guver ustidan qozongan g‘alabasi sharafiga bino tepasidagi chiroqlar yoqildi.
Kirish
tahrirEmpire State Building Manxettendagi Beshinchi avenyuning gʻarbiy tomonida, janubdagi 33-koʻcha va shimoldagi 34-koʻcha oʻrtasida joylashgan. Tashrif buyuruvchilar binoga Beshinchi avenyu 350 da joylashgan Art Deko fayesi orqali kirishadi. Observatoriyalarga tashrif buyuruvchilar Gʻarbiy 34-uy, 20-uydagi kirish joyidan foydalanadilar. 2018-yil avgust oyigacha tashrif buyuruvchilar Beshinchi avenyu fayesisi orqali kirishgan. Bino shunchalik kattaki, unga oʻzining pochta indeksi tayinlangan (10118)[5]; 2012-yil holatiga koʻra, bu Nyu-York shahridagi oʻz pochta indekslariga ega 43 ta binolardan biri.
Empire State binosi atrofidagi hududlarda boshqa asosiy diqqatga sazovor joylar, jumladan, Oltinchi avenyu va 34-koʻchadagi Herald maydonidagi Masy va Medison va Oltinchi avenyular oʻrtasidagi 32-koʻchada Koreyatavn joylashgan[6]. Empire State Building sharqida Murrey Hil turar-joy, savdo va koʻngilochar faoliyat bilan ajralib turadigan mahalla joylashgan. Toʻgʻridan-toʻgʻri shimoli-sharqdagi blokda B. Altman va Kompaniya binosi joylashgan boʻlib, u Nyu-York Siti universitetining Bitiruvchilar markazi hisoblanadi. Demarest binosi esa Beshinchi avenyu boʻylab sharqda joylashgan. Eng yaqin Nyu-York metrosi bekatlari: 34-koʻcha — Herald maydoni, bir blok gʻarbda, Park Avenyudagi 33-koʻcha, ikki blok sharqda joylashgan. 33-koʻchada va Oltinchi avenyuda PAZ stansiyasi ham mavjud.
Arxitekturasi
tahrirEmpire State binosi Art Deko uslubida Shreve, Lamb va Harmon tomonidan ishlab chiqilgan. Empire State Building balandligi —381 m, 102-qavat. Shu jumladan, yuqorisidagi minora choʻqqisining balandligi 61.9 m. uning koʻp qismi eshittirish antennalari bilan qoplangan. Tijorat maydoni binoning birinchi 85 qavatini (257,211 m²) egallaydi. Qolgan 16 qavat art deko ustki inshooti boʻlib, 102-qavatda kuzatuv maydonchasi joylashgan. Bu dunyodagi birinchi 100 qavatdan oshgan bino boʻlgan. Lekin faqat 86 qavatgacha foydalanish mumkin. Eng yuqori qavatlar asosan mexanik maqsadlarda ishlatiladi. U 6500 ta deraza va 73 ta liftga ega. Bino ikki qavatli beton poydevorga qurilgan va ogʻirligi 54 400 tonna (binoning umumiy ogʻirligi 331 000 tonna). Qoplama uchun oʻn million gʻisht ishlatilgan, deraza maydoni ikki gektar, poydevor esa 8000 m² dan ortiq. Zinapoyada 1860 ta qadam bor, har yili eng tez koʻtarilish uchun musobaqalar oʻtkaziladi. Liftlar bir soat ichida 10 000 kishini tashishga qodir. Minorada 21 ming kishiga moʻljallangan mingga yaqin ofis mavjud, bu Empire State Buildingni xodimlar soni boʻyicha Pentagondan keyin Amerikadagi ikkinchi yirik binoga aylantiradi. Quvurlarning umumiy uzunligi 113 km, elektr simlari esa 760 km[7]. Bino Manxettendagi eng chiroyli binolar oʻntaligiga kirdi va toʻrtinchi oʻrinni egalladi (uchinchi boʻlgan Vulvort binosidan keyin). 1955-yilda u Amerika qurilish muhandislari jamiyati tomonidan AQSh tarixidagi yettita eng katta muhandislik yutuqlaridan biri sifatida roʻyxatga kiritildi va roʻyxatdagi yagona loyiha boʻlib, butunlay xususiy ishlab chiqaruvchilar tomonidan qurilgan. 1986-yilda Milliy tarixiy yodgorlik sifatida roʻyxatga olingan. 2007-yilda u AIA tomonidan Amerikaning sevimli arxitekturasi roʻyxatida birinchi boʻldi.
