Giác Xương An

Giác Xương An (tiếng Mãn: , Giocangga; tiếng Trung: 覺昌安; 1525-1582) là một lãnh tụ Tả vệ Kiến Châu Nữ Chân vào thời kỳ sau của nhà Minh Trung Quốc. Ông là con trai của Phúc Mãn. Sử liệu nhà Minh cũng dịch tên Giác Xương An thành "Giáo Trường" (教场), "Khiếu Trường" (叫场). Năm Gia Tĩnh thứ 36 (1557), Giác Xương An kéo quân đến Phủ Thuận cướp bóc, đến năm thứ 38 (1559) thì đến chỗ quan địa phương nhà Minh hối lỗi và nhập cống. Năm Vạn Lịch thứ 1, Giác Xương An là Tả vệ đốc chỉ huy Kiến Châu.

Giocangga
Tả vệ Kiến Châu
Thụy hiệu	Dực Hoàng đế
Miếu hiệu	Cảnh Tổ
Thủ lĩnh Kiến Châu Nữ Chân
Nhiệm kỳ 1542–1571
Tiền nhiệm	Fuman
Kế nhiệm	Taksi
Thông tin cá nhân
Sinh	1526
Mất
Thụy hiệu	Dực Hoàng đế
Ngày mất	1583
An nghỉ
Miếu hiệu	Cảnh Tổ
Giới tính	nam
Gia quyến
Thân phụ	Phúc Mãn
Anh chị em	Boosi, Boolungga, Desikū, Leodan, Soocangga
Phối ngẫu	Dực hoàng hậu
Hậu duệ	Tháp Khắc Thế, Lễ Đôn Ba Đồ Lỗ, Ngạch Nhĩ Cổn, Trai Kham, Tháp Sát Thiên Cổ
Nghề nghiệp	quân nhân
Quốc tịch	nhà Minh
Truy phong
Tước hiệu
Xương vương bởi Hoàng Thái Cực
Dực hoàng đế 1648, bởi Thuận Trị
Tên tiếng Mãn
Bảng chữ cái tiếng Mãn	ᡤᡳᠣᠴᠠᠩᡤᠠ
Chuyển tự	Giocangga
Tên tiếng Trung
Phồn thể	覺昌安
Giản thể	觉昌安
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Juéchāng'ān
Cách phiên âm khác
Phồn thể	教場
Giản thể	教场
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Jiàochǎng
Cách phiên âm khác
Phồn thể	叫場
Giản thể	叫场
Phiên âm Tiếng Hán tiêu chuẩn Bính âm Hán ngữ Jiàochǎng
x • t • s

Giác Xương An là tổ phụ của Nỗ Nhĩ Cáp Xích, người đã thống nhất các bộ tộc Nữ Chân và bắt đầu xây dựng một nhà nước mà về sau trở thành nhà Thanh. Cả Giác Xương An và con trai Tháp Khắc Thế tới để trợ giúp cho người cháu rể của Nỗ Nhĩ Cáp Xích là A Đài (阿台) khi thành của người này đang bị Ni Kham Ngoại Lan, một thủ lĩnh Nữ Chân kình địch bao vây, hứa hẹn sẽ được quản lý thành cho bất kỳ ai giết chết được A Đài. Một thuộc hạ của A Đài đã làm phản và ám sát ông. Cả Giác Xương An và Tháp Khắc Thế nguyên là các tướng dưới trướng Lý Thành Lương, người cùng phe với Ni Kham Ngoại Lang. Trong màn sương của cuộc chiến Lý Thành Lương nghĩ rằng họ đã làm phản do đã rời khỏi trận địa. Cả hai về sau đều bị Ni Kham Ngoại Lan hại chết.

Sau khi nhà Thanh thành lập, ông được truy tôn là Xương vương, đến năm Thuận Trị thứ 5 (1648), thăng cách làm Hoàng đế, miếu hiệu là Cảnh Tổ (景祖), thụy hiệu là Dực Hoàng đế (翼皇帝).

Năm 2005, một nghiên cứu của một nhà nghiên cứu người Anh thuộc Wellcome Trust Sanger Institute đã cho rằng Giác Xương An có thể là tổ tiên của trên 1,5 triệu người, hầu hết là ở Đông Bắc Trung Quốc và Mông Cổ. Điều này là do Giác Xương An và hậu duệ của ông có nhiều phúc tấn và thê tử.

