Guere di trinte ans

Li guere di trinte ans, c' esteut ene guere inte des estats protestants et des estats catolikes.

tiyoû d' Wévurcé planté al fén del guere di trinte ans

Ele dura di 1618 a 1648, fouxhant houte avou l' påye di Wesfaleye.

Bateus

Dins les Estats protestants, n aveut les Suwedwès eyet les Provinces Uneyes ki vnént di s' dislaxhî di l' Espagne. Mins gn aveut eto li France ki c' esteut purade avou l' idêye di prinde les Bas Payis espagnols.

Emey les catolikes, c' esteut bråmint des Espagnols (mins des årmêyes levêyes dins leus Bas Payis, e l' Otriche ey e l' Itåleye. Avou zels n aveut bråmint des principåtés almandes, inte di zeles li Prûsse.

Li principåté d' Lidje esteut neute.

Sovnances del guere

On planta, ciste anêye la, on tiyoû a Wévurcé, ki vike co å djoû d' ouy.

Des Walons des deus costés

El guere di trinte ans, les Suwedwès avént des canons foirdjîs pa les ovrîs walons k' avént ebagué vaila al shûte di Louwis d' Djer. Ki saetchént don des bolets so des ôtes Walons, des Bas Payis espagnols et kécfeye eto des egadjîs lidjwès.

Avou çoula k' gn a yeu des batayes ådvins del futeure Walonreye, come li batreye des Åvins.

Dins les belès-letes e walon

Li pîce di teyåte «Tchantchès» ki s' ki s' passe e 1640 mostere èn erôleu pol Prûsse ki vént sayî d' fé egadjî des Lidjwès divins les årmêyes catolikes.

Cwate des complinte di payizans lidjwès racontèt les mizeres des campagnes lidjwesses di cåze del neutrålté del Principåté, çou ki permete ås tropes des Bas Payis espagnols di passer par la po wangnî les tchamps d' bataye e l' Almagne.

Ene di ces pîces la a stî rprinjhe et diswalpêye dins l' pîce di teyåte (pol radio) «L' Aili reye».