Shakl
tahrir
Empire State Building nosimmetrik massaga ega. Osmono‘par binoning atrofi turli tadbirkorlik binolari bilan o‘ralganligi sababli, u pastdan to‘liq ko‘rinmaydi. Besh qavatli poydevor butun binoni koʻtarib turadi. Bu besh qavatli poydevor asosiy qism emas. Asosiy qism yuqorida joylashgan. Binoni qurishda quyosh nuri yuqori qavatlarning barcha ichki qismini yoritishga alohida eʼtibor berilgan. Bino yuqorilagan sari koʻcha shovqini kam eshitiladi.
Fasad
tahrirEmpire State Building Art Deko dizaynida qurilgan. yaʼni Nyu York shahridagi Ikkinchi jahon urushidan oldingi arxitekturaga xosdir. Fasad Indiana ohaktosh panellari bilan qoplangan. Bu ohaktosh panellari Indiana shtatining Sanders shahridan olib kelingan. Bu binoga oʻziga xos sariq rang berdi. Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, fasadda 5,700 m³ qurilish materiallaridan foydalanilgan. Ohaktosh va granit, oʻn million dona gʻisht va 650 tonna alyuminiy va zanglamaydigan poʻlat ishlatilgan. Oʻsha paytgacha Nyu Yorkda qurilgan binolardan farqli oʻlaroq, fasaddagi dekorativ xususiyatlar asosan geometrikdir[8].
Beshinchi avenyudan ichkariga uchta metall eshiklar orqali kiriladi. Kirish qismining yuqorisida yon tomonda burgutlar bilan qoplangan qolipli ustunlar joylashgan. Kirish eshigi tepasida geometrik naqshli oyna va oyna derazalari tepasida „Empire State“ oltin rangdagi harflar bilan yozilgan yozuv joylashgan. 33 va 34-koʻchalarda ikkitadan kirish joyi mavjud boʻlib, u yerdagi kirishlardan zamonaviy zanglamaydigan poʻlatdan yasalgan ustunlar oʻrnatilgan. Ushbu koʻchadagi kirishlarning tepa qismisida beshinchi avenyuday emas, balki uch qavatli derazalar mavjud[9]. Birinchi qavatdagi doʻkon peshtaxtalarida alyuminiy ramkali eshiklar va qora granit qoplamali derazalar oʻrnatilgan. Beshinchi qavatdagi derazalar tepasida gorizontal tosh tokcha joylashgan.
Kuzatuv maydonchalari
tahrir
Empire State Buildingning kuzatuv maydonchalari Nyu Yorkdagi eng mashhur sayyohlik maskanlaridan biri va dunyodagi eng koʻp tashrif buyuriladigan kuzatuv maydonchalaridan biridir. Ularga jami 110 milliondan ortiq kishi tashrif buyurgan[10]. 86-qavatdagi kuzatuv asboblari 360 graduslik koʻrish burchagiga ega.
