Cái chết của Mahsa Amini
Vào ngày 16 tháng 9 năm 2022, một phụ nữ 22 tuổi người Iran tên là Mahsa Amini (tiếng Ba Tư: مهسا امینی), cũng gọi là Jina Amini hoặc Zhina Amini (tiếng Ba Tư: ژینا امینی, tiếng Kurd: ژینا ئەمینی),[5] chết ở Tehran, Iran, trong tình trạng đáng ngờ, được cho là do sự tàn bạo của cảnh sát.[6][7][8][9]
Mahsa Amini | |
|---|---|
| مهسا امینی | |
| Sinh | 21 tháng 9[1] 1999/2000 Saqqez, Iran |
| Mất | (22 tuổi) Tehran, Iran |
| Nguyên nhân mất | Gãy xương sọ do chấn thương nặng[2][3][4] |
| Nơi an nghỉ | Saqqez, Iran |
| Tên khác |
|
Tuần tra hướng dẫn, cảnh sát đạo đức củaBộ chỉ huy thực thi pháp luật của Iran, đã bắt giữ Amini vì không đeo khăn trùm đầu trong phù hợp với tiêu chuẩn của chính phủ. Cảnh sát cho biết cô đột ngột lên cơn trụy tim tại một nhà ga, ngã xuống sàn và chết sau hai ngày hôn mê.[10][11] Những người chứng kiến và những phụ nữ bị giam giữ cùng Amini cho biết cô đã bị đánh đập nghiêm trọng, ngoài các bản chụp quét y tế bị rò rỉ,[2] đã khiến các quan sát viên độc lập chẩn đoán xuất huyết não và đột quỵ.[12]
Cái chết của Amini dẫn đến một loạt các cuộc biểu tình quy mô lớn trên khắp đất nước, thu hút sự chú ý của quốc tế, bao gồm một tuyên bố của Cao ủy Liên Hợp Quốc về người tị nạn, tập trung vào bạo lực chống lại phụ nữ ở Cộng hòa Hồi giáo Iran.[13][14][15][16] Một số nhà lãnh đạo, tổ chức và những người nổi tiếng trên khắp thế giới đã lên án vụ việc là một ví dụ về việc lạm dụng phụ nữ có hệ thống của cảnh sát đạo đức của Iran và bày tỏ tình đoàn kết với những người biểu tình.[17] Bộ Tài chính Hoa Kỳ còn áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với cảnh sát đạo đức và các nhà lãnh đạo Iran trong các tổ chức an ninh khác nhau.[18]
Để đối phó với các cuộc biểu tình, chính phủ Iran không chỉ đàn áp các cuộc biểu tình, bắn những người biểu tình bằng đạn ghém và các viên kim loại, triển khai hơi cay và vòi rồng,[19] và chặn quyền truy cập vào nhiều ứng dụng bao gồm Instagram và WhatsApp, đồng thời hạn chế khả năng truy cập internet để giảm khả năng tổ chức của những người biểu tình. Đây có thể là những hạn chế nghiêm ngặt nhất về internet ở Iran kể từ năm 2019, khi internet bị đóng cửa hoàn toàn.[20]
Biểu tình
sửaTrên đường phố
sửa
Vào ngày 17 tháng 9 vài giờ sau cái chết của Mahsa Amini nhiều nhóm biểu tình đã tập trung tại bệnh viện Kasra ở Tehran, nơi Amini thiệt mạng. Nhiều nhóm nhân quyền đã báo cáo rằng các lực lượng an ninh đã được triển khai để trấn áp họ bằng hơi cay. Một số đã bị bắt giữ[21]. Sau đó một loạt các cuộc biểu tình bùng nổ tại các địa điểm như Saqqez, quê nhà của Amini[22].Những người biểu tình hô vang các khẩu hiệu như "Cái chết cho những kẻ độc tài". Những nhóm nữ giới người Kurd cũng sử dụng nhiều khẩu hiệu như "Phụ nữ, cuộc sống, tự do"[21][22][23]
Phát ngôn viên của Hengaw ,một nhóm nhân quyền Kurdistan nói rằng "Các cơ quan an ninh đã buộc gia đình Amini tổ chức tang lễ mà không có bất kỳ nghi lễ nào để ngăn chặn căng thẳng". Các tổ chức xã hội người Kurd cũng báo cáo rằng họ là nạn nhân cho các hành động phân biệt đối xử nhắm vào người Kurd[21].
