Door de band genomen lees ik een net gekocht boek quasi onmiddellijk of pas na een aantal jaren. Dat eerste komt niet zo heel vaak voor omdat er bij een boek dat al zoveel jaren oud is (wat bij mij vaak het geval is omdat ik meestal tweedehands boeken koop) in ieder geval geen sprake meer is van enige ‘urgentie’ bij het lezen (als die er wél is, moet je je trouwens afvragen of de aankoop wel de moeite waard is), maar dat ik een boek nadat het niet meer dan een half jaar in mijn kasten heeft doorgebracht al lees, gebeurt nog mínder dikwijls. En toch was dat het geval met voorliggend Alle verhalen van Bernard Malamud.

Waarom? Omdat ik weer eens een ‘dik’ boek wou lezen – met z’n meer dan zevenhonderd bladzijden valt dit boek sowieso in die categorie, al valt dat natuurlijk niet te vergelijken met de ‘dikte’ van pakweg De kracht van Atlantis (beter bekend als Atlas Shrugged) van Ayn Rand dat bijna dubbel zoveel bladzijden telt en me ondanks het feit dat ik het ook zelf kocht niet meteen kan bekoren om er in/aan te beginnen -, maar toch geen zin had om een lang verhaal tot me te nemen: de titel Alle verhalen zegt wat dat betreft niet álles, maar even door de inhoudstafel bladeren leert je dat de zevenhonderd bladzijden plaats bieden aan vijfenvijftig verhalen, wat een gemiddelde oplevert van nog geen dertien bladzijden per verhaal en dus dit boek makkelijk te verhappen zou moeten maken.

En dat klopte ook, al is het ene verhaal, De wraak van een pooier bijvoorbeeld (zesendertig bladzijden) of het er meteen op volgende Man in de la (drieënveertig bladzijden), natuurlijk wel een stuk langer dan het andere: Wapenstilstand telt slechts zes bladzijden, Lenteregen idem, Een vermist graf zelfs slechts vijf. Los van het feit dat een aantal van de verhalen nog wel los van mekaar te lezen zijn en wellicht – het telkens vermelde publicatiejaar wijst in ieder geval toch in die richting – ook apart van mekaar geschreven zijn, maar zo’n nauwe verwevenheid vertonen, al is het maar doordat de hoofdpersoon dezelfde is, dat ze eigenlijk één groot verhaal vormen: bijna, hoewel niet alle, verhalen die zich in Italië afspelen (het belangrijkste decor op Brooklyn, waar Malamud geboren werd, na), hebben als hoofdpersoon Arthur Fidelman en vormen telkens een soort tranche de vie uit zijn leven als “mislukt schilder”. De laatste der Mohikanen (gepubliceerd in 1958), Stilleven (gepubliceerd in 1962), De vrijheid naakt (gepubliceerd in 1963), het eerder genoemde De wraak van een pooier (gepubliceerd in 1968 en met een Fidelman die voor de gelegenheid ‘F.’ is gedoopt), Portretten van de kunstenaar (gepubliceerd in 1968 en in zijn titel ongetwijfeld verwijzend naar Een portret van de kunstenaar als jongeman https://bjornroosebespreekt.blogspot.com/2019/07/een-portret-van-de-kunstenaar-a... van James Joyce), en Glasblazer van Venetië (gepubliceerd in 1969) mogen mijns inziens dan ook beschouwd worden als een soort cyclus en zijn samen goed voor zo’n honderdtwintig bladzijden, zijnde meer dan een zesde van het totaal.