Yana bir kuzatuv maydoni 102-qavatda ochiq holatda. U 1999-yilda yopilgan va keyin 2005-yilda qayta ochilgan. Yuqori platforma butunlay yopiq, uning maydoni pastki platformaning maydonidan ancha kichik. Tashrif buyuruvchilar soni ko‘p bo‘lgani uchun yuqori platforma eng gavjum kunlarda yopiladi. Sayyohlar kuzatuv maydonchalariga tashrif buyurish uchun 86-qavatdagi kassada pul toʻlaydilar (102-qavatga tashrif buyurish uchun alohida qoʻshimcha toʻlov mavjud)[11]
Balandligi
tahrirBinoning balandligi 443,2 m shpil tepasiga va 381 m tomga qadar. 41 yil davomida u Nyu Yorkdagi eng baland bino boʻlgan va 23 yil davomida u dunyodagi eng baland bino boʻlgan[12]. 1972- yilda Jahon Savdo Markazining shimoliy minorasi balandligi boʻyicha Empire State Buildingdan oʻtib, dunyodagi eng baland binoga aylandi.[13] 2001-yil 11-sentabrdagi teraktda Jahon Savdo Markazi minoralari vayron qilinganidan keyin Empire State Building yana Nyu Yorkdagi eng baland binoga aylandi va 2009-yilgacha Chikagodagi Uillis minorasidan keyin AQShda ikkinchi eng baland bino boʻlib qoldi. Bugungi kunda Empire State Building AQShdagi uchinchi eng baland bino hisoblanadi[14].
Yoritish tizimi
tahrir
1964-yilda minoraning tepa qismini har qanday hodisalar, unutilmas sanalar yoki bayramlarga (Avliyo Patrik kuni, Rojdestvo va boshqalar) mos keladigan rang sxemasida yoritish uchun projektor tizimi oʻrnatildi[15]. Oʻshandan beri binoning yoritilishi oʻziga xos tomoshaga aylandi: haftaning har bir kuni oʻz rangiga ega, bayramlar va muhim sanalarda osmonoʻpar bino ranglarning maxsus kombinatsiyasi bilan yoritiladi. Masalan, Frank Sinantraning[16] 80 yoshga to‘lishi va undan keyingi o‘limidan so‘ng xonandaning „Janob ko‘k ko‘zlar“ laqabi tufayli bino ko‘k rangda yoritilgan. 2004-yil 8-avgustda aktrisa Fey Vray vafotidan so‘ng minora chiroqlari 15 daqiqaga butunlay o‘chirilgan[17]. Anʼanaga koʻra, oddiy yoritishga qoʻshimcha ravishda, bino Nyu York sport jamoalari ranglarida yoritiladi (Nyu-York Nicks uchun toʻq sariq, koʻk va oq; Nyu-York Reynjers uchun qizil, oq va koʻk). Tennis boʻyicha US Open turniri davomida yorugʻlik sariq rang (tennis toʻpi rangi) da yoritildi.. 2002-yil iyun oyida Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Birlashgan Qirolligi Qirolichasi Yelizaveta II ning yubileyini nishonlash paytida fon yoritgichi binafsha-oltin rangda edi (Vindzor uyining ranglari)[18].
Havo kemalarini bogʻlovchi ustun sifatida foydalanish
tahrirBino ishga tushirilishining boshida uning yuqori qismi havo kemalari uchun bogʻlovchi ustun sifatida foydalanish uchun moʻljallangan edi. 102-qavat dirijablga koʻtarilish uchun oʻtish joyi boʻlgan dok platformasi boʻlishi kerak edi. Yo‘lovchilarni tashish uchun 86 va 102-qavatlar oralig‘ida ishlaydigan maxsus liftdan foydalanish haqida qaror qilindi. Roʻyxatga olish, rejalashtirilganidek, 86-qavatda amalga oshirildi . Biroq, havo terminali gʻoyasi xavfsizlik nuqtai nazaridan (binoning yuqori qismidagi kuchli va beqaror shamol ulanishni juda qiyinlashtirdi va birinchi urinishdan keyin bu gʻoya utopik ekanligi ayon boʻldi) tufayli amalga oshirib boʻlmaydigan deb topildi. 1952-yilda terminal joylashgan joyga telekommunikatsiya uskunalari joylashtirildi.
