Sulh shartnomasi

Sulh shartnomasi — xalqaro shartnoma turi. Sulh shartnomasi asosida urush toʻxtatiladi, hududiy oʻzgarishlar va davlat chegaralari qayd etiladi, boshqa siyosiy, harbiy va iqtisodiy masalalar (qoʻshinlarni olib chiqib ketish, harbiy asirlarni qaytarish, reparatsiyalar va boshqa toʻgʻrisida) hal qilinadi. Sulh shartnomasi preliminar (dastlabki) sulh yoki uzilkesil, umumiy (urushgan hamma davlatlar shartnoma qatnashchilari hisoblansa) sulh yoxud separat sulh (urushda qatnashgan davlatlarning ayrimlari oʻrtasida shartnoma tuzilsa) koʻrinishida boʻlishi mumkin.

Mashhur sulh shartnomalari

Mashhur misollar orasida Napoleonning Vaterloo jangidagi magʻlubiyatidan keyin imzolangan Parij shartnomasi (1815) va Germaniya va ittifoqchilar oʻrtasidagi Birinchi jahon urushini rasman yakunlagan Versal shartnomasi kiradi. Ko‘pgina fikrlarga qaramay, ittifoqchilar 1919-yilda Sevr shartnomasida Usmonli imperiyasi bilan tinchlik oʻrnatmaguncha urush toʻliq tugamadi.

Versal shartnomasi, shuningdek, Kellogg-Briand shartnomasi, ehtimol, tinchlik shartnomalarining eng mashhuri boʻlib, koʻplab tarixchilar tomonidan Germaniyada natsizmning kuchayishi va 1939-yilda Ikkinchi Jahon urushining boshlanishi uchun ayblanadi. Germaniya gʻalaba qozonganlarga toʻlashga majbur boʻlgan tovon toʻlovlari, urushni boshlash uchun faqat Germaniya masʼuliyatini oʻz zimmasiga olishi kerakligi, Germaniyaning qayta qurollanishiga qoʻyilgan qattiq cheklovlar Versal shartnomasida koʻrsatilgan va Germaniyada katta norozilikka sabab boʻlgan.

Yana bir mashhur misol Vestfaliya tinchligi deb nomlanuvchi tinchlik shartnomalari seriyasidir. U milliy davlatlarning zamonaviy tizimini oʻz ichiga olgan zamonaviy diplomatiyani boshladi. Keyingi urushlar endi din uchun emas, balki davlat masalalari atrofida aylanardi. Bu katolik va protestant kuchlarini ittifoqqa ragʻbatlantirdi, bu esa bir qator katta oʻzgarishlarga olib keldi.

Koreya urushi Koreya sulh bitimi bilan tinchlik shartnomasi emas, balki sulh bilan yakunlangan mojaroga misoldir. Biroq, bu urush hech qachon texnik jihatdan tugamagan, chunki yakuniy tinchlik shartnomasi yoki kelishuvga erishilmagan^[1].

Tinchlik shartnomasining eng soʻnggi misoli Vetnam urushini tugatishga qaratilgan 1973-yildagi Parij tinchlik kelishuvidir.

Manbalar

↑ „Is it necessary to sign the "Peace Agreement" on the Korean peninsula?“ (ko) 8–9. The Asian Institute for Policy Studies. Qaraldi: 2017-yil 23-avgust.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

[1] „Is it necessary to sign the "Peace Agreement" on the Korean peninsula?“ (ko) 8–9. The Asian Institute for Policy Studies. Qaraldi: 2017-yil 23-avgust.

[1]