såjhon

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « satiōnem » ‎(« sationem ») (semåjhe), çou ki dene on mot avou l’ cawete « -on ».

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /saː.ˈhɔ̃/ /saː.ˈhɔŋ/ /sɔː.ˈhɔ̃/ /sɔː.ˈhɔŋ/ /saː.ˈɔ̃/ /sɔː.ˈʒɔ̃/ /ʃɔː.ˈʒɔ̃/ /ʃoː.ˈʒɔ̃/ /sɛː.ˈhɔ̃/ /se.ˈhɔ̃/ /sɛː.ˈʒɔ̃/ /se.ˈʒɔ̃/ /sɛː.ˈʒɔ/ /se.ˈʒɔ/ miersipepieuzmint e l’ notule ALW 3.99  ; (betchfessî å), (betchfessî jh); (36 prononçaedjes).
- prononçaedje zero-cnoxheu : /sɔː.ˈʒɔ̃/
Ricepeures : så·jhon

Sustantif

singulî	pluriyal
såjhon	såjhons

såjhon femrin

(cronolodjeye) longue termene di l’ anêye (3 a 6 moes), avou l’ minme tins.
- Totes les såjhon kinoxhèt s’ tchant :
  « Såm…Såm… » dit-st ele d’ ene vwès ledjire !
  Et l’ voye di fier tot catournant
  Riprind s’ rimea d’ ene ôte manire — Joseph Docquier (fråze rifondowe).
- Al såjhon des plouves, on n’ î aléve k’ e naçale.
- Li cénkinme såjhon, ci serè l’ vosse; djel rewoeyrè e doûceur, e parfondeur — Jean-Marie Lhote, Scrijheus d' Årdene (fråze rifondowe).
- Tchaeke såjhon n' a t ele nén s' cortedje?
  Di minmès fleurs avå les tchamps? — Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Eco todis", tome 34, p. 131 (fråze rifondowe).
(mot d’ pexheu), (tchesse) tins d' l' anêye k' on pout tchessî ou pexhî ene biesse.
- Tchaeke pexhon a s’ såjhon… Neni … si amoice, come tchaeke såjhon a si amoice, c’ e-st a dire neni … s’ pexhon ! Infén, c’ est todi lalirlala. — Henri Simon, « Sètche, i bètche » 1889, (eplaidaedje da Jean Haust e 1936), p.40 (fråze rifondowe).
(pus stroetmint) moumint k' on seme e moes d' setimbe octôbe, après l' awousse et dvant d' råyî ås betråles.
- On dit « al såjhon », c' est cwand cwand c' est l' semåjhe — Motlî sol tins k' i fwait a Djåçlete, p. 82 (fråze rifondowe et rarindjeye).
moumint d’ l’ anêye k’ i totès sacwès del minme sôre ki s’ passèt.
- Ça rserè dabôrd li såjhon des fiesses di Walonreye.
- Li såjhon des fiestivals va bénrade ataker.
(spôrt) anêye di lûte e-n on spôrt.
- Tot aveut bén comincî po les Rodjes di Sclessin; do contraire a Anderlek wou çki les moenneus veyént purade ene såjhon d’ tranzicion — Jean Goffart.
(mot d’ zolodjeye) fi d’ l’ Aviedje.
(abwesson) sôre di bire bresseye e moes d’ måss, pus rafristante po l' esté.

Les cwate såjhon.

Ratourneures

les cwate såjhons : li bontins, l’ esté, li waeyén-tins, l’ ivier.
floreye såjhon : florixhåjhe.
foû såjhon : ki n’ est pus d’ såjhon.
- Li plaijhi s’ acomôde
  Avou tot, fwait l’ tchanson ;
  Ouy çou k’ e-st a la môde,
  Serè dmwin foû såjhon. — Joseph Vrindts, « Pâhûles rîmês » (1897), «Qwand nos avîs vint ans», p.144 (fråze rifondowe).

Parintaedje

assåjhner, assåjhnaedje
dissåjhner
bissåjhinrece (noûmot, di deus såjhons, fr. bisannuel)
såjhinete (noûmot, pitite såjhon)

Mots d’ aplacaedje

di såjhon : ki vént normåldimint a ç’ moumint la d’ l’ anêye. Les måvas vints d’ såjhon scheuynut les åbes e bwès (G. Tilmant).
boune såjhon
erî-såjhon
moite såjhon, flåwe såjhon
setche såjhon, frexhe såjhon (Afrike)