Lazer dori

Lazer tibbiyoti lazerli fotodinamik terapiya,^[1] fotorejuvenatsiya va lazer jarrohlik kabi tibbiy diagnostika, davolash yoki davolashda lazerlardan foydalanishdan iborat boʻlib kelmoqda.

Lazer soʻzi „majburiy nurlanish yordamida yorugʻlikni kuchaytirish“ degan maʼnoni anglatadi.^[2]

Tarixi

Lazer 1960-yilda Teodor Mayman^[3] tomonidan ixtiro qilingan va keyinchalik uning tibbiyotda qoʻllanishi mumkin boʻlgan imkoniyatlar oʻrganilgan. Lazerlar uchta xususiyatga ega: yoʻnalish, impuls (juda qisqa impulslarda ishlash imkoniyati) va monoxromatiklik .^[4]

1961-yilda, lazer ixtiro qilingar Charlz J. Kempbell bir puls bilan angiomatoz retinal oʻsimtani yoʻq qilish uchun yoqut lazeridan muvaffaqiyatli foydalangan.^[5] 1963-yilda doktor Leon Goldman pigmentli teri hujayralarini davolash uchun yoqut lazeridan foydalanganligi haqida xabar berdi va oʻzining topilmalari haqida xabar berdi.^[6]

Argonli ionlashtirilgan lazer (toʻlqin uzunligi: 488-514 nm) shundan beri retinal dekolmani davolash uchun afzal qilingan lazerga aylandi. Karbonat angidrid lazeri 1960-yillarning boshlarida Kumar Patel va boshqalar tomonidan ishlab chiqilgan va hozirda nafaqat dorivor maqsadlarda, balki boshqa maqsadlarda payvandlash va burgʻulash uchun ham keng tarqalgan va koʻp qirrali vosita hisoblanib foydalanib kelinmoqda.^[7]

1970-yildan boshlab optik toladan (operatsiya xonasida qisqa masofada) foydalanish imkoniyati endoskop kanaliga tolani kiritish imkoniyati tufayli koʻplab lazer ilovalarini, xususan endokavitarni imkonyatlarini ochib berdi.

Bu vaqt ichida argon lazeri gastroenterologiya va pnevmologiyada qoʻllanila boshlandi. Doktor Piter Kiefhaber birinchi boʻlib „odamlarda oshqozon-ichakdan qon ketishi uchun endoskopik argon lazerli fotokoagulyatsiyani muvaffaqiyatli amalga oshirdi“. Kiefhaber, shuningdek, Nd: YAG lazerini tibbiyotda qoʻllash boʻyicha jarroh hisoblanadi, shuningdek, uni oshqozon-ichakdan qon ketishini nazorat qilish uchun foydalaniladi.^[8]

Afzalliklar

Lazer koʻplab noyob afzalliklarga ega, bu esa uni har xil turdagi foydalanuvchilar orasida juda mashhur qiladi.

Yoʻnalishning aniqligi tufayli lazer barcha turdagi toʻqimalarni qoʻshni hujayralarga zarar bermasdan aniq kesish va kuydirish uchun ishlatiladi. Bu tibbiyotda qoʻllangan eng xavfsiz texnika va eng aniq kesish va kuydirish.
Laboratoriyalar lazerlardan, xususan, spektroskopiya tahlili va umuman biokimyoviy namunalarni tahlil qilish uchun keng qoʻllanadi. Bu mikroskopik miqyosda hujayra yoki namunaning tarkibini tom maʼnoda „koʻrish“ va tezroq aniqlash imkonini beradi.
Lazerning elektr intensivligi bemor uchun xavfsiz tarzda osongina boshqarilishi mumkin, ammo oʻz xohishiga koʻra oʻzgaruvchan boʻlib, bu unga juda keng va qisman oʻrganilgan foydalanish doirasini beradi (2021-yilda).