Từ ngày 18 tháng 9 những cuộc biểu tình và tuần hành diễn ra ngày qua ngày tại nhiều thành phố. Đường phố Sanandaj ngày chủ nhật đã gần như tràn ngập người biểu tình. Lực lượng an ninh đã rải rác khắp thành phố sau một đêm trong những cuộc biểu tình chống lại những quy định nghiêm ngặt về trang phục của Cộng hòa Hồi giáo Iran.[24]
Cũng theo nhóm nhân quyền Hengaw lực lượng phòng vệ đã xả súng vào một đoàn người biểu tình tại Kurdistan ngày 19 tháng 9 khiến từ hai đến năm người thiệt mạng tại Saqqez;[25] và hai thị trấn tại Dehgolan và Divandarreh[26]. Những cuộc biểu tình quy mô lớn lan rộng ra nhiều thành phố tại Tehran, Rasht, Esfahan, Karaj, Mashhad, Sanandaj, Saqqez, Ilam,và các thành phố khác, cảnh sát đặc biệt của chính phủ Iran đã phản ứng cứng rắn trước các cuộc biểu tình này, hậu quả là khiến là nhiều người bị thương, và một số nhà hoạt động chính trị bị bắt.[26][27]
Vào ngày 20 tháng 9 những cuộc biểu tình và tuần hành tiếp diễn tại Tehran, Sari, Tabriz, Mashhad, Qom, Kerman, Hamedan, Sanandaj và Kish .Tại nhiều thành phố dòng người hô vang khẩu hiệu phản đối việc đội khăn trùm đầu bắt buộc và nguyên tắc của chính phủ Hồi giáo. Ở Sari, phụ nữ đốt khăn trùm đầu trên đống lửa để ăn mừng[28] .Những cuộc biểu tình cũng diễn ra ở các quốc gia ngoài Iran như tại các thành phố Toronto, Istanbul, London và một số thành phố khác tại châu Âu và Hoa Kỳ để lên án tội ác của chính phủ Hồi giáo Iran đối với phụ nữ[29]. Chính phủ Iran cũng đã thừa nhận rằng ba người đã thiệt mạng trong các cuộc biểu tình[30].
Ngày 22 tháng 9, những người biểu tình tại Tehran và nhiều thành phố khác đã đốt phá làm cho nhiều đồn cảnh sát và xe ô tô bốc cháy.[31]
Theo các tổ chức nhân quyền tại Iran, vào ngày 25 tháng 9 đã có ít nhất 54 người bị giết và hàng trăm phụ nữ bị chính quyền giam giữ và tra tấn.[32]
Trên các mạng xã hội
sửaCái chết của Amini đã gây nên làn sóng phẫn nộ lan rộng trên khắp các mạng xã hội. Hastag #MahsaAmini trở thành một trong những hastag được sử dụng nhiều nhất trên Twitter tiếng Ba tư. Số lượt Tweet và Retweet của những hastag này đã lên đến ngưỡng xấp xỉ 80 triệu lượt[33][34]. Một số người phụ nữ Iran đăng tải những video họ tự cắt tóc của mình trong khi tham gia cuộc biểu tình[35]. Vào ngày 21 tháng 9 chính phủ Iran đã chặn truy cập đối với hai mạng xã hội là Instagram và WhatsApp. Cùng với đó là ngừng hỗ trợ dịch vụ mạng Internet đối với Kurdistan và một số vùng khác tại Iran để cố gắng làm dịu đi tình hình[36]. Ngày 24 tháng 9, Hastag #Mahsa_Amini và các nội dung tương tự kèm theo bằng tiếng Ba Tư đã phá kỷ lục Twitter với hơn 80 triệu lượt tweet[37][38].
Trừng phạt
sửaSau cái chết của Amini và các cuộc biểu tình liên quan, các quốc gia và thực thể như Hoa Kỳ, Canada, Vương quốc Anh và Liên minh châu Âu đã trừng phạt Iran về các vi phạm nhân quyền liên quan đến cái chết của Amini và các cuộc biểu tình sau đó.[39]
Tham khảo
sửa- ^ Najdi (نجدی), John (یوحنا). “در روز تولد مهسا امینی؛ دختر به روایت پدر”. Deutsche Welle. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 23 tháng 9 năm 2022.
- ^ a b “Mahsa Amini's medical scans show skull fractures caused by 'severe trauma': Report”. Al Arabiya. 19 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Iran protests: Mahsa Amini's death puts morality police under spotlight”. BBC News. 23 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 23 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Iran's protesters have had enough after Mahsa Amini's death”. Al Jazeera English. 22 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 25 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Zhina Amini goes into coma 2 hours after arrest”. National Council of Resistance of Iran (bằng tiếng Anh). 15 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2022.
- ^ Fazeli, Yaghoub (16 tháng 9 năm 2022). “Iranian woman 'beaten' by police for 'improper hijab' dies after coma: State media”. Al Arabiya. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 16 tháng 9 năm 2022.
