Altajan Tazovaldkund
| |||||
| |||||
| Pälidn | Gorno-Altaisk | ||||
| Pind - Ühtes |
35-nz' 92 903 km² | ||||
| Eläjiden lugu - Kaik |
81-nz' 218,063 ristitud (2018) | ||||
| Regionaline KSP - Kaik, nügüdläižiš arvoiš |
84-nz' 46,1 mlrd rub. (2016) | ||||
| Federaline ümbrik | Sibirin | ||||
| Venäman ekonomine region | Päivlaskmaižen Sibirin | ||||
| Valdkundkel' (-keled) | venäkel', altajan kel' | ||||
| Tazovaldkundan pämez' da Ohjastusen ezimez' | Aleksandr Berdnikov | ||||
| Valdkundaližen Suiman ezimez' | Vladimir Tülentin | ||||
| Gimn | Altajan Tazovaldkundan gimn | ||||
| Avtokod | 04 | ||||
| Aigvöd | UTC+7 (MSK+4) | ||||
Altajan Tazovaldkund (ven.: Республика Алтай, suvialt.: Алтай Республика) om üks' Venälaižen Federacijan tazovaldkundoišpäi, sen subjekt.
Se mülüb Sibirin federaližhe ümbrikho.
Tazovaldkundan pälidn da üks'jäine lidn om Gorno-Altaisk.
Keled
vajehtaValdkundkeled oma venäkel' da altajan kel' Konstitucijan 13. kirjutusen mödhe. Mugažo kazahan kel' kävutase oficialižiš kosketusiš kazahlaižiden eländsijiš.
Istorii
vajehtaVn 1922 1. päiväl kezakud Oiratan avtonomižen agjan aluz oli pandud. Vs 1932 keväz'kun 2. päiväspäi nimitihe sidä Oirotan avtonomižeks agjaks, vs 1948 vilukun 7. päiväspäi — Mägi-Altajan avtonomižeks agjaks. Vn 1992 16. päiväl semendkud se läksi Altajan randaspäi da sai Mägi-Altajan Tazovaldkund-nimed. Vs 1993 tal'vkun 12. päiväspäi nimitadas sidä Altajan Tazovaldkundaks.
Tazovaldkundan Konstitucii[1] om vahvištadud vn 1997 7. päiväl kezakud Valdkundaližen Suiman ezitajil. Se om väges möhembaižidenke vajehtusidenke.
Geografijan andmused
vajehta
Tazovaldkundal om röunoid Hakasijan Tazovaldkundanke da Tuvan Tazovaldkundanke päivnouzmas, Mongolijanke da Kitainke (sen Sin'czän-Uiguran avtonomiženke agjanke) suves, Kazahstananke (sen Päivnouzmaižen Kazahstanan agjanke) suvipäivlaskmas, Altajan randanke lodehes, Kemerovon agjanke pohjoižpäivnouzmas. Altajan Tazovaldkund om mererandatoi.
Pind om 92 903 km². Znamasižed joged oma Katun' da Bii ližajogidenke. Kaikiš suremb järv om Teleckan järv (vai Altin Köl', 230 km², 325 m süvütte).
Reljef om mägikaz, äi mägisel'gid kaidoidenke jogialangištoidenke. Altajan Tazovaldkundan da kaiken Sibirin kaikiš korktemb čokkoim om Beluh-mägenpä (4509 m, toižed nimed: Kadin Baži, Uč Sumer) tazovaldkundan suviröunal Kazahstananke.
Klimat om terav kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om 0..+5 C° alangoiš, mägil — −6 C°.
Londuseližed varad[2] oma kivihil', bur hil', metallad (raudkivend, kuld, hobed, vas'k, vol'fram, kobal't, vismut, tantal, molibden, artut'), sauvondmaterialad (mouckivi, sauvondkivi, saved, letked), gidroenergii.
Tobmuz
vajehtaAleksandr Berdnikov radab tazovaldkundan pämehen vs 2006 vilukun 20. päiväspäi. Hän-žo om tazovaldkundan ohjastusen ezimez'. Kaik rahvaz änestab händast videks vodeks. Tazovaldkundan pämez' märičeb ohjastusen strukturad. Hän paneb ministrid radnikusile sättutaden kandidatoid parlamentanke. Kaks' ezmäšt varapämest da nell' muite varapämest oma hänele abhu.
Altajan Tazovaldkundan parlament om üks'kodine Valdkundaline Suim (suvialt.: Эл Курултай). Kaik rahvaz valičeb sen 41 ezitajad videks vodeks. Vladimir Tülentin radab Suiman ezimeheks vs 2016 sügüz'kun 29. päiväspäi.
Radonoigendai tobmuz om Altajan Tazovaldkundan Ohjastuz. Tazovaldkundan ministrused, komitetad da inspekcijad alištudas Ohjastusele.
Valitihe Tazovaldkundan pämest — Ohjastusen ezimest järgenduseližen kerdan vn 2014 14. päiväl sügüz'kud, nügüdläine pämez' sai vägestust ezmäižel tural (50,63%) da radab koumanden strokun jäl'geten. Valdkundaližen Suiman ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba sil-žo päiväl (14.09.2014, 6. kucund).
Eläjad
vajehtaVn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 206 168 ristitud[3]. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'. Vl 2018 kaikutte koumanz' ristit kümnespäi om lidnalaine.
Üks'jäine lidn om olmas tazovaldkundas. Vl 2016 kaik oli 6 eländpunktad enamba mi 5 tuh. eläjidenke.
Rahvahad (enamba 0,5% vl 2010): venälaižed — 55,7%, altajalaižed — 35,3%, kazahlaižed — 6,1%, ukrainalaižed — 0,5%, toižed rahvahad — 0,7%, rahvahuden ozutandata — 1,7%.
Erased toižed igähižed rahvahad: tuvalaižed — 0,08% (158 rist.), šorijalaižed — 0,04% (87 rist.).