Vịnh người đi cày

by Lê Thánh Tông

I

Năm canh bố cốc^[1] tiếng kêu om,
Leo lẻo canh phu^[2] sớm đã nom.
Gió ngàn xanh, xoay nón lệch,
Mưa núi lục, cúi lưng khom.
Lều Nam Dương^[3] đã khoan chân đứng,
Non Phú Xuân^[4] qua cất mặt nhòm.
Tấc đất, tấc vàng yêu bấy tá.
Mồ hôi dồn dọi thuở đầu mom.

II

Một cày, một cuốc, phận đà đành,
Song viết^[5] ai bằng song viết canh^[6] ?
Diệt, vắt^[7], tay cầm quyền tướng súy,
Thừa lưa^[8] thóc chứa lộc công khanh.
Công A hành^[9] đến trời biếc.
Tiết Tử Lăng^[10] còn núi xanh.
Ngoài ấy có nơi hơn thú nữa,
Ruộng lành dõi^[11] được giống nhà lành.

   

---

---

Chú thích

1. ▲ Bố cốc: Tu hú
2. ▲ Canh phu: Dân cày
3. ▲ Nam Dương: Nơi ở làm ruộng của Gia Cát Lượng lúc chưa ra giúp Lưu Bị
4. ▲ Phú Xuân: Nơi ở ẩn của Nghiêm Quang đời Hán Quang Vũ
5. ▲ Song viết: Nghề nghiệp
6. ▲ Canh: Cày
7. ▲ Diệt, vắt: Tiếng người cày ra lệnh cho trâu rẽ phải hoặc trái
8. ▲ Thừa lưa: Thừa mứa
9. ▲ A hành: Chức quan của Y Doãn nhà Thương. Câu này ý nói: công nghiệp của Y Doãn cao cả, vang đến tận trời
10. ▲ Tử Lăng: Tên tự của Nghiêm Quang nhà Đông Hán. Câu này ý nói: tiết tháo của Tử Lăng vẫn còn lưu truyền ở núi xanh
11. ▲ Dõi: Truyền