Maar da’s detailkritiek. In tegenstelling tot degene die nu gaat komen: álle verhalen hoefde niet echt. Een selectie maken van z’n beste had een weliswaar dunner boek opgeleverd, maar ook minder van hetzelfde, minder tristesse, minder een gevoel van verspilling van papier. Voor wie het aan de hand van de naam Malamud en die van het genoemde personage Fidelman nog niet door had en evenmin iets associeerde met Brooklyn: Malamud was joods (“en agnost, en humanist”, noteren ze op de Engelstalige Wikipedia dan), maar dat dat jodendom in werkelijk elk van zijn verhalen een rol moet spelen is toch een beetje ergerlijk. Althans voor mij. Net zoals het feit dat er naast de genoemde “mislukt schilder” telkens weer mislukte winkeliers (z’n ouders hadden een aantal winkels na mekaar), mislukte kappers, mislukte weet-ik-veel-wat-allemaals opduiken, wier leven nooit het niveau van de steeds erger wordende ellende overstijgt. Joden en Brooklyn roepen bij mij, als lezer van strips, de associatie op met Will Eisner, eveneens geboren in Brooklyn, nog geen twee jaar na Malamud, maar diens The Spirit is hoewel een antiheld géén joods karakter en zelfs als hij zich wijdt aan het leven in Brooklyn zoals dat was, bijvoorbeeld in A contract with God en Dropsie Avenue, haalt de humor het altijd van de miserie en heb je geen moment iets van ‘Pfff, dat heb ik al een paar keer gelezen’. Ik ga dus niet tegenspreken wat inleider Robert Giroux schrijft, zijnde dat Malamud “tussen 1940 (toen hij begon) en zijn dood in 1986 (…) enkele van de oorspronkelijkste en gedenkwaardigste verhalen van zijn tijd [heeft] geschreven”, maar hij is – in een stijl die nooit verveelt, maar ook niet meteen aanzet tot méér lezen – ook nogal vaak in cirkeltjes blijven draaien. Misschien was Wapenstilstand nog wat toen hij het in 1940 neerpende, maar nu is het verhaal over de verhouding tussen een ‘jodenhater’ en een jood in de toen nog buiten de oorlog blijvende Verenigde Staten ronduit afgezaagd. De kruidenierswinkel, De benefietvoorstelling, Het is niet meer zoals vroeger, De vaste klant, Het literaire leven van Laban Goldman, Het dagelijks brood, De eerste zeven jaren, enzovoort, enzovoort: aardig geschreven, daar niet van, en behoorlijk geïnspireerd door ‘het leven zoals het is’ allicht, maar geen van die verhalen gaat ergens heen. Miserie van begin tot einde, geen hoop op beterschap, geen clou zelfs, niks, nada. De verhalen gaan hun gang, het volgende rijgt zich aan het vorige, na een aantal exemplaren verwacht je zelfs helemaal niks meer.

Met Een bekentenis van moord – bijna honderdtwintig bladzijden ver in het boek – lijkt Malamud aan de betere hand, maar ook dat verhaal eindigt als een scheet in een netzak. In De Rijbroek hóóp je bijna dat er dooien gaan vallen, maar het wil zelfs niet echt vriezen (bad pun intended en helemaal bij het verhaal passend). Salzman, de huwelijksmakelaar lijkt zowaar écht een interessant einde te hebben, maar dat komt dan weer niet uit de verf zoals je het zélf uit de verf zou willen halen als je al zo’n twintig jaar schrijver was. De engel Levine is, na achttien verhalen en tien keer zoveel bladzijden, het eerste verhaal waarbij ik noteerde dat het goed was. Een verhaal waarin een jood nogal twijfelt aan zijn god als hij hem een zwarte engel toestuurt, heeft dan ook werkelijk alle potentieel om goed te worden. Wat meer is: het eindigt niet eens in mineur. Heb medelijden doet dat wel, geheel in lijn met de rest van het verhaal, maar met zo’n twist dat het gewoon leuk is. Het spijt me lijkt de bovennatuurlijke weg op te gaan die ook bewandeld wordt in De engel Levine, doet dat uiteindelijk niet, maar is wel een mooi verhaal. En dan komt De laatste der Mohikanen, het eerste verhaal van de Fidelman-cyclus: ook een en al miserie, maar zoals de rest van de cyclus geeft het de auteur de mogelijkheid geboden te filosoferen over kunst en voor wie van kunst en filosoferen houdt, valt daar dus wel wat te halen. Niet bijzonder veel, niets waarover ik u in geuren en kleuren zou willen vertellen, maar toch iets.

