Kompyuterda yaratilgan tasvir

Kompyuterda yaratilgan tasvir (inglizcha: Computer-generated imagery; qisqartmasi CGI) uch oʻlchovli (3D) grafika yordamida yaratilgan tasvir boʻlib, asosan tasviriy sanʼat, videooʻyinlar, simulatorlar, kompyuter animatsiyasi va VFXda ishlatiladi. Bunda, tasvirlar dinamik yoki statik boʻlishi bilan bir qatorda ikki oʻlchovli (2D) boʻlishi ham mumkin (garchi „CGI“ atamasi odatda film va televideniyeda personajlar va maxsus effektlar yaratishda 3D-grafikadan foydalanishga shama qilsa-da).

CGIdan foydalangan ilk toʻliq metrajli film 1973-yilda chiqarilgan Westworld filmi boʻlgan.

CGI (kompyuter tomonidan yaratilgan tasvirlar) animatsiya va vizual effektlar sohasidagi eng yirik inqiloblardan biri bo'lib, ko'plab sohalarda keng qo'llanilmoqda. Ushbu texnologiya asosan video o'yinlar, kino, reklama, televideniye va boshqa ko'plab san'at va media tarmoqlarida ishlatiladi. CGI tasvirlar nafaqat statik tasvirlar, balki dinamik harakatlardagi animatsiyalar va vizual effektlar ham bo'lishi mumkin. Quyida CGI texnologiyasining etimologiyasi, tarixi, rivojlanishi, janrlar va texnikalari haqida batafsil ma'lumot beriladi.

---

Etymologiya

"CGI" atamasi inglizcha "Computer-Generated Imagery" so'zlaridan kelib chiqqan bo'lib, bu "kompyuter tomonidan yaratilgan tasvirlar" degan ma'noni anglatadi. CGI atamasi, odatda, tasvirlar va animatsiyalarni yaratish jarayonida kompyuter grafikasi va algoritmlaridan foydalanishni bildiradi. Bu atama tasvirlar va vizual effektlarning yaratilishini ifodalashda keng qo'llaniladi, lekin odatda kino, televideniye va video o'yinlarda ko'proq uchraydi.

Tarixi

CGI texnologiyasining tarixi juda qadimga borib taqaladi, lekin uni amalda qo'llash va rivojlantirish 20-asrning o'rtalaridan boshlangan. CGI ning rivojlanishi quyidagi bosqichlardan o'tgan:

- **1950-yillar**: Kompyuter grafikasi va tasvirlarni yaratish bo'yicha ilk tajribalar 1950-yillarda boshlanadi. 1950-yillarda ilmiy va harbiy sohalarda kompyuter grafikasi dastlabki tajriba sifatida qo'llanila boshlagan.

 

- **1960-yillar**: 1960-yillarda kompyuter grafikasi va animatsiyaning dastlabki elementlari ishlab chiqila boshladi. Bu davrda, ilmiy tadqiqotlar va kompyuter texnologiyalari rivojlanib, tasvirlar yaratish imkoniyatlari kengaygan.

- **1970-yillar**: CGI texnologiyasi rivojlanishining muhim davri 1970-yillarga to'g'ri keladi. 1973-yilda "Westworld" filmi CGI texnologiyasidan foydalanilgan ilk to'liq metrajli film bo'ldi. Bu filmda kompyuter grafikasi yordamida robotlarning harakati va yuz ifodalari tasvirlandi. Bu esa CGI texnologiyasining kino sanoatiga kirib kelishini belgilab berdi.

- **1980-yillar**: 1980-yillarda CGI texnologiyasi yanada rivojlanib, professional kino sanoatida keng qo'llanila boshladi. Pixar va ilmiy-fantastik filmlar uchun CGI texnologiyasi keng tarqaldi. 1982-yilda "Tron" filmi, birinchi marta keng miqyosda CGI texnologiyasini qo'llagan film sifatida tarixga kirdi.

- **1990-yillar**: CGI texnologiyasi 1990-yillarda yanada takomillashdi va film sanoatining asosiy vositasiga aylandi. 1991-yilda chiqarilgan "Terminator 2: Judgment Day" filmida CGI yordamida yaratilgan maxsus effektlar tomoshabinlarga yangi vizual tajribalar berdi. Shuningdek, "Jurassic Park" (1993) filmi CGI texnologiyasidan foydalanib, haqiqatga o'xshash dinozavrlarni yaratdi, bu esa CGI ning kino sanoatidagi haqiqiy inqilobini yuzaga keltirdi.

- **2000-yillar**: 2000-yillarda CGI texnologiyasining rivojlanishi yangi bosqichga ko'tarildi. 3D animatsiyalar va fotorealist tasvirlar yaratish uchun keng imkoniyatlar yaratildi. Pixar studiyasining "Toy Story 2" (1999) va "Shrek" (2001) kabi filmlari CGI texnologiyasining yuksalishining namunalaridir. CGI ning imkoniyatlari faqat kino bilan cheklanmay, reklama va video o'yinlarda ham keng qo'llanila boshlandi.

