yaxshi

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yax-shi

Etimologiyasi

YAXSHI 'ijobiy sifatta ega’, ’kishiga yoqadigan, maʼqul boʻladigan’. Yaxti soʻz — jon ozigʻi, yomon soʻz — bosh hozigʻi (Maqol). Bu sifat qadimgi turkiy tilda ham ’didga, xohishga mos tush-, maʼqul boʻl-’ maʼnosini anglatgan yaq— feʼlining (ЭСТЯ, IV, 64) ’biroz’ maʼno— sini ifodalovchi -(ï)sh qoʻshimchasini qoʻshib hosil qi-lingan shaklidan —ï qoʻshimchasi bilan yasalgan; -ï qoʻ-shimchasi qoʻshilganidan keyin ikkinchi boʻgʻindagi tor Unli talaffuz qilinmay qoʻygan, sh undoshi taʼsirida uning oldidagi q undoshi x undoshiga almashgan (Devon, III, 39); oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (yaq- + ïsh = yaqïsh-) + ï = yaqïshï > yaqshi > yaxshï > yäxshi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Ijobiy sifatga ega boʻlgan, biror talabga toʻla javob beradigan, kishiga yoqadigan, maʼqul boʻladigan. ◆ Yaxshi kishi. Yaxshi ot. Yaxshi baho. Yaxshi gap. Yaxshi gʻoya. Yaxshi tilaklar Yaxshi yemoq. Yaxshi kiymoq. Uzini yaxshi tutmoq. Yaxshi soʻz — jon ozigʻi, Yomon soʻz — bosh qozigʻi. Maqol. ◆ Yaxshi oshini yer, yomon — boshini. Maqol . ◆ Yaxshiga yondash, yomondan qoch. Maqol . ◆ Yaxshi bilan yursang, yetarsan murodga, Yomon bilan yursang, qolar-san uyatga. Maqol . ■■ Kumush

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Kundan-kun-ga Zaynabning susayib, oʻziga begonalashib borganini yaxshi anglar edi. A. Qodiriy, „Oʻt-gan kunlar“ . ◆ Yaxshi gapirib ham koʻrdi, yomon gapirib ham koʻrdi, foydasi boʻlmadi. A. Qdhhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Gulnor, siz yaxshi oʻylang, ixtiyor sizda. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Yaxshining yuzida zuluk ham xol boʻlib koʻrinadi. A. Qahhor, „Toʻyda aza“ .

Yaxshi koʻrmoq 1) biror narsani, kishi-ni yoqtirmoq, maʼqul koʻrmoq. ◆ Suhbatni yaxshi koʻradi. Ozoda kiyinishni yaxshi koʻraman. yaya Bu kambagʻal xasta yigitni Yoʻlchi yaxshi koʻrar, ahvoliga koʻngildan qaygʻurar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . 2) muhabbat qoʻymoq, sevmoq. ◆ Bir-birini yaxshi koʻrmoq. m ◆ -Rosti-ni ayt, muallim bolani yaxshi koʻrasanmi? — deb soʻradi Tojiboy qoʻqqisdan. P. Tursun, Oʻqituvchi. ◆ Zulfiqor ustodning qizini ni-hoyatda yaxshi koʻrib qolganini doʻstiga aytib qoʻygan edi. Mirmuhsin . Meʼmor.

2 mod. s. Rozilik, maʼqullash maʼnosi-ni bildiradi; xoʻp boʻladi, durust, maʼqul. ◆ Yaxshi, hozir yetib boraman. Yaxshi, men yana oʻylab koʻraman. m ◆ [Yusufbek hoji:] Yaxshi. Vaʼda ham berayin, ammo sen unashmay tur! A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ [Oqsoqol] Oʻrni-dan turdi va qattiq ovoz bilan: -Yaxshi.. Bu kishiga ham "forma"dan berasan, — dedi va shoshganicha chiqib ketdi. P. Tursun, „Oʻqi-tuvchi“ .

Antonimlari

ЯХШИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Sifat

yaxshi

• Ozarbayjoncha: yaxşı

Ruscha _ru

yaxshi
хороший; добрый, славный; приличный; // хорошо; ◆ aʼlo va yaxshi baholar отличные и хорошие отметки; ◆ yaxshi odamlar хорошие, славные люди; ◆ bunday qilish yaxshi emas нехорошо так поступать; ◆ oʻzing kelganing yaxshi лучше, чтобы ты сам пришёл; ◆ undan koʻra bu yaxshi этот лучше, чем тот; ◆ yaxshi qol! счастливо (тебе) оставаться!; ◆ xayr, qizim, yaxshi qol! до свидания, дочь моя, счастливо (тебе) оставаться!; ◆ yaxshi kelding хорошо, что ты пришёл; ◆ yaxshi ishlamoq хорошо работать;◆ oʻzini yaxshi sezmoq хорошо чувствовать себя; ◆ yaxshi tikilgan kostyum хорошо сшитый костюм; ◆ yaxshi uyushtirilgan mehnat хорошо организованный труд; ◆ yaxshigina 1) хорошенький, славненький; 2) значительный, основательный; 3) хорошенько; значительно, основательно; как следует; ◆ yaxshigina yigit довольно хороший парень; ◆ yaxshigina uxlab turdim я хорошо выспался (поспал); ◆ yaxshigina ovqatlandim я хорошо (плотно) покушал; ◆ bugun yaxshigina issiq сегодня довольно жарко; ◆ yaxshi niyat - yarim davlat посл. доброе намерение - половина богатства; ◆ yomon urugʻdan yaxshi meva kutma посл. от плохого семени не жди хороших плодов; ◆ yaxshi otga bir qamchi, yomon otga ming qamchi посл. хорошей лошади довольно одного удара, а плохой - тысячи мало; ◆ aldashga bola yaxshi посл. обмануть ребёнка легко;
2 хороший, добрый, славный (человек); ◆ yaxshiga yondash, yomondan qoch см. ◆ yondashmoq 2; yomonning yaxshisi boʻlguncha, yaxshining yomoni boʻl посл. лучше будь худшим среди хороших, чем лучшим среди плохих;
3 частица хорошо; ладно; ◆ yaxshi, hozir boraman хорошо, я сейчас пойду; ◆ yaxshi, men yana oʻylab koʻraman хорошо, я ещё раз подумаю; ◆ 

• yaxshi koʻrmoq любить; уважать; ◆ bir-birini yaxshi koʻrmoq любить друг друга; ◆ u sizni yaxshi koʻradi он вас любит; ◆ u muzikani yaxshi koʻradi он любит музыку.