Inaktivatsiyalangan vaksina

Inaktivatsiyalangan vaksina (yoki oʻldirilgan vaksina) madaniyatda oʻstirilgan va keyin termik ishlov berish usuli yoki hujayra zahari (formaldegid) taʼsirida oʻldirilgan mikrob zarrachalaridan iborat. Bu mikroorganizmlar antigeniklikni kamaytirish uchun nazorat ostidagi laboratoriya sharoitlarida oʻstiriladi va yuqumli emas (kasallik keltirib chiqarishga qodir emas). Immunitet ishlab chiqarish uchun katta dozalarni kiritish, adyuvantlardan foydalanish va koʻp marta emlash kerak. Inaktivatsiyalangan vaksinalar zaiflashtirilgan yoki „attenuitsiyalangan“ yoki „tirik“ zaiflashtirilgan vaksinalarning teskarisi.

Usul prinsipi

Vaksinani ishlab chiqarish jarayonida virusli zarralar yoʻq qilinadi va keyinchalik oʻzini koʻpaytira olmaydi, ammo virusli kapsid oqsillari retsipientning immun tizimi tomonidan tanilishi va javob reaksiyaga sabab boʻlishi uchun yetarli darajada saqlanib qoladi. Agar ishlab chiqarish texnologiyasiga qatʼiy rioya qilingan boʻlsa, unda bunday vaksina yuqumli kasallikni keltirib chiqarishga qodir emas. Biroq, notoʻgʻri inaktivatsiya yuqumli zarrachalarning yaxlitligini saqlashga olib kelishi mumkin. Vaksina oʻldirilganligi sababli, u immunitetni toʻgʻri ishlab chiqara olmaydi — uni takroran koʻp marta kiritish orqali immunitet javobini vaqti-vaqti bilan kuchaytirish kerak.

Xususiyatlari

Vaksinalarning xususiyatlarini tavsiflashda shuni taʼkidlash kerakki, inaktivatsiyalangan (oʻldirilgan) vaksinalarning epidemiologik samaradorligini tiriklarniki bilan taqqoslash mumkin. Shu bilan birga, ushbu turdagi vaksinalar oʻrtasida bir qator farqlar mavjud boʻlib, ular ishlab chiqarilayotgan immunitetning immunologik xususiyatlariga, chidamliligi va davomiyligiga sezilarli taʼsir koʻrsatadi^[1].

Tirik vaksinalarga nisbatan afzalliklari

emlash bilan bogʻliq kasalliklarga olib kelmaydi;
gumoral va ehtimol hujayra immunitetini keltirib chiqaradi;
immunitet jonli vaksinalar oqibatida kelib chiqadiganiga nisbatan kamroq shiddatli.

Potensial muammolar

virusning yetarli boʻlmagan inaktivatsiyasi;
muzlatish paytida vaksina buzilishi;
buster emlash zarur;
tarkibida adyuvantlar (masalan, alyuminiy gidroksidi) va stabilizatorlar (jelatin, sorbitol) mavjudligi;
allergik reaksiyalar rivojlanish xavfi baland.

Inaktivatsiyalangan vaksinalarga misollar

virusli: poliomielitga qarshi vaksinalar (Salk vaksinasi, IPV, M.P. Chumakov nomidagi PIPVE^[2]) va 3 va 4 valentli grippga qarshi vaksinalar (Grippol® plus, Grippol® Kvadrivalent, Inflyuvak, Vaksigrip)^[3];
bakterial: terlama, vabo, oʻlat, butun hujayrali koʻkyoʻtalga qarshi vaksina^[3], gemofil infeksiyaga qarshi konyugat vaksina, shuningdek, anatoksinlar (difteriya, qoqshol)^[1].

Adabiyotlar

Robert B.Tesh et al. Efficacy of Killed Virus Vaccine, Live Attenuated Chimeric Virus Vaccine, and Passive Immunization for Prevention of West Nile virus Encephalitis in Hamster Model // EID-jornal, Volume 8, Number 12—December 2002 ^(ingl.)
The Elements of Immunology 16.2.3 Inactivated vaccines ^(ingl.)
Ковальчук Л.В. и соавт. Клиническая иммунология и аллергология с основами общей иммунологии: учебник. {{[[Andoza:{{{1}}}|{{{1}}}]]}}, «ГОЭТАР-медиа», 2011 г. — 640 с. с ил. С. 620 — 621. ISBN 978-5-9704-1974-8

Yana qarang

Vaksinalar

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 „Ковальчук Л.В. и соавт.“. Клиническая иммунология и аллергология с основами общей иммунологии: учебник. 2015-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 26-sentyabr.
↑ „Завершается разработка российской инактивированной вакцины от полиомиелита“. 2021-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-may.
↑ ^3,0 ^3,1 „Immunization“ (en). Qaraldi: 2015-yil 25-sentyabr.

[Ковальчук-1] 1,0 ^1,1 „Ковальчук Л.В. и соавт.“. Клиническая иммунология и аллергология с основами общей иммунологии: учебник. 2015-yil 28-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 26-sentyabr.

[2] „Завершается разработка российской инактивированной вакцины от полиомиелита“. 2021-yil 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 5-may.

[Immunization-3] 3,0 ^3,1 „Immunization“ (en). Qaraldi: 2015-yil 25-sentyabr.

[1]

[2]

[3]