monter

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje patwès latén « montare » (minme sinse), çou ki dene on mot bodje « mont » avou l’ cawete di codjowaedje « -er » des viebes; mot cité dins l’ FEW 6/3 108a.

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /mɔ̃.te/ /mɔ̃.tɛ/ /mɔ̃.tiː/ /moː.te/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /mɔ̃.te/
Ricepeures : mon·ter

Viebe

Djin et tins	Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’)	monte
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs)	montez
Cåzants Ind. pr. (nos, ns)	montans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle)	montnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’)	montrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’)	montéve
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’)	monte
pårt. erirece (dj’ a, vos av)	monté
Ôtes codjowaedjes	sipepieus tåvlea

monter

(v. sins coplemint) aler pus hôt.
- Et l' lune, mocante, montéve, montéve,
  Påjhûle, sins fé shonnance,
  D' aveur pitié do ptit k' ele espawtéve ! — Martin Lejeune, “ Œuvres lyriques du poète Martin Lejeune” p.154, « L’èfant èt l’ leûne » (fråze rifondowe).
- Adon l' moteur foircixh; i petårdêye, hansixh, boerlêye; li batchea monte et s' implixh d' årzeye, la k' s' efoncèt les lujhantès brokes d' acî emantcheyes sol boird. — MFab, "Li hatche di bronze" (1937), p. 48 (fråze rifondowe).
(v. sins coplemint) roter pus hôt.
- Et cwand faleut monter å docsal po-z aler shofler — Lucien Somme (fråze rifondowe).
- C' est l' viye do monde : onk ki dischind et l' ôte ki monte.
(v. sins coplemint) intrer (dins on trén, on batea).
- Ces deus zigomårds la dimanént a l' intrêye do poncea, et nos espêtchî di monter sol batea.
(viebe å coplemint) mete eshonne des pîce po fé (ene grosse sacwè).
- Il a atchté ene éndjole a pîces distaetcheyes, mins i n' l' a nén seu monter tot seu.
(viebe å coplemint) atchter tos les usteyes a ene sakî ki cmince on mestî a s' boûsse.
- C' est s' mononke ki l' a monté.
(viebe å coplemint) emantchî ene eterprijhe, on pordjet.
- Mi fi, i montrè s’ manaedje, et çoula a vosse narene ; — Henri Simon, « Janète » 1911, (eplaidaedje da Jean Haust di 1936), p.135 (fråze rifondowe).
(viebe å coplemint) (cinema) mete eshonne des bokets d' filmaedje po fé on fime, ene videyo.
- C' est mi ki filmêye et ki monte les videyos.
(viebe å prono) : Loukîz a : « si monter ». : atchter totes les usteyes k' i fåt po fé on mestî.
- Dji m' a monté sins rén dmander a nouk.