Jekaterinburg

Jekaterinburg (ven.: Екатеринбу́рг) om Venäman millionerlidn, valdkundan nellänz' lidn eläjiden lugun mödhe. Se om Sverdlovskan agjan administrativine keskuz da kaikiš suremb lidn i lidnümbrik, mugažo Uralan federaližen ümbrikon keskuz.

Jekaterinburg
Екатеринбург

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2024)	1,536,183 ristitud
Pind	1,110,7 km²
Pämez'	Aleksei Orlov (tal'vku 2020—)
Telefonkod	+7−343-xxx-xxxx
Avtokod	66, 96, 196
Aigvö	UTC+5 (MSK+2)

Lidnan kart rengazavtotenke (2022)

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud vl 1723 kuti Jekaterinan raudtegim-lidnuz Petr I Suren käskön mödhe. Om nimitadud hänen naižen mödhe (Jekaterina I-imperatornaine). Vl 1781 sai lidnan statusad. Vozil 1924−1991 lidnan nimi oli Sverdlovsk (ven.: Свердло́вск).

Jekaterinburg šingotase nenil ižandusen sarakoil: metallurgii i metallan ümbriradmine, sömtegimišt, elektromašiništon tehmine, likkuimiden tehmine kaičendministrusen täht, tömašinoiden pästand, himine tegimišt, torguind, turizm, finansoiden sfer. Severziden-se transnacionaližiden kompanijoiden palakundad oma neciš lidnas.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Iset'-jogen üläjoksmusen randoil (ven.: Исе́ть, Obin hurapol'ne bassein), seižub Uralmägiden päivnouzmaižil pautkil, 200..380 m ü.m.t. korktusil (keskmäine — 270 m).

Matkad Moskvhasai om 1667 km päivlaskmha orhal. Lähembaižed ezilidnad oma Aramil' suvipäivnouzmas, Sredneural'sk i Üläpišm pohjoižes, Berözovskii pohjoižpäivnouzmas.

Klimat om ven kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +3,3 C°, kezakun-elokun +16,2..+18,9 C°, tal'vkun-uhokun −10,7..−12,6 C°. Ekstremumad oma −44,6 C° (tal'vku, viluku) i +40,0 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −5,3 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +9,4 C° (uhoku). Voib panda halad kezaaigan päiči heinkus (minimum +1,5 C°). Paneb sadegid 535 mm vodes, enamba kezakus-elokus (73..93 mm kus), vähemba kül'mkus-sulakus (19..33 mm kus). Lumikatken keskmäine korktuz sase 40..50 santimetrhasai. Il'man vozne keskmäine relätivine nepsuz om 75 %.

Tobmuz

Jekaterinburgan rajonad: (vn 2010 kart)
1. Üläisetin rajon
2. Raudterajon
3. Ordžonikidzen rajon
4. Kirovan rajon
5. Oktäbrin rajon
6. Čkalovan rajon
7. Leninan rajon

Jekaterinburg jagase seičemeks administrativižeks rajonaks. Kaik 16 žilod da kaks' küläd mülüdas lidnümbrikho Jekaterinburgan ližaks. Lidnümbrikon pind — 1147 km².

Lidnan pämez' (ven.: глава Екатеринбурга) om sen Administracijan pämez'. Edeline lidnan pämez' om Aleksandr Visokinskii (sügüz'ku 2018 — tal'vku 2020). Lidnan Diman ezimez' om Anna Gurarii vn 2023 redukuspäi. Edeline Duman ezimez' om Igor' Volodin (reduku 2018 — sügüz'ku 2023).

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 1 349 772 ristitud, lidnümbrikon — 1 383 179 ristitud. Vn 2021 rahvahanlugemižen mödhe lidnan ristitišt oli 1 544 376 eläjad, se oli kaikiš suremb. Vl 2018 kaik 1 468 833 ristitud elihe lidnas i 1 501 652 ristitud kaikes lidnümbrikos. Enamba 2,2 mln ristituid elädas lidnaglomeracijas.

Rahvahad (enamba 0,4 % vl 2010): venälaižed — 80,0 %, totarlaižed — 3,3 %, ukrainalaižed — 0,9 %, baškiralaižed — 0,9 %, marilaižed — 0,5 %, azerbaidžanlaižed — 0,5 %, tadžikalaižed — 0,4 %, armenijalaižed — 0,4 %, toižed rahvahad — 3,0 %, rahvahuden ozutandata — 10,1 %.

Üläopendusen znamasižed aluzkundad oma Uralan federaline universitet Boris Jel'cinan nimed (om sätud kahten aluzkundan ühtištusel vl 2011, enamba mi 40 tuh. üläopenikoid), Uralan valdkundaline kaivuzuniversitet (alusenpanend 1914 kut kaivuzinstitut), Venäman valdkundaline professionaliž-pedagogine universitet (alusenpanend 1979, 12 tuh. üläopenikoid).

Transport

Jekaterinburg om valdkundan järedaks transporttesol'meks, seičeme raudted i kuz' federališt avtoted ühtenzoittas täs. Ümbäravtote om läz saudud vspäi 1994, lopuline keskust om sauvomas lidnan suves vll 2018−2020.

Avtobusad, trolleibusad, lidnelektrojonuz i ezilidnelektrojonused, tramvaid da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Metro radab lidnas vspäi 1991 (kaik om üks' jono, ühesa stancijad, 13 km raudted vspäi 2012).

Rahvahidenkeskeine soda- da civiline Kol'covo-lendimport (SVX / USSS / КЛЦ, 6,3 mln passažiroid vl 2019) sijadase 16 km suvipäivnouzmha lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Keskuzazijan maihe i Turkanmaha, Evropan päivnouzman maihe i Venäman äjihe lidnoihe, om čarterreisid Vjetnamha i Tailandha tal'vel.

Galerei

• 
  Lidnümbrikon Duman i Administracijan sauvuz (2019)
• 
  Nevjanskan jumalaižiden muzei
• 
  Eläban Eziauguižen Stroican kafedraline päjumalanpert', vn 2010 nägu (om saudud vll 1818−1839)
• 
  Sverdlovan ird öližel aigal (2009)
• 
  Belinskijan ird (2009)
• 
  Uden pertišton taho «Akvamarin»-eländkompleksanke (2010)
• 
  Jekaterinburgan cirk (2019)
• 
  Jekaterinburg-Passažirine-raudtestancii vl 2019

Irdkosketused

• Lidnan oficialine portal (екатеринбург.рф). (ven.)
• Lidnan Duman oficialine sait (egd.ru). (ven.)