Gia đình

• Anh/em

1. Soocangga (索長阿, Sách Trường A)
2. Boosi (寶實, Bảo Thực)
3. Desikū (德世庫, Đức Thế Khố)
4. Leodan (劉闡, Lưu Xiển)
5. Boolungga (包朗阿, Bao Lãng A)

• Con trai

1. Lidun Baturu (禮敦巴圖魯, Lễ Đôn Ba Đồ Lỗ)
2. Argun (額爾袞, Ngạch Nhĩ Cổn)
3. Jaikan (界堪, Giới Kham)
4. Taksi (塔克世, Tháp Khắc Thế)
5. Taca Fiyanggū (塔察篇古, Tháp Sát Thiên Cổ)

Tham khảo

• Ngọc điệp. “Ái Tân Giác La Tông phổ”.
• Mã Văn Đại (1998). Ái Tân Giác La Tông phổ. Nhà xuất bản Học Uyển. ISBN 9787507713428.
• Triệu Nhĩ Tốn (1998). Thanh sử cảo. Trung Hoa thư cục. ISBN 9787101007503.
• Triệu Nhĩ Tốn (1928). Thanh sử cảo.

Thế phả quân chủ nhà Thanh

Thiết mạo tử vương đời thứ nhất   Quân chủ nhà Thanh quá kế Thanh Thủy Tổ Bố Khố Lý Ung Thuận Phạm Sát Thanh Triệu Tổ Mạnh Đặc Mục Sung Thiện Thỏa La Tích Bảo Tề Thiên Cổ Thanh Hưng Tổ Phúc Mãn Thanh Cảnh Tổ Giác Xương An ?–1583 Thanh Hiển Tổ Tháp Khắc Thế ?–1583 Thanh Thái Tổ Nỗ Nhĩ Cáp Xích 1559–1616–1626 Trang Thân vương Thư Nhĩ Cáp Tề 1564–1611 Lễ Thân vương Đại Thiện 1583–1648 Thanh Thái Tông Hoàng Thái Cực 1592–1626–1643 Duệ Thân vương Đa Nhĩ Cổn 1612–1650 Dự Thân vương Đa Đạc 1614–1649 Trịnh Thân vương Tế Nhĩ Cáp Lãng 1599–1655 Khắc Cần Quận vương Nhạc Thác 1599–1639 Dĩnh Thân vương Tát Cáp Lân 1604–1636 Túc Thân vương Hào Cách 1609–1647 Trang Thân vương Thạc Tắc 1627–1654 Thanh Thế Tổ Phúc Lâm 1638–1643–1661 Thuận Thừa Quận vương Lặc Khắc Đức Hồn 1619–1652 Thanh Thánh Tổ Huyền Diệp 1654–1661–1722 Thanh Thế Tông Dận Chân 1678–1723–1735 Di Thân vương Dận Tường 1686–1730 Thanh Cao Tông Hoằng Lịch 1711–1735–1796 Thanh Nhân Tông Ngung Diễm 1760–1796–1820 Khánh Hi Thân vương Vĩnh Lân 1766–1820 Thanh Tuyên Tông Mân Ninh 1782–1820–1850 Đôn Thân vương Miên Khải 1795–1838 Thụy Thân vương Miên Hân 1805–1828 Bối tử Miên Đễ 1811–1849 Bất nhập bát phân Phụ quốc công Miên Tính 1814–1879 Thanh Văn Tông Dịch Trữ 1831–1850–1861 Cung Thân vương Dịch Hân 1833–1898 Thuần Thân vương Dịch Hoàn 1840–1891 Đôn Thân vương Dịch Thông 1831–1889 Thụy Quận vương Dịch Chí 1827–1850 Khánh Thân vương Dịch Khuông 1838–1917 Thanh Mục Tông Tái Thuần 1856–1861–1875 Thanh Đức Tông Tái Điềm 1871–1875–1908 Thuần Thân vương Tải Phong 1883–1951 Đoan Quận vương Tái Y 1856–1922 Thanh Cung Tông Phổ Nghi 1906–1908–1912–1967 Phổ Tuấn 1885–1942