De vrouwe van het meer dan… Een verhaal van liefde op het eerste zicht, maar ook van oneerlijkheid uit voorzichtigheid. En voorzien van een clou om ‘U’ tegen te zeggen. Zonder meer een van de beste uit het boek. Een verhaal helaas ook dat weer gevolgd wordt door een serie minder goede. Pas een kleine honderd bladzijden verder, met ook weer een verhaal dat het in de bovennatuurlijke sfeer gaat zoeken, De jodenvogel, bereikt Malamud weer hetzelfde niveau. Een hoger niveau zelfs: op zo’n manier de ‘antisemieten’-roepers te kakken zetten, is simpelweg knap. Zoals ook het verhaal De Duitse vluchteling dat, wat zich weerom laat ontdekken helemaal op het einde, is. In tegenstelling tot het eerder genoemde De man in de la dat langzaam maar zeker verzandt in niks anders dan moralisme. Dat laatste zijnde een fenomeen dat wel meer van de verhalen van deze “agnost” en “humanist” teistert, al zou je bij het lezen van bijvoorbeeld Briefjes van een dame bij een etentje – dat om een of andere reden zo kregelig eindigt dat je de indruk hebt dat het minstens ten dele autobiografisch is – de indruk kunnen krijgen dat de schrijver allesbehalve last heeft van morele aanvechtingen.

Enfin, bij de mooie verhalen zou ik zeker ook nog Zora’s geluid klasseren, en bij de volstrekt overbodige de “fictieve biografieën” van Virginia Woolff (In Kew Gardens) en Alma Mahler (Alma’s verlossing), maar afsluiten doe ik toch met Sprekend paard, dat zo totaal anders is dan alle andere verhalen in deze bundel en daarom alleen al verdiend genoemd te worden, maar meteen ook het beste van alle verhalen in Alle verhalen is. Moeilijk om het over de inhoud te hebben zonder de helft van het verhaal weg te geven, maar bij deze dan toch een citaat: “Ik heb een box in een goederenwagon bij een aantal niet-sprekende paarden, met chique gevlochten manen en kunstig gecoupeerde staarten, die meewerken aan het kozakkennummer. We hebben weinig belangstelling voor elkaar. Als ze al iets denken, denken ze hoogstens dat een sprekend paard een aansteller is.”

Misschien is dat ook wel zo, maar ik vind niet dat ik me aanstel als ik zeg dat ik voor dit verhaal en de paar andere die in dit boek wél de moeite waard zijn niet de plaats ga blijven houden die het geheel van Alle verhalen helaas opeist.

Björn Roose ( )

L'ouvrage rassemble 55 nouvelles de Bernard Malamud, auteur juif new-yorkais par excellence.
On y trouve nombre d'histoire hantées par la précarité (régulièrement abordée chez des commerçants qui triment sans pouvoir joindre les deux bouts), la maladie, la trahison, la déception.
L'auteur se fait souvent plus léger quand il aborde la question de la création artistique (thématique assez largement développée : An Exorcism, Glass Blower of Venice, Man in the Drawer, notamment celle de la peinture dans : Rembrandts Hat, The Model, Naked Nude, A Pimp's Revenge, Pictures of the Artist), mais aussi celle d'un monde invisible où les anges et fantômes ne sont pas absents ("Angel Levine", "Zora's noise").
En quelques phrases, Bernard Malamud sait poser un décor, faire vivre des personnages et évoluer une histoire, au moyen d'une écriture à la fois réaliste et intangible. Une sorte de recette magique qui distille des ambiances singulières et prenantes.
Les nouvelles sont inégales (cette remarque pourrait s'appliquer à la quasi-totalité des recueils de nouvelles) mais méritent toutes d'être lues. ( )