Qoʻshimcha foydalanish
tahrirDiqqatga sazovor joylar
tahrirBinoning ikkinchi qavatida 1994-yilda sayyohlar uchun ochilgan attraksion joylashgan. Attraksion Nyu York Skyride deb ataladi va shahar boʻylab havo qatnovining simulyatori hisoblanadi. Attraksionning davomiyligi 25 daqiqa. Attraksionning eski versiyasi 1994-yildan 2002-yilgacha boʻlgan. Unda Jeyms Duxan , Star Trekdagi Skotti samolyot uchuvchilari edi. 2001-yil 11-sentabr xurujlaridan keyin bu attraksion yopildi. Yangi versiyada syujet bir xil boʻlib qoldi, ammo Jahon Savdo Markazining minoralari toʻplamlardan olib tashlandi va Duxan oʻrniga Kevin Bekon uchuvchi boʻldi. Yangi versiya birinchi navbatda koʻngilochar emas, balki taʼlim va axborot maqsadlarini koʻzlagan.
Sport
tahrirEmpire State Building nafaqat shahardagi eng baland binolardan biri, Manxettenning diqqatga sazovor joyi va Amerika arxitekturasining ramzi, balki yugurish maydonchasi hamdir. 5 fevral kuni Empire State Building zinapoyasida yugurish musobaqalari oʻtkaziladi. Yaxshi tayyorlangan yuguruvchilar bir necha daqiqada binoning 1576 pogʻonasini — 1-qavatdan 86-qavatgacha bosib oʻtishga muvaffaq boʻlishadi. 2003-yilda Pol Kreyk hali buzilmagan rekordni oʻrnatdi — 9 daqiqa 33 soniya[19]. Bundan tashqari, oʻt oʻchiruvchilar va politsiyachilar oʻrtasida musobaqalar oʻtkaziladi, ular oddiy yuguruvchilardan farqli oʻlaroq, toʻliq jihozlar bilan yugurishlari kerak.
Hodisalar
tahrir1945- yildagi samolyot halokati
tahrir1945-yil 28-iyul kuni ertalab soat 9:40 da AQSh harbiy-havo kuchlarining B-25 „Mitchell“ bombardimonchi samolyoti podpolkovnik kichik Uilyam Franklin Smit tomonidan zich tuman ostida boshqarilganda Empire State Buildingning shimoliy tomoniga kelib urildi. 80-qavatlar (oʻsha paytda u Milliy katolik farovonlik kengashi idoralari edi). Dvigatellardan biri minorani teshib o‘tib, qo‘shni binoning tomiga qulagan, u yerda yong‘in kelib, penthausni vayron qilgan. Yana bir dvigatelning bir qismi lift shaxtasiga qulab tushdi va yong‘in 40 daqiqadan so‘ng o‘chirildi. Hodisada 14 kishi halok boʻldi. Lift Betti Lou Oliver 75 qavat balandlikda liftdan qulaganidan keyin omon qoldi — bu yutuq Ginnes kitobiga kiritilgan . Shikastlanish va odamlarning oʻlimiga qaramay, ikki kundan keyin binoning koʻp qavatlari ochiq edi. Falokat 1946-yildagi uzoq kutilgan Fuqarolik harakatlari toʻgʻrisidagi Federal qonunning qabul qilinishini tezlashtirishga yordam berdi. Shuningdek, odamlarga hodisa uchun hukumatni sudga berish imkonini beruvchi qonunoʻzgartirishlar kiritildi. Shuningdek, ofat natijasida Fuqarolik aviatsiyasi maʼmuriyati Nyu York shahri ustidan parvozlar bilan bogʻliq qatʼiy qoidalarni joriy qilidi: ob-havo sharoitidan qatʼiy nazar, dengiz sathidan minimal parvoz balandligini 760 m boʻlishi kerak degan qoida oʻrnatildi. Bir yil oʻtgach, 1946-yil 24-iyulda yana bir samolyot deyarli binoga qulab tushdi. Nomaʼlum ikki dvigatelli samolyot kuzatuv maydonchasi yonida quladi va u yerda bo‘lgan sayyohlarni cho‘chitib yubordi[20].
Lift halokati
tahrir2000-yil 24-yanvarda ikki kishi boʻlgan lift kabeli uzilib, 4 soniya ichida u 44-qavatdan toʻrtinchi qavatga qulab tushdi. Odamlar faqat kichik jarohatlar bilan qutilib qolishdi[21].
