Người Dayak
Người Dayak /ˈdaɪ.ək/ hoặc Dyak hoặc Dayuh là những dân tộc bản địa của Borneo.[3] Đây là nhóm dân tộc với hơn 200 tiểu nhóm dân tộc sống ven sông và đồi, chủ yếu ở nội địa miền Trung và miền Nam của Borneo, với phương ngữ, phong tục, luật, lãnh thổ và văn hóa riêng. Ngôn ngữ Dayak được phân loại như một phần của ngữ hệ Nam Đảo ở châu Á. Dân tộc Dayak theo tín ngưỡng thuyết vật linh; tuy nhiên, nhiều người đã cải đạo sang Hồi giáo và từ thế kỷ XIX đã có sự chuyển đổi hàng loạt sang Kitô giáo.[4]
 Một nhóm dân tộc thiểu số của người Dayak, Iban hoặc Sea Dajak, một nam thanh niên và cô gái trong trang phục truyền thống (khố) của nam và váy xẻ ngực ở nữ | |
| Tổng dân số | |
|---|---|
| 5.9 triệu | |
| Khu vực có số dân đáng kể | |
| Borneo: | |
 Indonesia | 3,219,626[1] |
| Tây Kalimantan | 1,531,989 |
| Trung Kalimantan | 1,029,182 |
| Đông Kalimantan | 351,437 |
| Nam Kalimantan | 80,708 |
| Jakarta | 45,385 |
| Tây Java | 45,233 |
| Nam Sulawesi | 29,254 |
| Banten | 20,028 |
| Đông Java | 14,741 |
| Nam Sumatera | 11,329 |
 Malaysia | không rõ |
| Sarawak | 935,935 |
 Brunei | 30,000[2] |
| Ngôn ngữ | |
| Tiếng Dayak, Indonesian, Anh, Malay (Sarawak Malay) | |
| Tôn giáo | |
| Kitô giáo (chính) Kaharingan và Hồi giáo | |
.
Ngôn ngữ
sửaNgười Dayak không chỉ nói một ngôn ngữ.[5] Các ngôn ngữ bản xứ của họ thuộc về phân loại chung thuộc Ngữ tộc Mã Lai-Đa Đảo và các nhóm ngôn ngữ Borneo và Sabahan đa dạng (kể cả Land Dayak), và các ngôn ngữ Ibanic của nhánh ngôn ngữ Malayic.[6][7] Hầu hết người Dayaks ngày nay sử dụng song ngữ, ngoài ngôn ngữ mẹ đẻ của họ, họ thạo tiếng Malay hoặc Indonesia, tùy thuộc vào quốc gia xuất xứ của họ.
Nhiều ngôn ngữ ở Borneo là đặc hữu (có nghĩa là chúng không được nói ở đâu khác). Người ta ước tính rằng khoảng 170 ngôn ngữ và tiếng địa phương được nói trên đảo và một số chỉ được sử dụng bởi vài trăm người, do đó đặt ra một nguy cơ nghiêm trọng cho tương lai của những ngôn ngữ và di sản liên quan.
