gʻildirak

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

gʻil-di-rak

Etimologiyasi

GʻILDIRAK doira shaklida yasalib, oʻqqa oʻrnatiladigan, maʼlum bir kuch taʼsirida aylanib, arava, mashina kabilarni harakatga keltiradigan qism. Zebixon g‘ildirak yog‘ochlariga oyogʻini bir-bir qoʻyib aravaga chiqdi (Saida Zunnunova). Bu ot eski oʻzbek tilida gʻïldïra— feʼlidan —k qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: gʻïldïra- + k = gʻïldïrak > gʻildiräk.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Arava, mashina yoki biror mexanizmning yurishi, harakat qilishi uchun xizmat qiladigan, oʻqqa oʻrnatilgan, aylanadigan, doira shaklli qismi. Arava gʻildiragi. Avtomobil gʻildiragi. n Sal alaxsisang, universalning tiissh gʻildiragi tagida qolib ketasan. M. Mansurov, Yombi. Mana, kichik teleskopga oʻxshash asbobning gʻshdiraklari harakatga keldi. M. Mahmudov, Mangu kuy izlab.

Tarix (yoki taraqqiyot) gʻildiragi Tari-xiy taraqqiyot jarayoni. Gitlerchilar qonu-niy taraqqiyot gʻildiragini orqaga aylan-tirib yubormoqchi boʻlgan edilar. Gazetadan. Tarix gʻildiragi aylanar izda, Xalqlar ku-rashadi kelajak uchun. R. Bobojon.

2 Gʻildirakka oʻxshash, aylana shaklli. ◆ Tip-tiniq gʻildirak oynachasi bor, Oynakka toʻgʻri tik tuynukchasi bor. Q. Muhammadiy .

Antonimlari

ҒИЛДИРАК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

gʻildirak (koʻplik gʻildiraklar)

Tillar

Tarjimalar

Afrikaanscha: wiel Albancha: rrotë Arabcha: عجلة (ʿájala) Armancha: անիվ (aniv), ակ (ak) Astuleoncha: rueda Ozarbayjoncha: çarx, tәkәr Baskcha: gurpil, txirringa Beloruscha: кола (kóla) Bengalicha: চাকা (caka) Bolgarcha: колело (koleló) Birmancha: ဘီး (bein:) Katalancha: roda Xitoycha: 輪子, 轮子 (lúnzi) Chexcha: kolo Datcha: hjul Esperantocha: rado Estoncha: ratas Fincha: pyörä, ratas Fransuzcha: roue Gruzincha: ბორბალი (borbali) Olmoncha: Rad Yunoncha: τροχός (trochós), ρόδα (róda) Gujaraticha: ચક્ર (cakra) Ivritcha: גלגל (galgal) Hindicha: चक्र (cakra) Mojarcha: kerék Islandcha: hjól Irlandcha: roth Italyancha: ruota Yaponcha: 車輪 (しゃりん, sharin), 輪 (わ, wa) Qozoqcha: доңғалақ (doñğalaq), дөңгелек (döñgelek) Koreyscha: 바퀴 (bakwi) Qirgʻizcha: дөңгөлөк (döñgölök) Laocha: ກົງ (koŋ) Lotincha: rota

Latishcha: ritenis, rats Litvacha: ratas Makedoncha: тркало (t'rkálo) Malaycha: roda Malayalamcha: ചക്രം (cakraṁ) Maltiycha: rota Mencha: queeyl Maoricha: wīra Moʻgʻulcha: хүрд (hürd) Astekcha: malacatl, malakatl Forscha: چرخ (čarx) Polyakcha: koło Portugalcha: roda Rumincha: roată Romanshcha: roda, rouda Ruscha: колесо (kolesó) Serbcha: ко̀та̄ч (kòtāč) Slovatscha: koleso Slovencha: kolo Ispancha: rueda Suaxilicha: gurudumu Shvedcha: hjul Tagalcha: gulong Tojikcha: чарх (čarx) Tamilcha: சில்லு (cillu) Telugucha: చక్రం (cakram), చక్రము (cakramu) Taycha: ล้อรถ (lór rót), ล้อ (lór) Tibetcha: འཁོར་ལོ (kor-lo) Turkcha: tekerlek, teker Turkmancha: tigir, çarh Ukraincha: колесо (kóleso), коло (kólo) Urducha: پہیہ (pahiyya) Vyetnamcha: bánh xe Valliycha: olwyn Idishcha: ראד (rad)

Ruscha _ru

gʻildirak
колесо; // колёсный; ◆ ~izi колея; ◆ ~ moyi колёсная мазь; ◆ tarix ~i перен. колесо истории.