Kamchiliklari

Asosiy kamchilik tibbiy emas, balki iqtisodiy: uning narxi. Rivojlangan mamlakatlarda uning narxi yaratilganidan buyon sezilarli darajada pasaygan boʻlsa-da, u materiallar, har qanday lazer terapiyasini ishlatish uchun zarur boʻlgan asbob-uskunalarning texnikligi, shuningdek, faqat tibbiy yordamni talab qilishi sababli boshqa keng tarqalgan texnik vositalardan qimmatroq boʻlib qolmoqda.

Misol uchun, Fransiyada stomatologik, endodontal yoki periodontal lazer bilan davolash nomenklaturadan tashqari tasniflanadi va shuning uchun ijtimoiy sugʻurta tomonidan qoplanmaydi.

Lazerlar

Tibbiyotda ishlatiladigan lazerlar asosan lazerning har qanday turini oʻz ichiga oladi, ammo quyidagilar:

CO ₂ lazerlari^[9] yumshoq toʻqimalarni kesish, bugʻlash, tushirish va fotokoagulyatsiya qilish uchun ishlatiladi.^[10]
diodli lazerlar^[11]
boʻyoq lazerlari^[1]^[12]
eksimer lazerlari
tolali lazerlar^[13]
gaz lazerlari
erkin elektron lazerlar
yarimoʻtkazgichli diodli lazerlar^[14]

Tibbiyotda qoʻllanishi

Lazerlar qoʻllanadigan protseduralar, amaliyotlar, qurilmalar va mutaxassisliklarga misollar quyidagilar kiradi:

angioplastika^[12]
saraton tashxisi^[14]^[15]
saraton kasalligini davolash^[16]
Stomatologiya
chandiqni qayta koʻrib chiqish, terini qayta tiklash, epilasyonni lazer bilan olib tashlash, tatuirovkani olib tashlash kabi kosmetik dermatologiya^[12]
dermatologiya,^[12] melanomani davolash uchun
frenektomiya
litotripsi^[12]
lazerli mammografiya^[17]
tibbiy tasvirlar^[17]
mikroskop^[18]^[19]
oftalmologiya (shu jumladan Lasik va lazer fotokoagulyatsiyasi)
optik kogerent tomografiya^[13]
optogenetika^[20]
prostatektomiya
plastik jarrohlik, lazerli liposaktsiya,^[21] va teri lezyonlarini davolashda (tugʻma va orttirilgan) va chandiqlarni davolashda (kuyishlar va jarrohlik izlari)
jarrohlik,^[13]^[22] toʻqimalarni kesish, olib tashlash va kuydirish

Qayerlarda ishlatiladi

Dental lazer
Endovenoz lazer terapiyasi
Lazer yordamida yangi biriktirish tartibi
Lazerli jarrohlik
Nur terapiyasi
Past darajadagi lazer terapiyasi
Fotodinamik terapiya
Fototibbiyot

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 Duarte F. J.. Dye Laser Principles, with Applications. Boston: Academic Press, 1990. ISBN 0-12-222700-X. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "dlp" defined multiple times with different content
↑ „What is a Laser?“. NASA Space Place.
↑ Townes. „The first laser“. The University of Chicago Press. Qaraldi: 24-aprel 2023-yil.
↑ „Lasers en médecine“.
↑ „It Happened Here: The Ruby Laser“. NewYork-Presbyterian. Qaraldi: 24-aprel 2023-yil.
↑ Appold. „The history of aesthetic lasers“. Dermatology Times (11-aprel 2019-yil). Qaraldi: 24-aprel 2023-yil.
↑ „C. Kumar N. Patel“. Invent.org. Qaraldi: 25-aprel 2023-yil.
↑ Khemasuwan, Danai; Mehta, Atul C.; Wang, Ko-Pen (2015-yil dekabr). „Past, present, and future of endobronchial laser photoresection“. Journal of Thoracic Disease. 7-jild, № 4. S380–S388-bet. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
↑ Polanyi, T.G. (1970). „A CO₂ Laser for Surgical Research“. Medical & Biological Engineering. 8-jild, № 6. 541–548-bet. doi:10.1007/bf02478228. PMID 5509040.
↑ „Soft-Tissue Laser Surgery - CO2 Surgical Laser - LightScalpel“ (inglizcha). LightScalpel. Qaraldi: 4-aprel 2016-yil.
↑ Loevschall, Henrik (1994). „Effect of low level diode laser irradiation of human oral mucosa fibroblasts in vitro“. Lasers in Surgery and Medicine. 14-jild, № 4. 347–354-bet. doi:10.1002/lsm.1900140407. PMID 8078384.
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 „Medical Applications of Organic Dye Lasers“, Tunable Laser Applications, 3rd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2016 — 293–313-bet. ISBN 9781482261066. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Duarte8" defined multiple times with different content
↑ ^13,0 ^13,1 ^13,2 Popov S „Fiber Laser Overview and Medical Applications“, . Tunable Laser Applications, 3rd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2016 — 263–292-bet. ISBN 9781482261066. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Duarte7" defined multiple times with different content
↑ ^14,0 ^14,1 Duarte FJ „Broadly Tunable External-Cavity Semiconductor Lasers“, . Tunable Laser Applications, 3rd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2016 — 203–241-bet. ISBN 9781482261066. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Duarte5" defined multiple times with different content
↑ Duarte, Francisco Javier (28-sentabr 1988-yil), Two-laser therapy and diagnosis device, EP0284330A1, qaraldi: 18-aprel 2016-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
↑ Goldman L „Dye Lasers in Medicine“, . Dye Laser Principles Duarte FJ: . Boston: Academic Press, 1990 — 419–32-bet. ISBN 0-12-222700-X.
↑ ^17,0 ^17,1 Carroll FE „Pulsed, Tunable, Monochromatic X-rays: Medical and Non-Medical Applications“, . Tunable Laser Applications, 2nd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2008 — 281–310-bet. ISBN 978-1-4200-6009-6.
↑ Orr BJ „Spectroscopic Applications of Pulsed Tunable Optical Parametric Oscillators“, . Tunable Laser Applications, 3rd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2016 — 17–142-bet. ISBN 9781482261066.
↑ „Biological Microscopy with Ultrashort Laser Pulses“, Tunable Laser Applications, 2nd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2008 — 245–80-bet. ISBN 978-1-4200-6009-6.
↑ Penzkofer A „Organic dyes in optogenetics“, . Organic Lasers and Organic Photonics Duarte FJ: . London: Institute of Physics, 2018 — 13–1 to 13–114-bet. ISBN 978-0-7503-1570-8.
↑ „A comparative study of internal laser-assisted and conventional liposuction: a look at the influence of drugs and major surgery on laboratory postoperative values“. Drug Design, Development and Therapy. 7-jild. 2013-yil oktabr. 1195–200-bet. doi:10.2147/DDDT.S50828. PMC 3798112. PMID 24143076. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
↑ Lasers for Medical Applications: Diagnostics, Therapy, and Surgery Jelinkova H: . Oxford: Woodhead, 2013. ISBN 978-0-85709-237-3.

Ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin.
Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak.

[dlp-1] 1,0 ^1,1 Duarte F. J.. Dye Laser Principles, with Applications. Boston: Academic Press, 1990. ISBN 0-12-222700-X. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "dlp" defined multiple times with different content

[2] „What is a Laser?“. NASA Space Place.

[3] Townes. „The first laser“. The University of Chicago Press. Qaraldi: 24-aprel 2023-yil.

[techniques-ingenieur.fr-4] „Lasers en médecine“.

[5] „It Happened Here: The Ruby Laser“. NewYork-Presbyterian. Qaraldi: 24-aprel 2023-yil.