Oʻz joniga qasd qilish
tahrirOʻzining maqomidan kelib chiqqan holda, bino, Midtovnning boshqa diqqatga sazovor joylari singari, oʻz joniga qasd qilishga urinishlar uchun mashhur saytdir. Yillar davomida 30 dan ortiq odam bino tepasidan sakrab o‘z joniga qasd qilishga uringan, aksariyat urinishlar muvaffaqiyatli bo‘lgan[22]. Birinchi o‘z joniga qasd qilish 1931-yilning 7-aprelida sodir bo‘lgan, qurilish tugallanmay turib, ishdan bo‘shatilgan duradgor 58-qavatdan sakrab tushib, halokatga uchragan. Keyingi oʻz joniga qasd qilish 1935-yil fevral oyida bino ochilgandan keyin sodir boʻldi. Irma P. Eberxardt 86-qavatdan sakrab, 31]]4 metrdan pastga qulash jarayonida chodir ustiga tushdi. Ammo u ham omon qolmadi. 1943-yil 16-dekabrda Uilyam Lloyd Rembo 86-qavatdan sakrab, Rojdestvo uchun esdalik sovgʻalar olayotgan xaridorlar yoniga yiqildi. 1946-yil 27-sentyabr kuni erta tongda dengiz piyodasi Duglas U.Brasher Jr. Grant reklama agentligining 76-qavati derazasidan sakrab tushdi. Politsiya uning oyoq kiyimini jasaddan 15 metr uzoqlikda topdi[23]. 1947-yilning 1-mayida Evelin MakXeyl 86-qavatdagi kuzatuv maydonchasidan sakradi va yoʻl chekkasidagi limuzin ustiga tushdi. Fotosuratchi talaba Robert Uayls MakXeylning oʻlimidan bir necha daqiqa oʻtib jasadini suratga oldi. Politsiya uning kuzatuv maydonchasida qoldirgan narsalari orasida oʻz joniga qasd qilish haqidagi yozuvni topdi. Surat 1947-yil 12-mayda Life jurnalida chop etilgan va koʻpincha „Eng goʻzal oʻz joniga qasd qilish“ deb nomlanadi. Keyinchalik u rassom Endi Uorxol tomonidan oʻzining „ Oʻz joniga qasd qilish“ (Yiqilgan tana) deb nomlangan nashrlaridan birida ishlatilgan. Oʻsha yilning oktyabr va noyabr oylarida besh kishi oʻz joniga qasd qilishga uringanidan soʻng 1947-yil dekabrida 86-qavatli teras atrofida 2,1 m toʻr panjarasi oʻrnatildi. Oʻsha vaqtga kelib, oʻn olti kishi oʻz joniga qasd qilishdan oʻlgan edi[24]. 1932-yil 3-noyabrda astoriyalik Frederik Ekkert 102-qavatning yopiq galereyasidagi qorovul yonidan yugurib o‘tib, dirijabl yo‘lovchilari uchun ajratilgan ochiq podiumga olib boradigan darvozadan sakrab o‘tdi. Yiqilish natijasida u 86-qavatga qulab tushdi va kuzatuv maydonchasi tomida vafot etgan. 1979-yil 2-dekabr Elvita Adams 86-qavatdan sakradi, ammo shamol uni 85-qavatning chetiga tashladi. Ayol sonning sinishi bilan omon qoldi. 2013-yilning 25-aprelida bir kishi 86-qavatdan, kuzatuv maydonchasidan qulab tushdi. U 85-qavatning chetiga tushib, tirik qoldi. Shundan soʻng qoʻriqchilar uni bino ichiga sudrab olib kirishdi. Yetib kelgan feldsherlar uni psixiatrik tekshiruvdan o‘tkazish uchun shifoxonaga olib borishdi[25].
