Nyuburg fitnasi
Nyuburg fitnasi (inglizcha: Newburgh conspiracy — AQShkontinental armiyasining qoʻzgʻolon koʻtarishga urunishi. Nyu-Yorkning Nyuburg shahridagi harbiy lagerdagi boʻlinmalari tomonidan uyushtirilgan. AQSh mustaqilligi uchun urush oxirida harbiylar oʻrtasida ikkita anonim xat tarqaladi. Ehtimol bu Konfederatsiya Kongressi siyosatchilari tashabbusi boʻlgan. Ushbu xatlar tarixga „Nyuburg maktublari“ nomi bilan kirgan (inglizcha: Newburgh Letters).
„Ofitserlarga murojaat“ deb nomlangan birinchi xat (inglizcha: An Address to the Officers1783-yil 10-mart kuni harbiy lagerda paydo boʻlib, ish haqining kechikishi va vaʼda qilingan pensiyalarni moliyalashtirish uchun mablagʻ yoʻqligidan norozi boʻlgan armiyani Kongressga yoʻllanadigan shikoyatlarni muhokama qilish va ushbu muammolarni hal qilish uchun harakatlar rejasini ishlab chiqish maqsadida yigʻilishga chaqirdi. General Jorj Vashington harbiy qoʻzgʻolon haqidagi har qanday fikrni toʻxtatdi. U 15-martdagi nutqida ofitserlar korpusini Kongressning ustunligiga ishontirdi va shu bilan armiyada tartib-intizomni tikladi. Koʻp oʻtmay, lagerda Vashington oʻz harakatlari bilan goʻyoki „Ofitserlarga murojaat“ni qoʻllab-quvvatlagani haqida ikkinchi xat tarqaldi. Keyinchalik, Kongress ilgari tasdiqlamagan murosaga rozi boʻlib, qarzning bir qismini askarlarga toʻlash va umrbod qisman pensiya oʻrniga toʻliq besh yillik ish haqi beradigan boʻldi.
Umum qabul qilingan fikrga koʻra, ikkala maktubni ham general Horatio Geytsning yordamchisi mayor Jon Armstrong tomonidan yozilgan. Shu bilan birga, matn muallifligi va bildirilgan fikrlar hamon bahs-munozara mavzusi boʻlib qolmoqda. Armstrongning oʻzi keyinchalik Nyuburg fitnasidagi rolini tan olgan, shunga qaramay, anonim maktublar boʻyicha unga qarshi hech qanday rasmiy chora koʻrilmagan.
„Nyuburg maktublari“ muallifi (yoki mualliflari) aslida nimani xohlashgani hanuzgacha toʻliq aniq emas. Baʼzi olimlar harbiy diktaturani oʻrnatish uchun davlat toʻntarishi haqidagi fikrlarni maʼqullashadi. Koʻpchilik tarixchilar tomonidan qoʻllab-quvvatlanmaydigan yana bir qiziq taxmin shuki, fitnachilar goʻyo monarxiyani tiklash imkoniyatini koʻrib chiqishgan. Shu bilan birga, boshqa tarixchilar bu nuqtai nazarga keskin qarshi fikr bildirishadi. Xuddi shu tarzda, Kongress vakillariga ushbu voqealarga aloqador zobitlar bilan munosabatlariga nima turtki boʻlganining sabablari ham aniq emas.
Adabiyotlar
tahrir- Fleming, Thomas. The Perils of Peace: America's Struggle for Survival after Yorktown. New York: Smithsonian Books, 2007. ISBN 9780061139109.
- Merrill Jensen. The New Nation: A History of the United States During the Confederation 1781-1789 (1950) pp 54-84
- Kohn, Richard H. The Inside History of the Newburgh Conspiracy: America and the Coup d'Etat(ingl.). — 1970. Despite the title, Kohn is doubtful that a coup d'état against Congress was ever seriously attempted.
- Kohn, Richard H. Eagle and Sword: The Federalists and the Creation of the Military Establishment in America, 1783-1802 (1975) pp 17-39
- Nelson, Paul David; Kohn, Richard H. Horatio Gates at Newburgh, 1783: A Misunderstood Role(ingl.). — 1972.
- Rappleye, Charles. Robert Morris: Financier of the American Revolution. New York: Simon and Schuster, 2010. ISBN 9781416570912.
- The American Revolution: Writings from the War of Independence. Andoza:Нп3. ISBN 1-883011-91-4.
- Skeen, C. Edward; Kohn, Richard H. The Newburgh Conspiracy Reconsidered(ingl.). — 1974.
Havolalar
tahrir- Nyuburg fitnasi haqidagi Kongress kutubxonasi sahifasi Arxivnaya kopiya -da arxivlangan(Inglizcha) )
- Gilder Lehrman toʻplami hujjatlari — Genri Noksga maktub, 1783-yil 12 mart Arxivnaya kopiya (Inglizcha) )