[6] Appold. „The history of aesthetic lasers“. Dermatology Times (11-aprel 2019-yil). Qaraldi: 24-aprel 2023-yil.

[7] „C. Kumar N. Patel“. Invent.org. Qaraldi: 25-aprel 2023-yil.

[8] Khemasuwan, Danai; Mehta, Atul C.; Wang, Ko-Pen (2015-yil dekabr). „Past, present, and future of endobronchial laser photoresection“. Journal of Thoracic Disease. 7-jild, № 4. S380–S388-bet. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)

[9] Polanyi, T.G. (1970). „A CO₂ Laser for Surgical Research“. Medical & Biological Engineering. 8-jild, № 6. 541–548-bet. doi:10.1007/bf02478228. PMID 5509040.

[10] „Soft-Tissue Laser Surgery - CO2 Surgical Laser - LightScalpel“ (inglizcha). LightScalpel. Qaraldi: 4-aprel 2016-yil.

[11] Loevschall, Henrik (1994). „Effect of low level diode laser irradiation of human oral mucosa fibroblasts in vitro“. Lasers in Surgery and Medicine. 14-jild, № 4. 347–354-bet. doi:10.1002/lsm.1900140407. PMID 8078384.

[Duarte8-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 „Medical Applications of Organic Dye Lasers“, Tunable Laser Applications, 3rd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2016 — 293–313-bet. ISBN 9781482261066. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Duarte8" defined multiple times with different content

[Duarte7-13] 13,0 ^13,1 ^13,2 Popov S „Fiber Laser Overview and Medical Applications“, . Tunable Laser Applications, 3rd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2016 — 263–292-bet. ISBN 9781482261066. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Duarte7" defined multiple times with different content

[Duarte5-14] 14,0 ^14,1 Duarte FJ „Broadly Tunable External-Cavity Semiconductor Lasers“, . Tunable Laser Applications, 3rd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2016 — 203–241-bet. ISBN 9781482261066. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Duarte5" defined multiple times with different content

[15] Duarte, Francisco Javier (28-sentabr 1988-yil), Two-laser therapy and diagnosis device, EP0284330A1, qaraldi: 18-aprel 2016-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()

[16] Goldman L „Dye Lasers in Medicine“, . Dye Laser Principles Duarte FJ: . Boston: Academic Press, 1990 — 419–32-bet. ISBN 0-12-222700-X.

[Duarte10-17] 17,0 ^17,1 Carroll FE „Pulsed, Tunable, Monochromatic X-rays: Medical and Non-Medical Applications“, . Tunable Laser Applications, 2nd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2008 — 281–310-bet. ISBN 978-1-4200-6009-6.

[Duarte2-18] Orr BJ „Spectroscopic Applications of Pulsed Tunable Optical Parametric Oscillators“, . Tunable Laser Applications, 3rd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2016 — 17–142-bet. ISBN 9781482261066.

[Duarte9-19] „Biological Microscopy with Ultrashort Laser Pulses“, Tunable Laser Applications, 2nd Duarte FJ: , Boca Raton: CRC Press, 2008 — 245–80-bet. ISBN 978-1-4200-6009-6.

[20] Penzkofer A „Organic dyes in optogenetics“, . Organic Lasers and Organic Photonics Duarte FJ: . London: Institute of Physics, 2018 — 13–1 to 13–114-bet. ISBN 978-0-7503-1570-8.

[21] „A comparative study of internal laser-assisted and conventional liposuction: a look at the influence of drugs and major surgery on laboratory postoperative values“. Drug Design, Development and Therapy. 7-jild. 2013-yil oktabr. 1195–200-bet. doi:10.2147/DDDT.S50828. PMC 3798112. PMID 24143076. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)

[22] Lasers for Medical Applications: Diagnostics, Therapy, and Surgery Jelinkova H: . Oxford: Woodhead, 2013. ISBN 978-0-85709-237-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]