- **2010-yillar va hozirgi kunda**: CGI texnologiyasi yanada takomillashdi. 3D animatsiya, yuqori aniqlikdagi tasvirlar va maxsus effektlar sohalarida CGI rivojlandi. Kompyuter grafikasi, virtual haqiqat (VR) va kengaytirilgan haqiqat (AR) kabi yangi texnologiyalar bilan birga CGI film, o'yin, reklama va televideniye tarmoqlarida keng qo'llaniladi.

Rivojlanishi

CGI texnologiyasi har yili yanada takomillashib boradi. Hozirgi kunda CGI yordamida nafaqat realistik animatsiyalar yaratish, balki virtual dunyolar, maxsus effektlar va haqiqatan ham realizmga yaqin tasvirlar yaratish mumkin. 3D modellash, fotorealistik renderlash, harakatni animatsiya qilish va simulyatsiya qilish kabi texnologiyalar yordamida kompyuter grafikasi o'zining barcha imkoniyatlarini kashf etdi.

CGI ning rivojlanishidagi asosiy yutuqlar quyidagilardir:

- **3D modellashtirish**: Ob'ektlar va sahnalarni 3D maketlarda yaratish va ularni ko'rsatish imkoniyati.

- **Renderlash texnologiyalari**: Tasvirlarni yuqori sifatli ko'rsatish uchun kompyuter grafikasi yordamida maxsus effektlar qo'llash.

- **Xarakter va animatsiyalar**: CGI yordamida harakatlanuvchi tasvirlarni yaratish, shu jumladan, odamlar va boshqa jonivorlar.

- **Vizual effektlar**: Kino va video o'yinlarda maxsus effektlar yaratish uchun CGI texnologiyasining qo'llanilishi.

Janrlar

CGI texnologiyasi turli janrlar va sohalarda qo'llaniladi. Ularning ba'zilari quyidagilar:

- **Badiiy filmlar**: CGI texnologiyasi asosan badiiy filmlarda qo'llaniladi. Bu janrda tasvirlar, maxsus effektlar va animatsiyalar keng qo'llaniladi. "Avatar" (2009), "The Lord of the Rings" trilogiyasi kabi filmlar CGI texnologiyasidan samarali foydalanilgan misollardir.

 

- **Ilmiy-fantastik filmlar**: CGI texnologiyasi ilmiy-fantastik filmlarda keng qo'llaniladi, chunki bu janrda tez-tez boshqa dunyolar, g'ayritabiiy voqealar va yuqori texnologiyalar tasvirlanadi. "Star Wars", "Blade Runner" kabi filmlar CGI texnologiyasidan foydalanishning eng mashhur misollaridir.

- **Reklama va marketing**: CGI reklama sohasida ham keng qo'llaniladi. O'ziga xos vizual effektlar va animatsiyalar yordamida reklama materiallari, video kliplar va reklamalar yaratiladi.

- **Video o'yinlar**: Video o'yinlarda CGI texnologiyasi yuqori darajada rivojlangan. 3D grafikalar va virtual dunyolar yaratish uchun CGI ishlatiladi. Bu sohada "Grand Theft Auto", "The Witcher" va "Fortnite" kabi o'yinlar misol bo'ladi.

- **Virtual haqiqat (VR) va kengaytirilgan haqiqat (AR)**: CGI texnologiyasi VR va AR tizimlarida ham muhim o'rin tutadi. Bu texnologiyalar yordamida foydalanuvchilar interaktiv tajriba olishlari mumkin.

Texnikalar va Tasvirlar

CGI texnologiyasida ishlatiladigan asosiy texnikalar quyidagilar:

- **3D modellashtirish**: Ob'ektlar va sahnalar 3D grafikasi yordamida yaratiladi, bu esa ular real dunyoda mavjud bo'lgandek ko'rinish beradi.

- **Renderlash**: 3D tasvirlarni ko'rsatish va ekranga chiqarish uchun maxsus texnologiyalar, masalan, ray tracing (nurni kuzatish) va rasterizatsiya.

- **Animatsiya**: Harakatli tasvirlarni yaratish uchun CGI yordamida tasvirlarning ketma-ketligini yaratish.

- **Vizual effektlar (VFX)**: Film yoki televideniyedagi sahnalarni o'zgartirish yoki qo'shimcha maxsus tasvirlar yaratish uchun CGI texnologiyasidan foydalanish.

CGI va Kino sanoati

CGI texnologiyasi kino sanoatida katta inqilobni amalga oshirdi. CGI texnologiyasining rivojlanishi, filmda maxsus effektlar yaratishni yanada o