Tôn giáo và lễ hội
sửa
Tôn giáo bản địa Dayak đã được đặt tên là Kaharedan, và có thể được cho là một dạng vật linh.[8] Tên được đặt ra bởi Tjilik Riwut vào năm 1944 trong nhiệm kỳ của ông là một cư dân thuộc địa Hà Lan ở Sampit, Dutch East Indies. Vào năm 1945, trong thời kỳ chiếm đóng của Nhật Bản, người Nhật đã gọi Kaharedan là tôn giáo của người Dayak. Trong trật tự mới trong chế độ Suharto năm 1980, Kaharedan được đăng ký như một hình thức của Ấn Độ giáo ở Indonesia, vì nhà nước Indonesia chỉ công nhận 6 hình thức tôn giáotức là Hồi giáo, Tin lành, Công giáo La Mã, Ấn Độ giáo, Phật giáo và Nho giáo tương ứng. Sự hợp nhất của Kaharedan với Ấn Độ giáo không phải do sự tương đồng trong hệ thống thần học, mà do thực tế rằng Kaharedan là niềm tin lâu đời nhất ở Kalimantan. Không giống như sự phát triển ở Kalimantan của Indonesia, Kaharedan không được công nhận là tôn giáo ở cả vùng Borneo và Brunei của Malaysia, do đó hệ thống tín ngưỡng Dayak truyền thống được biết đến như một hình thức của hoạt hình dân gian hoặc tín ngưỡng ngoại giáo ở phía bên kia biên giới Indonesia.[9]
Nghiên cứu tốt nhất và vẫn còn vượt trội về tôn giáo Dayak truyền thống ở Kalimantan là nghiên cứu của Hans Scharer, Ngaju Tôn giáo: Quan niệm về Thiên Chúa giữa một dân tộc Nam Borneo; bản dịch của Rodney Needham (The Hague: Martinus Nijhoff, 1963). Việc thực hành Kaharedan khác nhau từ nhóm này sang nhóm khác, nhưng các pháp sư, chuyên gia trong chuyến bay ngây ngất đến các lĩnh vực khác, là trung tâm của tôn giáo Dayak, và phục vụ để kết hợp các cõi Thiên đường (thế giới thượng lưu) và trái đất, và thậm chí cả thế giới bên dưới, ví dụ, chữa lành bệnh cho người bệnh bằng cách lấy linh hồn của họ đang trên đường đến vùng đất chết của người chết, đồng hành và bảo vệ linh hồn của một người chết trên đường đến địa điểm thích hợp của họ ở thế giới Thượng, chủ trì đổi mới hàng năm và lễ hội tái sinh nông nghiệp,... Các nghi thức chết là công phu nhất khi một quý tộc (kamang) chết. Vào những dịp tôn giáo đặc biệt, tinh thần được cho là sẽ tham dự lễ kỷ niệm, một dấu hiệu của sự tôn vinh và tôn trọng quá khứ của tổ tiên và phước lành cho một tương lai thịnh vượng.
Xã hội và phong tục
sửa
Cộng đồng Dayak gồm hàng trăm sắc tộc khác nhau cư trú rải rác khắp đảo Borneo. Phần lớn người Dayak sống bằng nghề làm ruộng lúa nước ven sông, làm rẫy, trồng cọ trên những ngọn đồi thấp. Họ cũng làm các nghề thủ công, nghề gốm, nghề dệt thổ cẩm, nghề đúc, săn bắt, chài lưới. Nam giới dân tộc Dayak thường ngày cởi trần đóng khố (tiếng Dayak là sirat), còn lễ hội họ sẽ đội mũ gắn lông chim và áo gilê thổ cẩm. Trang phục của phụ nữ Dayak thay đổi tùy theo vùng, nhưng đều là những bộ váy làm từ thổ cẩm được trang hoàng bằng những hoa văn rực rỡ. Họ đeo cả những chiếc mũ trang trí cầu kỳ vào những dịp đặc biệt. Phụ nữ Dayak thường căng dái tai mình bằng những chiếc vòng kim loại nặng.
Theo truyền thống, nhiều thế hệ dân tộc Dayak cùng sinh sống trong những căn nhà sàn có chiều dài hơn 50m, có sức chứa từ 30 – 40 gia đình và được chạm khắc hoa văn tỉ mỉ. Những ngôi nhà dài cũng là nơi người Dayak tụ họp, bày lễ vật dâng cúng, đánh trống khua chiêng, nhảy múa trong các lễ hội truyền thống. Những ngôi nhà dài cũng là nơi người Dayak tụ họp, bày lễ vật dâng cúng, đánh trống khua chiêng, nhảy múa trong các lễ hội truyền thống. Về mặt nghệ thuật, người Dayak nổi tiếng với vũ điệu ngajat, lấy cảm hứng từ cuộc chiến của các chiến binh. Họ cũng sáng tạo ra nhiều loại nhạc cụ truyền thống khác nhau.
Tham khảo
sửa- ^ Kewarganegaraan, Suku Bangsa, Agama dan Bahasa Sehari-hari Penduduk Indonesia Hasil Sensus Penduduk 2010 [Citizenship, Ethnicity, Religion and Language Everyday, Indonesian Population Census 2010] (bằng tiếng Indonesia). Indonesian Central Bureau of Statistics. 2011. ISBN 978-979-064-417-5.