- ^ “IranWire Exclusive: Morality Patrol Beats a Woman into a Coma”. iranwire.com. 15 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Zhina Amini goes into coma 2 hours after arrest”. National Council of Resistance of Iran (bằng tiếng Anh). 15 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 15 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Mahsa Amini kimdir? M ahsa Amini nasıl öldü?”. Cumhuriyet (bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ). Lưu trữ bản gốc ngày 25 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 25 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Three killed in protests over Iranian woman Mahsa Amini's death in custody”. CBC.ca. 20 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 20 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Arrest by hijab police leaves woman comatose”. Al-Monitor. 15 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2022.
- ^ Brase, Jörg (20 tháng 9 năm 2022). “Irans Opposition hat vor allem eine Schwäche” [Above all, Iran's opposition has one weakness]. ZDF (bằng tiếng Đức). Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2022.
- ^ “نماد زن ایرانی در حکومت جهل و جنون آخوندی!” [The symbol of Iranian women in the rule of ignorance and insanity of Akhundi!]. iran-tc.com. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Mahsa Amini is Another Victim of the Islamic Republic's War on Women”. iranhumanrights.org. 16 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 18 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2022.
- ^ Falor, Sanskriti (21 tháng 9 năm 2022). “Why death of 22-year-old Mahsa Amini sparked protests in Iran”. indianexpress.com. Indian Express Limited. Lưu trữ bản gốc ngày 19 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Mahsa Amini: Acting UN human rights chief urges impartial probe into death in Iran”. OHCHR (bằng tiếng Anh). Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 23 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Condemnations Follow Death Of Young Woman in Iranian Police Custody”. Iran International. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 18 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Treasury Sanctions Iran's Morality Police and Senior Security Officials for Violence Against Protesters and the Death of Mahsa Amini”. United States Department of the Treasury. 22 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 23 tháng 9 năm 2022.
- ^ “At least 36 killed as Iran protests over Mahsa Amini's death rage: NGO”. Al Arabiya News. 23 tháng 9 năm 2022. Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 23 tháng 9 năm 2022.
- ^ Bonifacic, Igor (21 tháng 9 năm 2022). “Iran restricts access to WhatsApp and Instagram in response to Mahsa Amini protests”. Engadget. Lưu trữ bản gốc ngày 24 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 22 tháng 9 năm 2022.
- ^ a b c “Protests in Iran at death of Kurdish woman after arrest by morality police”. the Guardian (bằng tiếng Anh). 17 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ a b www.rudaw.net https://www.rudaw.net/english/middleeast/iran/170920221. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
|title=trống hay bị thiếu (trợ giúp) - ^ “the police open fire at the funeral”. Italy 24 News English (bằng tiếng Anh). 17 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ www.rudaw.net https://www.rudaw.net/english/middleeast/iran/180920221. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
|title=trống hay bị thiếu (trợ giúp) - ^ “Protests turn deadly in Iran after woman dies in 'morality police' custody”. Washington Post (bằng tiếng Anh). ISSN 0190-8286. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ a b Reuters (19 tháng 9 năm 2022). “Five killed in Iran during protests over death in custody - rights group”. Reuters (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ “'I will never wear a headscarf again': Outrage in Iran after woman dies in custody”. The Observers - France 24 (bằng tiếng Anh). 19 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Iran unrest: Women burn headscarves at anti-hijab protests”. BBC News (bằng tiếng Anh). 21 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ Fassihi, Farnaz (20 tháng 9 năm 2022). “Protests Erupt in Iranian Cities After Woman's Death in Custody”. The New York Times (bằng tiếng Anh). ISSN 0362-4331. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ Motamedi, Maziar. “Iran confirms first deaths in protests over Mahsa Amini's death”. www.aljazeera.com (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ Hafezi, Parisa (22 tháng 9 năm 2022). “Iran's Raisi warns against 'acts of chaos' over Mahsa Amini's death”. Reuters (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Noch mehr Tote bei Volksaufstand in Rojhilat und Iran”. ANF News (bằng tiếng Đức). Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ “هشتگ مهسا امینی ترند جهانی شد – DW – ۱۴۰۱/۶/۲۷”. dw.com (bằng tiếng Ba Tư). Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ Reuters (18 tháng 9 năm 2022). “Fury grows in Iran over woman who died after hijab arrest”. Reuters (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Iran women cut their hair to protest against death of 22-year-old woman in custody”. The Indian Express (bằng tiếng Anh). 19 tháng 9 năm 2022. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ Reuters (21 tháng 9 năm 2022). “As unrest grows, Iran restricts access to Instagram, WhatsApp”. Reuters (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ “The Iranian Protests Have Shaken the Theocracy”. Time (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ “Hashtag Against Death Of Hijab Victim Breaks Historic Record”. Iran International (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2022.
- ^ “EU imposes sanctions on Iran's morality police and officials” (bằng tiếng Anh). Al Jazeera. tháng 10 năm 2022. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2022.