Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yoq

Aytilishi

Etimologiyasi

YOQ 'tomon’. Mayin tong shabadasi rang-barang gullarni sekin tebratib , atirlarini har yoqqa sepadi (Oybek). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot ya:q tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, IV, 82), keyinroq a: unlisining choʻ— ziqlik belgisi yoʻqolgan (ДС, 237); oʻzbek tilida a un-lisi â unlisiga almashgan: ya:q > yaq > yâq. Bu soʻz yân soʻziga qiyoslanib, ular oxiridagi -q, -n qismlari Qoʻshimcha ekani taʼkidlanadi (ЭСТЯ, IV, 82), lekin ya qismining maʼnosi izohlanmaydi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Tomon, taraf. ◆ Oʻng yoq. Soʻl yoq. n Oʻrtada norgʻul Sarimsoq, oʻng tomonda qari chol, chap yogʻida esa qirgʻiz choʻpon borar edi. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. ◆ Mayin tong shaba-dasi rang-barang gullarni sekin tebratib, atirlarini har yoqqa sepadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Bir yoqqa Nomaʼlum joyga. ◆ Dadam arava qoʻshib, bir yoqqa ketdi. [dedi Gulnor]. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . U yoq-bu yoqdan 1) har tarafdan. ◆ Oshni yeb boʻlganlarida, u yoq-bu yoqdan juma tovushi kela boshlagan edi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar; 2) har toʻgʻrida“ . U ◆ yoq-bu yoqdan gaplashib oʻtirmoq. U yoq-bu yoqqa Har tarafga, „atrofga“ . ◆ [Xotin] Koʻcha eshigini ochib, u yoq-bu yoqqa qaradi: jimjit, guzar tomon-da faqat bitta chirok, miltillar edi. A. Qahhor, „Anor“ . U yoq-bu yogʻi Hammasi boʻlib, bor-yoʻgʻi. [ ◆ Yoʻldoshev:] U yoq-bu yogʻi bir haf-talik ish. U. Ismoilov, „Saylanma“ . U yogʻi Da-vomi. Ya na xoʻmrayibroq, ovozini pasaytirib dedi: -U yogʻini soʻrasang, aytaymi, dadam Yor-matga kuyov boʻlmoqchi! Gulnorga uylanmoqchi! Oybek, Tanlangan asarlar. U yogʻini aytol-madi — boʻgʻzida bir narsa turib qoldi. M. Ismoiliy, Fargʻona t. o. Uzini har yoqqa urmoq Astoydil, jon-jaxdi bilan harakat qilmoq. ◆ Yongʻindan qishloqning tub kishilari ham oʻzlarini har yoqqa urib, mol-hollarini asrash chorasini koʻrmoqdalar. Nazarmat, „Joʻrlar baland sayraydi“ .

2 Geometrik jismni oʻrovchi har bir te-kislik. ◆ Kub yoqlari.

Sinonimlari

Antonimlari

ЁҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yoq
1 сторона, край, место, местность; направление; ◆ oʻsha yoqlarda в тех краях, в тех местах; koʻchaning ikki yogʻiga daraxt oʻtqazilgan по обеим сторонам улицы посажены деревья; ◆ bir-yoqqa 1) в одну сторону; 2) куда-то; куда-нибудь; ◆ u bir yoqqa ketibdi оказывается, он куда-то ушёл; ◆ biror yoqqa bormoqchimisiz? вы намерены куда-нибудь идти?; ◆ hamma yoqda всюду, кругом, везде, повсеместно; ◆ har yoqdan из разных мест; ◆ hamma yoqdan со всех сторон, со всех концов;
2 мат. грань; ◆ kubning yoqlari грани куба; * ◆ bir yoqdan..., bir yoqdan... 1) означает, что два взаимосвязанные действия происходят тут же, непрерывно, одно за другим; ◆ bir yoqdan qor yogʻyapti, bir yoqdan erib ketyapti идёт снег и тут же тает; ◆ bir yoqdan gʻisht tushirilyapti bir yoqdan terilyapti непрерывно подвозятся кирпичи и тут же укладываются; 2) с одной стороны...; и с другой стороны... .

yoq