- ^ “East & Southeast Asia: Brunei”. The World Factbook. Central Intelligence Agency. Bản gốc lưu trữ 12 Tháng sáu năm 2007. Truy cập ngày 3 tháng 12 năm 2016.
- ^ “Report for ISO 639 code: day”. Ethnologue: Countries of the World. Bản gốc lưu trữ ngày 1 tháng 10 năm 2007.
- ^ Chalmers, Ian (2006). “The Dynamics of Conversion: the Islamisation of the Dayak peoples of Central Kalimantan” (PDF). Asian Studies Association of Australia. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 7 tháng 3 năm 2014. Truy cập ngày 3 tháng 12 năm 2016.
- ^ Avé, J. B. (1972). “Kalimantan Dyaks”. Trong LeBar, Frank M. (biên tập). Ethnic Groups of Insular Southeast Asia, Volume 1: Indonesia, Andaman Islands, and Madagascar. New Haven: Human Relations Area Files Press. tr. 185–187. ISBN 978-0-87536-403-2.
- ^ Adelaar, K. Alexander (1995). Bellwood, Peter; Fox. James J.; Tryon, Darrell (biên tập). “Borneo as a cross-roads for comparative Austronesian linguistics” (PDF). The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives . Canberra, Australia: Department of Anthropology, The Australian National University: 81–102. ISBN 1-920942-85-8. Lưu trữ (PDF) bản gốc ngày 29 tháng 6 năm 2014.
- ^ See the language list at “Borneo Languages: Languages of Kalimantan, Indonesia and East Malaysia”. Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies, Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV). Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 2 năm 2012.
- ^ “A Native of Borneo”. The Wesleyan Juvenile Offering: A Miscellany of Missionary Information for Young Persons. Wesleyan Missionary. X: 60. tháng 6 năm 1853. Truy cập ngày 29 tháng 2 năm 2016.
- ^ Baier, Martin (2007). “The Development of the Hindu Kaharingan Religion: A New Dayak Religion in Central Kalimantan”. Anthropos. 102 (2): 566–570. ISSN 0257-9774. JSTOR 40389742.
Đọc thêm
sửa- Victor T King, Essays on Bornean Societies (Hull/Oxford, 1978).
- Benedict Sandin, The Sea-Dayaks of Borneo before White Rajah Rule (Luân Đôn 1967).
- Eric Hansen, Stranger in the Forest: On Foot Across Borneo, (Penguin, 1988), ISBN 0-375-72495-8.
- Hans Scharer, Ngaju Religion: The Conception of God among a South Borneo People; translated by Rodney Needham (The Hague: Martinus Nijhoff, 1963).
- Norma Youngberg, The Queen's Gold (TEACH Services, 2000)
- Judith M. Heimann, The Airmen and the Headhunters: A True Story of Lost Soldiers, Heroic Tribesmen and the Unlikeliest Rescue of World War II, (Harcourt, 2007), ISBN 978-0-15-101434-7
- Jean Yves Domalain, Panjamon: I Was a Headhunter, (Publisher: William Morrow, January 1973), ISBN 0-688-00143-2, ISBN 978-0-688-00143-8
- Peter Goullart, River of the White Lily, (Luân Đôn, John Murray, 1965), ISBN 0-7195-0542-9
- Raymond Corbey. Of jars and gongs: Two keys to Ot Danum Dayak cosmology (Leiden: Zwartenkot Art Books 2016)
- Syamsuddin Haris. Desentralisasi dan otonomi daerah: desentralisasi, demokratisasi & akuntabilitas pemerintahan daerah (Yayasan Obor Indonesia, 2005)
Liên kết ngoài
sửa
- Tribal peoples are fighting huge hydro-electric projects that are carving up the island's rainforest Lưu trữ 2010-06-05 tại Wayback Machine
- The J. Arthur and Edna Mouw papers at the Hoover Institution Archives focuses on the interaction of Christian missionaries with Dayak people in Borneo.
- The Airmen and the Headhunters Documentary produced by the PBS Series Secrets of the Dead
- Dayak-culture: pictures and videos Lưu trữ 2012-03-18 tại Wayback Machine