Sanʼatda
tahrir1931-yilda qurilish tugallangan Empire State Building Kapitoliy teatri sahnasida Edvard Bouz tomonidan ijro etilgan teatrlashtirilgan spektaklning markaziy mavzusiga aylandi[26]. Keyingi yili bu bino birinchi marta fantastika asari sahifalarida paydo boʻldi — Kristofor Morlening „Manxettenda Shvetsariya Robinsonlari“ kitobida dirijablning qulashi haqida yozilgan[27]. Empire State Building 90 dan ortiq filmlarda, ayniqsa, 1933-yilda suratga olingan „King Kong“ va Leo Makkerining „Sevgi munosabati“ (1939) filmida aks etgan. Empire State Building koʻrinadigan kinofilmlar roʻyxati binoning rasmiy veb-saytida saqlanadi[28].
Galereya
tahrir
-
Binoning pastdan koʻrinishi -
Empire state Buildingning tungi koʻrinishi -
Yuqori qismi -
2011-yil 11-sentabrdan 12-sentabrga oʻtar kechasida yoritilishi -
Atrofidan koʻrinishi
Manbalar
tahrir- ↑ https://www.amny.com/real-estate/empire-state-building-rehabilitation-1.206231]]61
- ↑ https://www.emporis.com/buildings/1140]]95/empire-state-building-new-york-city-ny-usa
- ↑ https://skyscraperpage.com/cities/?buildingID=23
- ↑ arxiv nusxasi, 2011-08-28da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-06-08
- ↑ https://commercialobserver.com/2012/09/the-vanity-zip/
- ↑ https://artsbeat.blogs.nytimes.com/2014/01/31]]/artist-files-suit-over-missing-empire-state-building-paintings
- ↑ arxiv nusxasi, 2011-08-28da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2022-06-08
- ↑ „arxiv nusxasi“. 2009-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-iyun.
- ↑ http://pdfhost.focus.nps.gov/docs/NHLS/Photos/82001[sayt ishlamaydi][[192.pdf
- ↑ https://www.esrtreit.com/properties/office/empire-state-building1/
- ↑ https://www.nytimes.com/1995/02/17/business/company-news-trump-sues-empire-state-building-management-company.html
- ↑ arxiv nusxasi, 2021-12-29da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2021-12-29
- ↑ https://www.nytimes.com/1951/12/18/archives/empire-state-tower-reported-near-sale.html
- ↑ https://archive.nytimes.com/query.nytimes.com/gst/fullpage-9404E2DC163AF930A25751C0A9679D8B63.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20010920145315/http://www.esbnyc.com/tourism/tourism_lightingschedule.cfm
- ↑ http://news.bbc.co.uk/2/hi/special_report/1998/05/98/sinatra/94366.stm
- ↑ https://books.google.co.uz/books?id=CveczaI95Q8C&pg=PA215&redir_esc=y
- ↑ https://www.nytimes.com/1964/01/21/archives/top-of-the-empire-state-to-get-new-floodlights.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20060317041607/http://www.guinnessworldrecords.com/content_pages/record.asp?recordid=53746
- ↑ https://web.archive.org/web/20131127101023/http://www.waldorfnewyork.com/about-the-waldorf/hotel-history.html
- ↑ https://npgallery.nps.gov/NRHP/GetAsset/NHLS/82001192_photos
- ↑ https://web.archive.org/web/20100419214305/http://www.time.com/time/business/article/0,8599,1833243,00.html
- ↑ https://www.amny.com/secrets-of-new-york/secrets-of-the-empire-state-building-as-it-celebrates-85-years-1.11717454
- ↑ https://books.google.co.uz/books?id=VBljswTLaIEC&pg=PA144&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
- ↑ „arxiv nusxasi“. 2008-yil 11-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-iyun.
- ↑ https://laughingsquid.com/the-empire-state-building-lit-up-with-rainbow-colors-in-honor-of-new-york-city-pride-week/
- ↑ https://www.nytimes.com/section/travel?inline=nyt-classifier&vid=1083747021107
- ↑ „arxiv nusxasi“. 2012-yil 26-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-iyun.