Ysveugel

Dat artikel es geschreevn in 't Westhoeks.

Ysveugel

En ysveugel

Domein:	Eukaryootn
Ryk:	Animalia (Beestn)
Stamme:	Chordata (Chordabeestn)
Klasse:	Aves (Veugels)
Orde:	Coraciiformes (Scharreloars)
Familie:	Alcedinidae (Ysveugelachtigen)
Geslacht:	Alcedo (Ysveugel)

Sorte

Alcedo atthis
Linnaeus, 1758

Ysveugels (Alcedo atthis) zyn e sôorte van veugels die surtout upvolln omdan ze zukke stravve kleurn hen, etwot die in gemoatigde streekn redelik uutzounderlik is. Z'eetn verre ollêne vis en ze zyn dus verre ossan round woater te viendn.

Noame

Ysveugel komt verzeker nie van ys, mo van 't Gemoansche Eisenvogel, die yzerveugel wult zeggn, verzeker deur zyn blauwe pluumn. Deur de noame peizn vele menschn dan ysveugels goed teegn koude kunn, mo dat en is gin woa. A't te vele vriest, kunn ze nie visschn en krygn ze rôoi voun t'overleevn. Ip vele plekk'n in West-Vloandren weird ie yspauwke genoemd, wok ol deur zin strave, felle kleur'n.

Sôortn, oundersôortn en verspreidienge

't Zyn zeevn of acht erkende oundersôortn van 'n ysveugel, 't is d'oundersôorte Alcedo atthis ispida die ol hier leevn.

Alcedo atthis atthis - Middellandsche Zêegebied, Syrië en 't Arabisch Schiereiland
Alcedo atthis bengalensis - Nôord-India toet de Filipienn en de Grôte Soenda-eilandn
Alcedo atthis floresiana - Bali
Alcedo atthis ispida - Europa
Alcedo atthis ispidoides - Celebes, Bismarck-eilandn
Alcedo atthis japonica - Japan, Taiwan, Sachalin
Alcedo atthis salomonensis - Salomonseilandn
Alcedo atthis taprobana - Zuud-India en Sri Lanka

Buutn de A. atthis zyn der nog 16 sôortn in 't geslacht Alcedo, de mêeste doavan leevn in de troopn.

Uutzicht

Ysveugels zyn kloeke veugels die toet 17 cantimeiters lank kommn. Z'hen e langn, scherpn bek, woamei dan ze visschn en aar woaterbêestn vangn. Van de vintjes is 'n hêlegans dounker, 'n ounderkant van 'n dienn van de wuvetjes is oranje. Van kleur zyn ze (smaragd)blauw up nundern kop, rik, steirt en nunder vlerkn. Nundern boog en nunder gat zyn oranje, juuste lik e pleksje bachtn nunder oogn. Z'hen oek nog twêe witte pleksjes, an nunder kele en nunder nekke. De pôotn zyn rôod.

Teetn

En ysveugel met e visseltje in zyn bek.

Ysveugels eetn verre ollêne bêestn die in 't woater zittn, mêestol vis, mor oek dikkoptjes, fernient, woaterslekkn en klêne kreeftjes. Ze joagn deur te wachtn up e taksje boovn 't woater en toune an 40 ter heure in 't woater te schietn en were no boovn te vliegn. Ol t'hope deurt dadde mor e seconde of twêe. Oltemets bluuvn ze oek boovn 't woater hangn, lik e stekveugel. An ze duukn, goat er velletje over nunder oogn, woadeure da 't er gin woater binnlopt.

Ze sloan doarachter nunder vangste teegn 'n tak woa dan ze upzittn, voun te zorgn da 't gêne dan ze wulln upeetn van zyn zelvn is. Jounge veugels doen dadde in 't begun nie ossan, ze lêern dadde mêestol mor achter dat er e môzesteker zyn stekkers rechte ezet het en in nunder kele bluuft zittn.

Poarieng en vôortplantienge

Alcedo atthis

Ysveugels leevn mêestol hêlegans ollêne en z'hen à peu près 1 toet 2 kilomeiters oever nôdig voun enoeg vis te kunn vangn. 't Is mor an ze gon poarn en joungn hen, dan ze in koppel leevn. Ze groavn toune en hol in 'n oever (nie te lêge voun gin woater binn te krygn en nie te hoge voun joagers weg te houdn), die groafwerkn kunn mêer of twêe weekn deurn. Ze joagn toune oek t'hope in nunder twêe territoriums. De joungn zittn up e nest woa dan der ossan mo mêer groatn en schubbn liggn (ze zwelgn de visseltjes hêlegans in en spuugn 't gêne dan ze nie kunn verteirn were uut, juuste lik en uul). 't Zittn mêestol e stik of zes joungn in e nest (ze bluuvn doar e goein moand), doavôorn moetn d'ouders iedern dag e stik of vichtig visschn vangn.

Leefgebied

Ysveugels bluuvn ol hier verre ossan an 'n woaterkant zittn, voun t'eetn, mor oek voun joungn te krygn. Ze zyn te viendn an beekn en riviern woa dat er vis zit, mor oek an de zêe, an vyvers en an meern. 't Gebeurt oek mêer en mêer dan ze in steejn bluuvn hangn, lik in Japan, woa dan ze oundermêer joagn up goudvisschn.

Populoasje

In Vloandern broeddn der in 2005 tusschn de 650 en 850 koppels. In Holland woarn der in 1997 mor e goe 50 koppels nemi, teegn 2002 woarn der dadde ol were e stik of 700, surtout deur warme wienters, beter woaterkwaliteit, 't anleggn van rechte oevers en beter ounderhoud van beekn.

Externe koppeliengn

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Alcedo atthis van Wikimedia Commons.