Nhóm ngôn ngữ Iran
Nhóm ngôn ngữ Iran là một nhánh của ngữ tộc Ấn-Iran thuộc ngữ hệ Ấn-Âu. Người nói các ngôn ngữ trong Nhóm ngôn ngữ Iran chủ yếu là các dân tộc Iran.
Nhóm ngôn ngữ Iran
| |
|---|---|
| Sắc tộc | Các dân tộc Iran |
| Phân bố địa lý | Tây Nam Á, Trung Á và miền tây Nam Á |
| Phân loại ngôn ngữ học | Ấn-Âu
|
| Tiền ngôn ngữ | Iran nguyên thủy |
| Ngữ ngành con | |
| ISO 639-5: | ira |
| Linguasphere: | 58= (phylozone) |
| Glottolog: | iran1269[1] |
 Các quốc gia và lãnh thổ tự trị sử dụng các ngôn ngữ trong ngữ chi Iran làm ngôn ngữ chính thức hoặc có đa số người sử dụng | |
Lịch sử Nhóm ngôn ngữ Iran thường được chia thành ba giai đoạn: giai đoạn tiếng Iran cổ (đến năm 400 TCN), giai đoạn tiếng Iran trung đại (400 TCN - 900) và giai đoạn tiếng Iran mới (từ năm 900). Những thứ tiếng có ở giai đoạn tiếng Iran cổ mà nay vẫn còn được hiểu biết và ghi chép tốt là tiếng Ba Tư cổ (ngôn ngữ thời Đế quốc Achaemenid) và tiếng Avesta (ngôn ngữ của Zarathushtra). Tiếng Iran trung đại có tiếng Ba Tư trung đại (ngôn ngữ thời Đế quốc Sassanid) và tiếng Parthia (ngôn ngữ thời nhà Arsacid). Nhóm ngôn ngữ Iran bao gồm rất nhiều ngôn ngữ hợp thành, lớn nhất trong số chúng là tiếng Ba Tư, tiếng Pashtun, tiếng Kurd và tiếng Baloch.
Tính đến năm 2008, người ta ước tính có 150 đến 200 triệu người dùng các ngôn ngữ trong Nhóm ngôn ngữ Iran như tiếng mẹ đẻ.[2] Ethnologue liệt kê 87 ngôn ngữ trong Nhóm ngôn ngữ này.[3] Có khoảng 75 triệu người nói tiếng Ba Tư, khoảng 50 triệu người nói tiếng Pashtun, khoảng 32 triệu người nói tiếng Kurd, khoảng 15 triệu người nói tiếng Baloch và 2,3 triệu người nói tiếng Luri.
Phân loại
sửa
Năm 1826, các công trình của nhà ngôn ngữ học Rasmus Rask đã công nhận các ngôn ngữ Iran (tiếng Avesta, tiếng Ba Tư cổ, tiếng Pahlav) cùng với tiếng Sanskrit và tiếng Prakrit là thuộc nhánh đông của ngữ hệ Ấn-Âu.[4] Ban đầu, tiếng Armenia cũng được xếp vào chung nhánh với Nhóm ngôn ngữ Iran do đặc điểm vay mượng vay mượn rất nhiều từ vựng từ tiếng Iran [trung đại]. Tuy nhiên, [vào năm 1875] Hübschmann đã tách tiếng này thành một nhánh riêng trong ngữ hệ Ấn-Âu.[4]
Nhóm ngôn ngữ Iran được phân thành hai phân họ là Iran Đông và Iran Tây, tổng cộng bao gồm 84 ngôn ngữ (theo ước tính của SIL). Trong số các thứ tiếng được nói nhiều nhất Nhóm ngôn ngữ này thì đa số thuộc nhánh Tây (tiếng Ba Tư, tiếng Baloch va tiếng Kurd), trong khi tiếng Pashtun thì thuộc nhánh Đông.
Tham khảo
sửa- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Iranian”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Windfuhr, Gernot. The Iranian languages. Routledge Taylor and Francis Group.
- ^ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.) (2005). “Report for Iranian languages”. Ethnologue: Languages of the World . Dallas: SIL International.Quản lý CS1: văn bản dư: danh sách tác giả (liên kết)
- ^ a b (Mallory & Adams 2006, tr. 6–7)
Sách
sửa- Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q. (2006). The Oxford introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European world. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-929668-2.
Xem thêm
sửaLiên kết ngoài
sửa
- Tiếng Anh
- Kümmel, Martin Joachim. "Areal developments in the history of Iranic: West vs. East." BOOK OF ABSTRACTS.
- Hội ngôn ngữ học ngôn ngữ Iran
- Iranian EFL Journal Lưu trữ 2019-01-22 tại Wayback Machine
- Âm thanh và video ghi lại trên 50 ngôn ngữ được nói ở Iran