Tipratika dilemmasi

Tipratikan dilemmasi - psixologiyadagi metafora boʻlib, shaxslararo munosabatlarda yuzaga keladigan odamlarga xos boʻlgan qarama-qarshiliklarni izohlashda foydalaniladi. Mazkur metafora Artur Shopengauerga tegishli. Zigmund Freyd oʻzining ishlarida foydalanganidan soʻng mashhurlikka erishadi. Asl holatda jayralar haqida maxsus hikoya qilinganiga qaramay, ingliz tiliga tarjima qilinganda ular tipratikan boʻlib qolgan va mustahkam oʻrnashgan.

Tipratikan haqida masal

Shopengauyerning tipratikan masali:

Qahraton qish kunlarining birida tipratikanlar galasi muzlab qolmaslik uchun uyushishibdi. Biroq, tez orada ular bir-birining tikanini his etishiga, bu esa ularni bir-biridan uzoqlashishiga olib kelibdi. Oradan yana biroz vaqt oʻtib isinishga boʻlgan ehtiyoj ularni birlashishga majbur qilibdi, ammo ne koʻrgulikki ular yana oʻsha noqulay ahvolga tushishibdi. Toki ular ideal masofani topmaguncha qiynoqli holatning birisidan birisiga oʻtaverishibdi.

– Shaxsiy ichki hayotning boʻshligi va yakrangligidan kelib chiqadigan jamiyatga ehtiyoj odamlarni bir-biriga yaqinlashtiradi; ammo ularning koʻplab „tikan“ xususiyatlari va chidab boʻlmas kamchiliklari ularni bir-biridan uzoqlashuviga olib keladi. Va nihoyat ular birgalikda yashashi mumkin boʻlgan oʻrtacha masofa oʻlchovini yagona yoʻl sifatida topadilar, bu – muloyimlik va yaxshi axloq. Yaqinlashuvning meʼyorlariga amal qilmaydiganlarga Angliyada: „keep your distance“! deb aytishadi! Garchi bunday sharoitda oʻzaro isinishga boʻlgan ehtiyoj juda zoʻr qondirilmasa-da, biroq tikanlar ham sezilmaydi.

– Agar kimningdir shaxsiy ichki iliqligi koʻp boʻlsa, yaxshisi oʻziga ham boshqalarga ham zarar bermaslik uchun jamiyatdan uzoqroq boʻlgani maʼqul.Andoza:Начало цитаты Stado dikobrazov leglo v odin xolodniy zimniy den tesnoyu kuchey, chtobi, sogrevayas vzaimnoy teplotoyu, ne zamerznut. Odnako vskore oni pochuvstvovali ukoli ot igl drug druga, chto zastavilo ix lech podalshe drug ot druga. Zatem, kogda potrebnost sogretsya vnov zastavila ix pridvinutsya, oni opyat popali v prejnee nepriyatnoe polojenie, tak chto oni metalis iz odnoy pechalnoy kraynosti v druguyu, poka ne legli na umerennom rasstoyanii drug ot druga, pri kotorom oni s naibolshim udobstvom mogli perenosit xolod. 

– Tak potrebnost v obщestve, proistekayuщaya iz pustoti i monotonnosti lichnoy vnutrenney jizni, tolkaet lyudey drug k drugu; no ix mnogochislennie ottalkivayuщie svoystva i nevinosimie nedostatki zastavlyayut ix rasxoditsya. Srednyaya mera rasstoyaniya, kotoruyu oni nakones naxodyat kak edinstvenno vozmojnuyu dlya sovmestnogo prebivaniya, eto – vejlivost i vospitannost nravov. Tomu, kto ne soblyudaet doljnoy meri v sblijenii, v Anglii govoryat: „keep your distance“! Xotya pri takix usloviyax potrebnost vo vzaimnom tyoplom uchastii udovletvoryaetsya lish ochen nesovershenno, zato ne chuvstvuyutsya i ukoli igl.

– U kogo je mnogo sobstvennoy, vnutrenney teploti, tot pust luchshe derjitsya vdali ot obщestva, chtobi ne obremenyat ni sebya, ni drugix.Andoza:Конец цитаты