frexh
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje tîxhon * friskaz (minme sinse), adon parint avou l’ inglès « fresh », li neyerlandès « vers », li francès « frais » (« fraiche »).
Prononçaedje
candjî- AFE :
- diferins prononçaedjes : /fʀɛʃ/ /fʀɛh/ /fʀɛç/ (betchfessî xh)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /fʀɛç/
- Ricepeures : nén rcepåve
Addjectif
candjîsingulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | frexh | frexhs |
femrin padrî | frexhe | frexhes |
femrin padvant | frexhe | frexhès |
frexh omrin (come addjecif djondrece, todi metou padvant l’ no)
- k’ i gn a yeu d’ l’ aiwe dissu.
- I s’ a stî bagnî et ndaler coûtchî avou les tchveas frexhs ; c’ est on djeu, po-z atraper åk, hin, ça.
- Li tchén s’ coscheut po s’ souwer, cwand il est frexh.
- Ti n’ vas nén dmorer avou ene frexhe tchimijhe !
- Ni rotez nén ezès frexhès plaeces !
- A tant plorer, l’ tere divént frexhe,
Et bén vite, nos pîs s’ efoncèt. — Jules Claskin, « Airs di flûte et autres poèmes wallons », édition critique de Maurice Piron, 1956, « Quî sét ?», 1909, p.134 (fråze rifondowe).
- novea (tot djåzant del tchå, ki vént d’ ene biesse djusse touwêye), wårdé lontins (tot djåzant del crinme).
- Il aveut fwait do touweu d’ pourceas pask’ i veyeut voltî l’ frexhe tchå. — Rodolphe Dedoyard.
Ratourneures
candjî- frexh padrî les orayes; nén rsouwé padrî les orayes
- Setchs Avéns, frexh Noyé
- Li Frexh Trî : no d' ene plaece di Dorene.
Parintaedje
candjî- frexhea, frexhåd, frexhoe, frexhisse, frexheur
- frexhi, frexhixhaedje
- rifrexhi
- rafrexhi, rafrexhixhmint, rafrexhixhaedje
(minme sourdant etimolodjike)
Mots d’ aplacaedje
candjîSinonimeye
candjî- (k’ i gn a yeu d’ l’ aiwe dissu)
- (novea, pol tchå, pol crinme) : frisse
Fås amisse
candjîL’ inglès « fresh » et l’ francès « frais » n’ ont fok el sinse di « novea », nén di « plin d’ aiwe ».
Contråve
candjîOrtografeyes
candjîE rfondou walon :
- frexh : R13
Ratournaedjes
candjîk’ i gn a yeu d’ l’ aiwe dissu