Miriam Rasch

Ironie: een boek dat ten strijde trekt tegen het alles verslindende dataïsme van algoritmes, cijfers en lijstjes een rating geven en toevoegen aan je leeslijst op een website die alles omtrent literatuur en poëzie inkapselt in data.

Ik vind dit een moeilijk boek om te begrijpen en te bespreken. De inleiding begon helder met een betoog hoe tegenwoordig alles en iedereen door data wordt ingekaderd: hoe we als mens worden gereduceerd tot consumerende actoren die niet anders kunnen dan slaafs meegaan in en meewerken met de algoritmes van Facebook, Netflix, Bol.com, de overheid, et cetera. Maar al snel gaat het alle kanten op met talloze filosofische verwijzingen, metaforen, filosoof-name dropping en wollige hersenspinsels die ik niet helemaal kan volgen. Concepten worden veel geïntroduceerd, maar niet of nauwelijks uitgelegd. Er bekroop mij ook het gevoel dat er een soort eeuwige strijd gaande zou zijn tussen de cijfers, de wiskunde en techniek aan de ene kant en de kunst, de literatuur, poëzie en het ongrijpbare aan de andere kant. Het kwam op mij wat karikaturaal over wanneer ze Mark Zuckerberg en de Westerse geschiedenis van het rationalisme, wetenschap en wiskunde op een hoop lijkt te gooien.

Het centrale betoog tegen dataïsme, reductionisme, het mechanische wereldbeeld en voor frictie, onvoorspelbaarheid, ondefinieerbaarheid kan ik ten zeerste onderschrijven. Het is een strijd die gestreden moet worden, want het getal en de logica van het digitale kapitalisme is hyper dominant. Maar is dit soort postmoderne filosofie -- Rasch lijkt vooral geïnspireerd door Kierkegaard, De Beauvoir en Satre -- het antwoord daarop?

Miriam Rasch heeft een boek geschreven dat niet wil vastleggen of definiëren, want wanneer je dat doet bevind je je direct in de wereld van data. Zelf zegt ze ook in de inleiding: "dit boek laat zich moeilijk navertellen. [...] dit [is] geen verslag [...], maar eerder een poging om al essayerend een denkbeweging in de praktijk te brengen. [...] Dit boek wil zelf uit de gestelde kaders breken. [...] Het is in die zin een betoog dat in vorm en inhoud betoogt tegen het betoog" (p14-16). Dat is best een uitdaging en misschien wel onbegonnen werk; het is vechten tegen de bierkaai.

Misschien is het opgevallen dat ik "ethiek", een belangrijk woord uit de ondertitel, nog niet genoemd heb. Dat is omdat ik eigenlijk niet kan navertellen wat die ethiek dan precies is. Bij ethiek denk ik aan iets wat mensen in hun leven kunnen toepassen om beter om te gaan met andere mensen. Je ziet in recensies hier op Goodreads en op bijvoorbeeld Bol.com, dat veel mensen met de vraag lijken te zitten: "hoe kan ik nou als mens omgaan met die overload aan informatie en dataïsme en beter leven in deze tijd?" Het is jammer, maar dit boek geeft geen duidelijke antwoorden op die vraag.… (more)