Nutuk
Nutuk — yozilgan vaqtida, 1927-yil 15-20-oktabrda Respublika Xalq Partiyasi umumiy raisi hisoblangan, gʻoziy Mustafa Kemal Atatürk tomonidan yozilgan, 1919-yildan 1927-yilga qadar oʻzi va safdoshlari faoliyatlarini sarhisob qilgan nutq[1]. Madaniyat vazirligi nashriyoti tomonidan (hujjatlar boʻlimidan tashqari) taxminan 900 betlik kitob shaklida nashr etilgan va Turkiyaning oʻsha davri rasmiy tarixi manbasi sifatida muhim ahamiyatga ega.
 Mustafa Kemal Atatürkning „Nutuk“ni taqdim etish jarayoni | |
| Asl nomi | Nutuk |
|---|---|
| Muallif(lar) | Mustafa Kemal Atatürk |
| Mamlakat | Turkiya |
| Til | turkcha |
| Janr(lar)i | muhokama |
| Nashr etilgan sanasi | 1927-yil (Ilk nashr) |
| Sahifalar soni | 1187 |
Nutukning hozirgi turkchaga tarjima qilingan nusxalari ko‘plab nashriyotlarda chop etilgan boʻlib, ularning baʼzilari Muhokama nomini afzal koʻrganlar.
Nutukda keltirilgan hujjatlar tufayli Mustafa Kemal Atatürkning tarixiy kimligi yanada kengroq ochib berilgan. Atatürk voqealarga oid hujjatlarni yigʻib, asarni yozayotganda ushbu hujjatlar asosida oʻz harakatlarini bayon qilgan. Asar Gençliğe Hitabe (Yoshlarga murojaat) qismi bilan yakunlanadi.
Nutq ob'ektivligi sababli ko'pchilik, xususan, Halide Edib Adıvar va Kâzım Karabekir tomonidan tanqid qilingan[2].
Nutukda tilga olingan shaxslar
tahrir- Kâzım Karabekir Paşa
- İsmet Paşa (İnönü)
- Rauf Bey (Orbay)
- Refet Paşa (Bele)
- Cemâl Paşa (Mersinli)
- Nurettin Paşa (Sakallı)
- Kara Vasıf Bey (Karakol)
- Zeki Bey (Kadirbeyoğlu)
- Celâleddin Arif Bey
- Cafer Tayyar Paşa (Eğilmez)
- Ali İhsan Paşa (Sabis)
- Bekir Sami Bey (Kunduh)
- Rıza Nur Bey
- Çerkez Ethem Bey ve kardeşleri
- Selahattin Bey (Köseoğlu)
- Hüseyin Avni Bey (Ulaş)
- Ali Rıza Paşa
- Şerif Paşa
- Ahmet İzzet Paşa (Furgaç)
- Çürüksulu Mahmut Paşa
- Yahya Kaptan
- Herbert G. Wells "Outline of History - 1921" tarix kitobining muallifi[3]
- Salih Bozok
Manbalar
tahrir- ↑ Kongresinde gerçekleştirdiği otuz altı buçuk saat süren tarihî konuşması ve onun metnidir. 1919 — Nutuk’un Deşifresi, Sinan Meydan, Truva Yayınları, önsöz
- ↑ Kuyaş, Ahmet (2017). „Atatürk'ün Nutuk'u, Halide Edip'in itirazı...“. #tarih. Kafa Grup. 41-bet. ISSN 2148-547X.
- ↑ „Ata'nın Okuduklarından: Outline of History“. 2015-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan.